اصفهان شهر توریستی ایران که این روزها مهامان گردشگران خارجی است
گردشگری یا توریسم به طور کلی به مسافرتی می‌شود که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج شود. واژه «گردشگر» از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط اقدام به مسافرت کردن، کردند. از زمانی که مردم توانایی مالی بیشتری پیدا کردند و توسعه و پیشرفت حمل و نقل، امکان مسافرت بیش از پیش ممکن شده است.
اغلب «گردشگرها» بیش از هر چیز به آب و هوا، آثار تاریخی، فرهنگ یا طبیعت مقصد خود علاقمند هستند. «گردشگر » سازمان‌یافته، امروزه یک «صنعت» بسیار مهم در تمام جهان است. کشورهای جهان با زمینه سازی و فراهم کردن امکانات جذب «گردشگر خارجی» تلاش دارند تا سهم بیشتری از « گردشگران » را به سوی خود بکشانند، اما اینکه چقدر در این عرصه موفق به جذب «گردشگر» و مزایای اقتصادی ناشی از آن می شوند، علاوه بر زیرساخت اقتصادی بستگی به عوامل و شرایط سیاسی و اجتماعی هر کشور دارد؛ به گونه ای که « گردشگران » بتوانند با نوعی حس مثبت و راحت و مطمئن برای سفر به آن کشور تصمیم بگیرند. از اینرو آرامش و ثبات سیاسی و آزادی های اجتماعی هر کشور نقشی تعیین کننده در میزان جذب «گردشگر» دارد. نمودار زیر روند صعودی گردش مالی « صنعت گردشگری» را پس از سال ١٩۵٠ میلادی تا ٢٠١١ در دنیا نشان می دهد.
برپایه این نمودار میزان گردش مالی «صنعت گردشگری» در سال ٢٠١١ برابر ٩٠٩ میلیارد دلار به قیمت ثابت سال ٢٠٠۵ و ١٠٣٠ میلیارد دلار به قیمت جاری بوده است.
در نمودار زیر کشورهایی که توانسته اند بیشترین سهم از این گردش مالی را در سال ٢٠١٢ نصیب خود سازند، مشاهده می شود
ملاحظه می شود که در این نمودار نامی از ایران و حتی مصر و ترکیه نیست؛ با اینکه اینها کشورهایی با تمدن دیرینه بوده و بخش قابل توجهی از آثار تاریخی و میراث فرهنگی بشری را در خود جای داده اند و به لحاظ آب و هوا و طبیعت و فرهنگ مناسب هستند. این در حالی است که
چین توانسته با درآمد ١٠٢ میلیارد دلاری مقام اول از « صنعت گردشگری» را در سال ٢٠١٢ به خود اختصاص دهد.
برپایه نمودار اول کشورهای خاورمیانه پس از کشورهای آفریقایی کمترین سهم در جذب «گردشگر» و کمتر از ۵٠ میلیارد دلار درآمد مالی از این صنعت را داشته اند. برپایه برخی آمار منتشر شده، کشور ترکیه با تجهیز خود برای جذب «گردشگر» توانسته است در سال های اخیر نظر « گردشگران خارجی » را به سوی این کشور جلب کند و در سال ٢٠١٣ با جذب بیش از ٣٠ میلیون « گردشگر حدود ٢۶ میلیارد دلار از «صنعت گردشگری» درآمد داشته باشد.
در مورد مصر، به دلیل بحران سیاسی و بی ثباتی این کشور در سه سال گذشته « صنعت گردشگری» در آن، تقریبا تعطیل شده و اقتصاد مصر یکی از اصلی ترین منابع درآمدی خود را از دست داده است.
یادآور می شود که «صنعت گردشگردی» موتور محرکه بخش های اقتصادی حمل و نقل، هتلداری، مواد خوراکی و آشامیدنی، تفریح و سرگرمی، خدمات سفر و سایر صنایع است.
در نمودار زیر می توان میزان تاثیرگذاری گردش مالی این صنعت را در اقتصاد کانادا در سال ٢٠١٠ برای تحرک بخشی به صنایع مرتبط و سهمی که از آن می برند، مشاهده کرد. برپایه داده های منتشر شده، درآمد کانادا از «صنعت گردشگری» در این سال معادل ۲۹ و ۴ دهم میلیارد دلار (معادل یک و نه دهم درصد تولید ناخالص داخلی) بوده که باعث ایجاد ۵٩۴۵٠٠ شغل مستقیم و درآمدی معادل ۷۳ و چهار دهم میلیارد دلار شده است.
