اکمل الدین احسان اوغلو – عکس از تسنیم
خبر پیوستن مخالفان سکولار ترکیه به ملی‌گرایان حامی دبیرکل سابق سازمان کنفرانس اسلامی برای نامزدی در اولین و تنها انتخابات ریاست جمهوری مستقیم ترکیه که قرار است در ماه اوت برگزار شود، واکنش‌های مثبت زیادی را با خود به همراه داشت.
در رسانه‌های متعلق به گروه‌های مخالف، ستون‌نویسان برای ستایش اکمل‌الدین احسان اوغلو هوش بی‌نظیرش، تسلطش به ۴ زبان زنده دنیا، میانه‌روی مذهبی‌اش، نجیب‌زادگی بی‌خدشه‌اش و این که همسرش روسری به سر نمی‌کند، صف کشیده‌اند.
گفته می‌شود که او را «مهره تعیین کننده سرنوشت» نامیده‌اند که این خودش مقامات حزب حاکم، حزب توسعه و عدالت را عمیقا پریشان کرده است. برای رجب طییب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، مردی که همه انتظار دارند نامزد حزب توسعه و عدالت در انتخابات ریاست جمهوری باشد، دهم اوت نبرد «واترلو» خواهد بود.
حتی شبکه خبری همیشه محتاط بلومبرگ هم نامزدی او را این گونه توصیف کرد: «نامزدی احسان‌اوغلو نشانه‌ای است از اینکه در نهایت مخالفان سکولار شاید نزدیک به نقطه‌ای شده اند که احزاب سیاسی کمرنگ دوباره قابلیت رای آوردن را پیدا می‌کنند.»
احسان‌اوغلو به منظور جذب تندروها میان جمع سنتی‌های گروه‌های مخالف در گفتگو با یکی از روزنامه‌های ترکیه گفت که به اصول و دیدگاه‌های مصطفی کمال آتاتورک، پایه‌گذار جمهوری ترکیه وفادار خواهد بود. اما مخالفان زمانی که او را انتخاب کردند، به فکر جذب رای سکولارها نبودند؛ به فکر آن بخش جامعه ترکیه بودند که طی ده سال اخیر به دولت حاکم رای داده بودند؛ بخش بیشتر روستایی و کمتر شهری، بخش مذهبی‌تر، نه چندان تحصیلکرده و ثروتمند.
در انتخابات اخیر، گروه‌های سکولار و ملی‌گرای کشور ۴۴ درصد رای این بخش جامعه را کسب کرده‌اند. این گروه‌ها به منظور جلوگیری از کسب یک پیروزی انتخاباتی دیگر برای اردوغان، باید به دنبال جذب بخش گسترده‌تری از جامعه باشند.
به رغم نتایج آشکار نامزدی احسان‌اغلو- و به علاوه این که در ترکیه چندان شناخته شده هم نیست- امکان اینکه ملی‌گرایان و سکولارها موفق به انجام این کار شوند، زیاد است. الان مدتی است نظرسنجی‌ها و رای‌گیری‌ها نشان داده‌اند که حتی رای‌دهندگان حامی دولت هم نسبت به انتخاب اردوغان تردید دارند. حتی در داخل خود دولت هم نشانه‌هایی از استبدادگرایی وجود دارد.
احسان‌اوغلو بدون شک گزینه‌ای است که می‌تواند فاصله میان سکولارها و جامعه پرجمعیت ترکیه را از میان بردارد. او فارغ التحصیل دانشگاه الازهر قاهره و پژوهشگر اسلامی است که کتاب‌های زیادی تالیف کرده. به علاوه، پدرش یکی از دوستان نزدیک شاعر معروف، عاکف ارسوی، یک ملی‌گرای مذهبی بوده که اردوغان در سخنرانی‌هایش همیشه به شعرهای او اشاره می‌کند. پدر احسان‌اوغلو و عاکف ارسوی در دهه ۲۰ میلادی به خاطر فرار از رژیم تک‌حزبی آتاتورک به مصر پناه بردند.
بزرگ‌ترین نقطه ضعف احسان‌اوغلو این است که به عنوان یک آریستوکرات معرفی شده و محافظه‌کاران ترکیه که حزب توسعه و عدالت را تشکیل می‌دهند، چیزی جز آریستوکرات نیستند. همان طور که نورای مرت در یکی از مقاله‌های اخیرش نوشته: «احسان‌اوغلو شاید مذهب و امورات مذهبی را به خوبی بشناسند، حتی خیلی بیشتر از بسیاری از حامیان حزب توسعه و عدالت اما این برای محافظه‌کاران اهمیت ندارد. آنچه برای آن‌ها مهم است، این است که کسی مثل خودشان نماینده کشور باشد، کسی که تجربه‌های آن‌ها در بی‌عدالتی را از سرگذرانده و علیه آن شورش کرده است.»
در انتخاب او، پسر یک روشنفکر برجسته عثمانی، این خطر وجود دارد که مخالفان درباره ادبیات نئوعثمانی دولت، اشاره‌های همیشگی‌اش به بزرگی «اجداد و نیاکان»، اشاره‌های نوستالژیک به ملت ترکیه به عنوان حامی و حافظ بزرگ اسلام را با میل به برگرداندن عقربه‌های ساعت و زنده‌کردن جسد امپراتوری اشتباه گرفته باشند. این در حالی است که در واقع این شعارها نیاز روانی شنونده (وهمین طور سخنگو) را با این احساس که آن‌ها جزو بخش درست تاریخ محسوب می‌شوند و از چاه به سوی خورشید بالا رفتند، ارضا می‌کند.
کمی شبیه شعارهای انقلابی است که کارل مارکس در ابتدای کتاب هجدهم برومر لوئی بناپارت از آن حرف می‌زند؛ و این را که چطور انقلابی‌های فرانسه و جمهوری‌خواهان قرن ۱۷ انگلیس در راه رسیدن به قدرت به رومی‌ها قدیسان عهد عتیق تبدیل شدند، توصیف می‌کند. او در این کتاب نوشته: «هز زمانی که بشر در انقلاب‌ها شرکت کرد و در خودش انقلاب به وجود آورد، مشتاقانه به خدمت ارواح گذشته در آمد، نام‌ها، نبردها و حتی لباس‌های آن‌ها را شبیه‌سازی کرد تا یک صحنه تاریخی جدید را در زمان خودش رقم بزند.»
مارکس می‌گوید به محض اینکه انقلاب تمام شد، فرانسو‌ی‌ها رم را به خاطر لیبرالیسم قرن ۱۹ و انگلیس‌ها حبقوق پیامبر را به خاطر جان لاک کنار گذاشت. نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ماه اوت هر چه که باشد، انقلاب ترکیه در حال حاضر تمام شده است.
جمهوری آتاتورکی تمام شده. آنچه هنوز مبهم باقی مانده، این است که آینده چه خواهد شد اما این طور که به نظر می‌رسد احتمالا اکمل‌الدین احسان اوغلو نقشی برای ایفا در آن نداشته باشد.
