اکمل الدین احسان اوغلو – عکس از رویترز

زمانی که کمال قلیچ‌دار اوغلو، رهبر حزب سکولار جمهوری خواه خلق که توسط آتاتورک بنیان گذاری شده، اعلام کرد اکمل الدین احسان اوغلو به عنوان نامزد گروه های اپوزیسیون ترکیه برای انتخابات آتی ریاست جمهوری ترکیه معرفی خواهد شد، بحث هایی در سطح رسانه ها و مردم هم در داخل و هم در خارج درگرفت.

احسان اوغلو دبیرکل سابق سازمان همکاری اسلامی و فرزند مرحوم احسان افندی است. احسان افندی یکی از شناخته شده ترین اندیشمندان اسلامی است که از خلیفه گری عثمانی دفاع می کرد، فارغ التحصیل دانشگاه الازهر مصر بود و تفکرات محافظه کارانه دست راستی داشت و در عین حال به اعراب هم نزدیک بود.

در ابتدا، بسیاری این اتفاق را به عنوان گامی به سمت توافقی تاریخی بین ترک های سکولار و پیشینه و میراث این کشور در جهان عرب و اسلام می دیدند – چیزی که هیچ گاه در ترکیه مدرن وجود نداشته است. اما زمانی که رهبران اپوزیسیون ترکیه تعریف و تمجید خود از سکولاریسم و آتاتورکیسم احسان اوغلو و دیدگاه مثبت او نسبت به تمدن و فرهنگ غرب را شروع کردند، ایده مطرح شده مشخص و مشخص تر شد: اپوزیسیون ترکیه قصد دارد از احسان اوغلو برای تضعیف حزب عدالت و توسعه استفاده کند و مانع رسیدن رجب طیب اردوغان نخست وزیر این کشور، به عمارت چانکایا، کاخ ریاست جمهوری این کشور شود.

اپوزیسیون ترکیه که پس از عرض اندام ضعیف در انتخابات شهرداری ها در ماه مارس سال جاری به شدت ضعیف و چند پاره شده، تلاش می کند طرفداران خود را قانع کند که برنامه متحد کردن گروه های مختلف زیرمجموعه آن به خوبی در حال انجام است.

اپوزیسیون ترکیه اکنون ترجیح داده است گرد احسان اوغلو جمع شود و اگر آن ها در نهایت بتوانند او را به کاخ ریاست جمهوری بفرستند، به موفقیت سیاسی بزرگی دست پیدا کرده اند. حتی اگر این طرح با شکست هم مواجه شود، اپوزیسیون همچنان توانسته فضایی برای همکاری متقابل ایجاد کند تا در انتخابات تابستان سال آینده پارلمان از آن بهره بگیرد.

اپوزیسیون ترکیه که سال ها است آرزو دارد به قدرت باز گردد، می خواهد از احسان اوغلو برای نجات از این بحران کمک بگیرد؛ اما آیا او می تواند این کار را به سرانجام برساند؟

اگر احسان اوغلو نتواند در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو پیروز میدان باشد، این شکست را باید شکست چه کسی دانست؟ خود احسان اوغلو یا احزاب اپوزیسیون که تصمیم گرفته اند با وجود مخالفت چهره های تندور خود از او حمایت کنند؟

مشکل رهبری اپوزیسیون – چه حزب جمهوری خواه خلق، چه حزب جنبش ملی گرا – این است که به دنبال سوء استفاده از تمایلات و خواست میلیون ها نفر از مردم ترکیه است تا خود را نجات دهد و در مقابل حریف امتیاز بیشتری به دست آورد، حتی اگر این اقدام به قیمت از دست رفتن اصول و قواعد آن ها و تخریب وجهه احسان اوغلو تمام شود. بدون شک، احسان اوغلو پیش از پذیرفتن چنین ماجراجویی، احتمال شکست را نیز بررسی خواهد کرد. به طور حتم او به دنبال تخریب آنچه برای به دست آوردنش دهه ها تلاش حرفه ای و آکادمیک داشته، نخواهد بود.

به سرعت به انتخابات ریاست جمهوری ترکیه نزدیک می شویم و حزب عدالت و توسعه هنوز کاندیدای خود را معرفی نکرده است. هنوز هیچ مانیفستی اعلام نشده و هیچ کمپین انتخاباتی آغاز نشده است. هنوز شور و هیجانی دیده نمی شود و فعالیت سیاسی و عمومی در چارچوب فضای انتخابات شکل نگرفته است.