حال با توجه به این نقش و سهمی که «صنعت گردشگری» در این سال ها در اقتصاد جهانی و اقتصاد کشورها پیدا کرده، سئوال این است که سهم ایران از این صنعت چقدر است؟
برپایه آمار منتشر شده تعداد «گردشگران» جهان در سال ١٣٩٢ هجری خورشیدی حدود یک و دو دهم میلیارد نفر بوده است که سهم ایران از این رقم حدود ۴ میلیون نفر اعلام شده است.
به عبارت دیگر، ایران سهم بسیار ناچیزی از این کیک شیرین جهانی را نصیب خود کرده است، و تازه اگر تعداد «گردشگران» ایرانی به مقصد کشورهای دیگر را در نظر بگیریم که آمار دقیق آن تاکنون اعلام نشد، اما حدود ٨ تا ١٠ میلیون نفر در سال برآورد می شود، آن گاه معلوم می شود که تراز تعداد «گردشگر» و مالی «گردشگری» برای ایران منفی است و هرساله رقم قابل توجهی از درآمد ملی این کشور از طریق «گردشگری» به خارج منتقل می شود، این درحالی است که اقتصاد ایران گرفتار نرخ بالای تورم و بیکاری بوده، و در سه سال اخیر در رکود تورمی عمیق فرو رفته است.
اگر شرایط کنونی محاطی و محیطی ایران را درنظر بگیریم یکی از بهترین راهکارهایی که می تواند اقتصاد ایران را از رکود تورمی بیرون آورد و اسباب رونق اقتصادی در این کشور را رقم زند، توجه و تمرکز بر راه اندازی « صنعت گردشگری» و جذب «گردشگر» خارجی است. اجرایی کردن چنین سیاستی مستلزم انجام برخی اصلاحات در عرصه داخلی و خارجی است. حاکمیت باید نوع نگاهش را به «گردشگران» خارجی تغییر دهد و از نگاهی امنیتی و اینکه آمدن «گردشگر» به ایران موجب دامن زدن به فساد می شود، به نگاهی مثبت و اقتصادی اجتماعی تغییر دهد و آزادی اجتماعی «گردشگران» خارجی را در حد رعایت پوشش متعارف ( و نه حجاب اجباری) محترم شمارند. همان شیوه ای که حاکمان اسلامگرای ترکیه (و کم و بیش دیگر کشورهای اسلامی ) برای جذب «گردشگر» در پیش گرفته اند.
ورود بیش از ٣٠ میلیون «گردشگر» به ترکیه در سال گذشته نتوانسته است فرهنگی متفاوت از گذشته را در این کشور بر جای گذارد. درعرصه خارجی نیز هرچه دولت ایران بتواند سیاست تنش زدایی با دیگر کشورها را به پیش برد و به تعامل سازنده روی آورد میدان جذب «گردشگر» برای ایران بازتر می شود.
برخلاف تصور رایج و غالبی که در بخشی از حاکمیت ایران وجود دارد، ورود «گردشگران» به ایران نه تنها بهره و فایده اقتصادی قابل توجهی برای این کشور دارد، بلکه به لحاظ فرهنگی و اجتماعی هم به نفع بهبود بخشی تصویر و چهره جمهوری اسلامی ایران در خارج از این کشور است، چرا که «گردشگران» از نزدیک با واقعیت جامعه و زندگی روزمره شهروندان ایرانی و همچنین فضا و جغرافیا و آثار تاریخی که بیانگر سابقه تمدنی ایران است، آشنا خواهند شد و آنرا با تصویر سیاه و تاریکی که از طریق برخی رسانه های فراگیر ارائه شده است، مقایسه خواهند کرد و دریافت دیگری از واقعیت جامعه ایران خواهند داشت و غالب آنها سفیر دوستی برای ایران و جذب «گردشگران» بیشتر خواهند شد. ضمن اینکه ایران نباید دریافت سهم مناسب خود از «صنعت گردشگری» رو به رشد جهانی را نادیده بگیرد، هرچند تاکنون از این سبد درآمدی سهم قابل ملاحظه ای نداشته است.
با توجه به آنچه آمد و اینکه «صنعت گردشگری» یکی از اصلی ترین راهکارهای برون رفت اقتصاد ایران از رکود تورمی دامنگیرش است، و اولویت کاری دولت روحانی نیز حل مسایل و مشکلات اقتصادی این کشور است، حال باید پرسید و دید «آیا درهای ایران باز می شود؟» روی «گردشگران» خارجی، یا درها همچنان بر روی پاشنه های همان سیاست های قبلی بسته خواهند ماند؟
