انفجار در شهر رقه در سوریه – درگیری های داخلی در این کشور دهها هزار کشته و زخمی و صدها هزار آواره بر جای گذاشته است – عکس از خبرگزاری فرانسه

٢٨ماه جنگ داخلى ، یک صد هزار کشته و نزدیک به دو میلیون آواره ، جنگ داخلى سوریه را به فاجعه بزرگ انسانى تبدیل کرده است.

روز به روز بر شمار افرادى که خانه خود را ترک و به امید محلى امن به کشورهاى همسایه کوچ مى کنند ، افزوده مى شود. بخش بزرگی از این آوارگان را کودکان تشکیل مى دهند.

اما شمار و ترکیب جمعیتى این آوارگان چگونه است؟ کشورهاى میزبان چه کشورهایى هستند؟ مشکلات و کمبودهاى این آوارگان چیست؟ و با ادامه جنگ داخلى در سوریه ، روند این مهاجرت ها به چه سمتى و سویى مى رود؟

ترکیب جمعیتى آوارگان

بر اساس آخرین گزارش کمیساریاى عالى پناهندگان سازمان ملل، آمار آوارگان سورى پراکنده در کشورهاى همسایه تا ماه ژوئن ٢٠١٣ به شرح زیر است:

اردن بیش از ۴٧٢ هزار نفر

لبنان بیش از ۵٠٠ هزار نفر

ترکیه بیش از ٣٧٢ هزار نفر

عراق بیش از ١۵۴ هزار نفر

مصر بیش از ٧٢ هزار نفر

بر اساس آمار کمیساریای پناهندگان سازمان ملل، نیمى از این آوارگان را زنان و نیم دیگر را مردان تشکیل مى دهند. نزدیک به نیمى از آوارگان نیز کودکان زیر ١٨ سال هستند.

بنا بر آمار یونسکو که ماه گذشته منتشر شد از حدود نیم میلیون آواره سورى ساکن اردن، ۶٠ هزار نفر کودک و ١٨۵ هزار زن هستند. در لبنان هم از همین تعداد آواره ، حدود ٢٢ هزار کودک و ١٢٠ هزار نفر زن هستند. در ترکیه از مجموع آوارگان، ۴٠ هزار کودک و ١٧٠ هزار زن و در عراق ١۵ هزار کودک و ۵٠ هزار زن هستند.

بر اساس بیانیه کمیساریاى عالى پناهندگان سازمان ملل، مسن ترین پناهنده یک زن ١٠۵ ساله سورى است که درکمپ پناهندگان “زعترى” اردن ساکن است. ٣۶ ٪ آوارگان را کودکان زیر ١٢ سال و ١٧٪ را کودکان زیر ۵ سال تشکیل مى دهند. همچنین ۴٨٪ این آوارگان زیر ١٨ سال هستند. بنابر این گزارش روزانه ١٢۵ نوزاد در کمپ هاى آوارگان سورى در کشورهاى همسایه سوریه ، به دنیا مى آیند.

چالش های آوارگان

همه کشورهایى که میزبان پناهندگان سورى هستند هر کدام به نوعى درگیر مسایل و مشکلات سیاسى ،اقتصادى و اجتماعى داخلی و نیز پیامدهای ناشی از میزبانی آوارگان هستند و وجود پناهندگان سورى مشکلاتى را براى این کشور ها به همراه داشته است. از سوى دیگر پناهندگان سورى هم در این کشورها با چالش ها ومشکلات زیادى روبرو هستند.

در اردن، کم آبى یکى از مهمترین مشکلات آوارگان سورى است. اردن یکى از کشورهاى کم آب دنیا است و سرازیر شدن سیل آوارگان سورى به مناطق مرزى زرقا و المفرق، و نیز گرماى شدید تابستان ،باعث تشدید تقاضاى آب در این مناطق شده است.

عمده آوارگان سوری در خاک اردن در اردوگاه زعتری ساکن هستند.اردوگاه ” زعترى “واقع در استان المفرق و در فاصله ده کیلومترى مرز اردن و سوریه ، یکى از بزرگترین اردوگاههاى آوارگان سورى است که یک سال پیش با هدف اسکان پناهندگان سورى احداث شد اما مساله کمبود آب باعث بروز درگیرى هایى میان آوارگان سورى این اردوگاه و اهالى اردنی منطقه شده است.

سیل مهاجران سورى به اردوگاه زعتری همچنین کمبودهایى را در زمینه تسهیلات بهداشتى ، و امکانات دارویى ایجاد کرده است. با این وجود در حال حاضر حدود نیم میلیون آواره سورى در اردن هستند که از این تعداد حدود ١٢٠ هزار نفر آنها در اردوگاه زعترى و در چادرهایى که توسط سازمان ملل ودولت اردن برپا شده است ساکن هستند.

در مصر و لبنان نیزمشکلاتی جدی و روزمره برای آوارگان سوری وجود دارد .در این دو کشور بعضا درگیرى هایى میان مخالفان و موافقان حکومت بشار اسد بوجود مى آید که این مساله مشکلات امنیتى براى کشورهاى میزبان به همراه داشته است .