احزاب در موقعیت خود جا خوش کرده اند، و کاندیداها و تعداد آرا تا حدودی مشخص است. در روزها و هفته های آتی اتفاق جدیدی نخواهد افتاد. اردوغان پیروز انتخابات خواهد بود، پس چرا احسان اوغلو وارد معرکه شده تا همه چیز را وارونه کند؟

افراطیون دست راستی و دست چپی در اردوگاه ملی گراها و سکولارها، اقدامات احسان اوغلو را زیر نظر خواهند داشت و به اولین اشتباهی که از او سر بزند، محکم خواهند چسبید. کردهای ترکیه هم در مرحله اول او را مورد حمایت قرار نداده اند و تصمیم دارند با کاندیدای مستقل خود وارد میدان شوند.

اگر انتخابات به مرحله دوم کشیده شود، احسان اوغلو باز هم باید از عهده این کار سخت برآید که با رهبران کردها بر سر میز مذاکره بنشیند و بر سر پیشنهادهایی که می تواند برای آن ها داشته باشند، چانه زنی کند. خصوصا اکنون که آن ها بارها تاکید کرده اند، به چیزی کمتر از آنچه از طریق جنبش های مردمی و مسلحانه خود به دست آورده اند، راضی نمی شوند.

احسان اوغلو به خوبی می داند که برخی ممکن است بخواهند از او به عنوان کاندیدای به اصطلاح رای خراب‌ کن استفاده کنند و گروه های اپوزیسیون در تلاش هستند کاری کنند تا جلوی اتهام زنی اردوغان را بگیرند – این اتهام که آنها نسبت به مواضع و سیاست هایشان سرسخت و انعطاف ناپذیر هستند. اپوزیسیون نام احسان اوغلو را پیش نهاده تا نشان دهد گفته های اردوغان صحت ندارد.

نیروهای اپوزیسیون با انتخاب احسان اوغلو، قصد داشتند نامی را پیش بکشند که توانایی تاثیرگذاری و مانور در حیات خلوت اردوغان را داشته باشد. آن ها همچنین قصد دارند بگویند به تغییر معتقدند. اگر این طرح با شکست مواجه شود، آنها برای قربانی کردن احسان اوغلو لحظه ای هم درنگ نخواهند کرد و اگر پیروز شود برای از آن خود کردن پیروزی معطل نخواهند کرد.

اپوزیسیون تلاش می کند انحصار قدرت را از دست حزب عدالت و توسعه خارج کند و برای رسیدن به این هدف از تمامی امکانات و ابزارهایی که در دسترس باشد، استفاده خواهد کرد. به همین دلیل است که آن ها به جای بالا بردن پرچم سفید و تسلیم شدن، تصمیم گرفته اند چهره ای را انتخاب کنند که با اردوغان و حزبش در یک فضای اجتماعی، فکری و فرهنگی قرار می گیرد.

این خود تلاشی است برای تحت فشار قرار دادن حزب عدالت و توسعه – آنها در واقع با نامزد کردن چهره ای که برای حزب عدالت و توسعه شناخته شده است و پس از یک دهه همکاری با این حزب، تمام نقاط ضعف و قوت آن را می شناسد، مستقیما حلقه داخلی این حزب را هدف قرار داده اند.

فارغ از همه این ها، قانع کردن طرفداران سکولار چپ گرای آتاتورکیست ترکیه برای رفتن به پای صندوق و رای دادن به احسان اوغلو کار آسانی نیست.

کار برای احسان اوغلو آسان تر بود اگر او از سیستم انتخاباتی پیشین وارد رقابت می شد. در آن سیستم، رئیس جمهور توسط پارلمان انتخاب می شد. در این صورت حتی اگر او شکست می خورد، تبعات شکستش محدود بود. احسان اوغلو نسبت به عواقب قماری که این بار به آن دست زده آگاه است، خصوصا اینکه مستقیما از مردم ترکیه می خواهد به پای صندوق ها بروند و به او رای بدهند. ناگفته نماند که احسان اوغلو گرچه هدایت بزرگ ترین سازمان بین المللی اسلامی در جهان را بر عهده داشته اما در داخل ترکیه زیاد شناخته شده نیست.

گرچه نتایج نظرسنجی های اولیه در مورد کاندیداتوری احسان اوغلو آنقدرها هم بد نیست، اما به نظر می رسد اردوغان به راحتی پیروز انتخابات باشد – حتی در همان مرحله اول. در بدنه حزب جمهوری خواه خلق به تعداد افرادی که خواستار جایگزینی یک کاندیدای سکولار چپ گرا هستند، افزوده شده است.

آنچه مشخص است این که، تنها نیروی سیاسی که می تواند حزب عدالت و توسعه را شکست دهد، جبهه اپوزیسیون در خود حزب است. این چنین شرایطی با توجه به تفاوت های موجود در مواضع و محاسبات سیاسی میان بازها و کبوترهای این حزب بر سر کاندیداتوری اردوغان، ممکن است پیش بیاید. در غیر این صورت، بازیگران سیاسی ترکیه چاره ای ندارند جز این که منتظر بمانند تا روزی اختلافی از این دست پیش بیاید.