عزت الدوری – عکس از رویترز

عزت الدوری زمانی که معاون رییس جمهور پیشین عراق صدام حسین بود، چهره مهمی به شمار نمی رفت. او از زمانی که حزب بعث سقوط کرد و رییس جمهور و دیگر فرماندهانش اعدام شدند هم چهره مهمی نبوده است. آنچه اسم دوری را بار دیگر مطرح کرد فایل صوتی منتشر شده اخیر است که در آن صدای او را پس از گذشت یک دهه می شنویم. با وجود اینکه گفته می شود دوری در سقوط موصل و تکریت نقش داشته، اما شنیدن این فایل صوتی این باور را تقویت می کند که حزب بعث به تاریخ پیوسته است.

پیش از اینکه صدام بمیرد، حزب بعث مرده بود. کار حزب بعث در دهه ۱۹۷۰ زمانی که صدام با رهبر حزب حسن البکر درگیر شد و رهبری را از آن خود کرد، تمام شد. صدام رهبران حزب بعث را در جلسه ای جمع کرد و برخی از آنها را به همکاری با شاخه سوریه این حزب و توطئه علیه خودش متهم کرد. او سپس دستور داد آن ها را از جلسه بیرون ببرند و اعدام کنند – حزب بعث در واقع در این زمان فرو پاشید. صدام برای آنها اشک تمساح ریخت و همه این اتفاقات را فیلمبرداری کرد و به همه نشان داد تا پیام او را بگیرند.

پس از آن، عراق توسط صدام و خانواده اش اداره می شد. آن دسته از رهبران بعث که برای حدود ربع قرن در کنار او قرار داشتند، در واقع بیش از دکوری سیاسی در یک «جمهوری ترس» نبودند.

اینکه چرا دوری این هفته بار دیگر اعلام حضور کرد، بی اهمیت است و هیچ کس توجه خاصی به او نکرد. ابوبکر البغدادی، رهبر دولت اسلامی عراق و شام (داعش)، مهم تر از او است. اما چرا دوری به داعش اشاره می کند و این گروه را مورد تمجید قرار می دهد؟ این اتفاق عجیب است، چرا که داعش بعثی هایی مانند او را ملحد می داند.

این مساله در نقطه کانونی ایدئولوژی و اصول مورد قبول داعش قرار دارد. به گفته یکی از کارشناسان، به خاطر تسلطی که سازمان تروریستی داعش روی بعثی ها پیدا کرده و توانسته تعدادی از فرماندهان آن را هم جذب کند، دوری مجبور شده اقدامات این سازمان را مورد ستایش قرار دهد. به اعتقاد او، دوری قصد داشته تهدیدی که از سوی داعش وجود دارد را خنثی کند و از خشم این سازمان در امان بماند.

اختلافی که الدوری با داعش دارد خیلی بزرگتر از اختلافات او با حکومت نخست وزیر نوری المالکی دارد چرا که داعش با صوفیسم سنی مخالف است که فرقه نقشبندیه را هم شامل می شود که او جزئی از آن ها است. داعش پیروان نقشبندیه را مرتد می داند.

اگر دوری تنها یادگاری از گذشته است، پس جایگاه و اهمیت بعثی هایی که در چند عملیات اخیر همه را شگفت زده کردند، چیست؟ بعثی ها وجود دارند اما دیگر حزب بعثی وجود ندارد. بعثی ها در واقع انجمنی قدیمی متشکل از کسانی هستند که به خاطر به حاشیه رانده شدن توسط حکومت و به خاطر از دست دادن شغل و موقعیت های خود گرد هم آمده اند. چهره های آکادمیک، امنیتی و نظامی و همچنین نیروهای محلی باقی مانده از حزب بعث یک هدف واحد دارند: اقدام علیه حکومت کنونی به هر شکلی که ممکن است. این ها، آنگونه که دوری تلاش می کرد در پیام صوتی خود نشان دهد، بعثی های واقعی نیستند.

تا سال ۲۰۰۳ بیشتر عراقی ها – سنی ها، شیعیان و دیگران – مجبور بودند که به عضویت حزب در آیند. حزب بعث صدام هم مانند هر جنبش فاشیستی دیگری با مشت آهنین حکومت می کرد. خود صدام هم بسیار وحشی و خشن بود. به همین دلیل بود که چند هفته پس از حمله او به کویت، با وجود ارتش بسیار بزرگی که داشت، شکست خورد. زمانی که امریکایی ها به عراق حمله کردند ارتش عراق کشور در مقابل آن ها مقاومتی نکرد و به جای آن پا به فرار گذاشت. حزب بعث دیگر وجود خارجی ندارد و صدام هم دیگر پیروانی ندارد که به او ایمان داشته باشند.

اما مالکی، که به قول بعضی ها، سوار بر ماشین جنگی امریکایی ها به عراق بازگشت، هنوز درک نکرده که از زمان خروج نیروهای ایالات متحده هنوز نتوانسته کل عراق به خصوص مناطق سنی نشین و کردنشین را با استفاده از زور تحت کنترل خود در آورد.

آن اتفاق بار دیگر زمانی که فرماندهان مالکی در برابر نیروهای داعش، نیروهای قبایل و بعثی ها پا به فرار گذاشتند تکرار شد. زمانی که بحث تمرکز قدرت پیش می آید، خود مالکی خیلی هم بهتر از صدام نیست. چیزی که مشخص است اینکه اگر او در نهایت موفق شود در قدرت باقی بماند، عراقی ها علیه او شورش خواهند کرد. در این صورت او تنها در یک چیز موفق خواهد بود: فروپاشی عراق.

مخالفان او بعثی ها نیستند، بلکه همه مردم عراق هستند که با او مخالفند و این بخش اعظم شیعیان را هم در شامل می شود.