از سوی دیگر نبود امکان رسیدگى دولت های مصر و لبنان به آوارگان سوری موجب گسترش نارضایتى میان آوارگان شده است و این در حالی است که مصری ها با بحران شدید داخلی روبرو هستند و جناح های مختلف لبنانی نیز در قبال بحران سوریه مواضع متفاوتی دارند و رویاروی یکدیگر صف آرایی کرده اند.

در ترکیه نیز آوارگان در شرایط نامناسبى به سر مى برند. اردوگاه “سلیمان شاه” شهر آق قلعه، در نزدیکی مرز ترکیه با سوریه، از بزرگترین اردوگاه ها در ترکیه است که ۳۵ هزار پناه جوی سوری را در خود جای داده است.

اعتراضاتى که پناهندگان نسبت به وضعیت خود دارند گاهى موجب درگیرى آنها با نیروهای امنیتى ترکیه مى شود واین درگیرى ها به اخراج تعدادى از این پناهندگان منجر شده است.

منطقه کردستان عراق نیز مامن دیگری برای آوارگان سوری است .این منطقه حدود ٢٠٠ هزار آواره سورى عمدتا کرد را در خود جاى داده است که از این تعداد حدود ١١١ هزار تن در اردوگاه “دومیز” و مابقى در منزل اقوام خود در اقلیم کردستان سکنى گزیده اند.

کمپ دومیز در ٢٠ کیلومترى جنوب شرقى شهر دهوک در کردستان عراق واقع شده است و در آوریل ٢١٠٢ تاسیس شد . ۶٧ هزار نفر از کردهاى آواره سوریه در این کمپ به سر مى برند.

آوارگان به دلیل سرد بودن منطقه کردستان عراق در طول زمستان با کمبود پتو و لباس گرم مواجه هستند و آتش گرفتن چادرها نیز یکى دیگر از مشکلاتى است که پناهندگان بعضا با آن روبرو هستند.

چالش دیگری که رویاروی تمامی آوارگان سوری در کشورهای همسایه قرار دارد ، بالا رفتن سطح قیمت ها برای کالاها و خدمات در این مناطق است. افزایش جمعیت مناطقى که آوارگان سوری را در خود جای داده ، موجب بالا رفتن اجاره منزل، خدمات شهرى و مواد غذایى شده است. کمبود غذا و امکانات بهداشتى و درمانى نیزمشکل مشترک همه آوارگان سورى ساکن کمپ ها و اردوگاه ها است و این در حالی است که سطح کمک های بین المللی برای آوارگان سوری تناسبی با میزان آوارگان ندارد .

“مهند هادی” هماهنگ کننده عملیات اضطراری برنامه جهانی غذا برای سوریه اعلام کرده هر هفته به ۲۷ میلیون دلار برای تهیه کمک های غذایى به ۴ میلیون نفر در داخل سوریه و ۳ میلیون سوری در کشورهای همسایه نیاز دارد.

از سوی دیگر بنا بر گزارش صندوق کودکان سازمان ملل متحد یونیسف، در حالی که نیمى از آوارگان سورى را کودکان تشکیل مى دهند ، این کودکان با مشکلاتى در زمینه تغذیه، آموزش و بهداشت روبرو هستند

به این مشکلات باید فشارهاى روانى ناشى از جنگ و آوارگى را اضافه کرد. هم چنین خبرهایى از تعرض و تجاوز به زنان و دختران آواره سورى نیز شنیده شده است.

نگرانی از موج های جدید آوارگان

به هر میزان که بر پیچیدگى و مدت زمان جنگ داخلی سوریه افزوده مى شود ، بر شمار افرادى که مجبور به ترک خانه و کشور خودمى شوند نیزافزوده مى شود. بعد از گذشت نزدیک به دو سال ونیم از جنگ داخلى سوریه تا کنون بیش از هشت میلیون نفر از سوریه گریخته اند.

با چنین روندى به نظر مى رسد علاوه بر همسایگان سوریه کشورهاى اروپایى نیز احتمالا با خیل عظیم متقاضیان پناهندگى از سوریه مواجه خواهند شد.

کمیساریاى عالى پناهندگان سازمان ملل متحد همچنین ماه گذشته از اعضاى اتحادیه اروپا خواست به درخواست پناهندگى شهروندان سورى پاسخ دهد و تاکنون بر اساس آمار کمیساریا، ۴٠ هزار نفر از اروپا تقاضاى پناهندگى کرده اند.

“آنتونیو گاترس” رییس کمیساریاى عالى پناهندگان، موج عظیم آوارگان سورى را بی سابقه دانسته و آن را با قابل مقایسه با رواندا دانسته است. سال ١٩٩۴ دو میلیون تن از سکنه روآندا به دلیل قتل عام گسترده مجبور به ترک کشور خود شدند.

گوترس اوایل سال جارى میلادى اعلام کرد اگر راه‌حل سیاسی برای درگیری‌های سوریه پیدا نشود شمار آوارگان سوری تا پایان سال ۲۰۱۳ میلادی به دو یا حتی ۳ میلیون نفر خواهد رسید.