عادل الطریقی سر دبیر الشرق الاوسط در مصاحبه با شیخ ولید مدیر عامل ام بی سی
گروه ام‌بی‌سی یا همان مرکز پخش خاورمیانه از ابتدای کارش در لندن در اوایل دهه ۹۰ میلادی، تبدیل به شبکه‌های از رسانه‌های برجسته در خاورمیانه شده است. در حال حاضر در دبی مستقر است و به خاطر برنامه‌هایش که ترکیبی از برنامه‌هایی در سطح خاورمیانه و بین‌الملل هستند و همچنین پوشش‌های خبری که بخشی اعظمی از آن بر عهده شبکه ۲۴ ساعته العربیه است، از شهرت زیادی برخوردار است.
ام‌بی‌سی علاوه بر اینکه، اولین شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای است که به صورت رایگان در دسترس همگان قرار دارد، اولین رسانه گروهی است که برنامه‌های شبکه‌هایش در منطقه به صورت “درخواستی” قابلیت پخش دارد، به این معنی که مخاطبان لازم نیست حتما برنامه‌ای را در زمان مشخصی که پخش می‌شود ببینند، بلکه می‌توانند هر زمان که خودشان بخواهند برنامه مورد نظر را از طریق دستگاه گیرنده خود انتخاب و تماشا کنند. رسانه گروهی ام‌بی‌سی همچنین پایه‌گذار اولین شبکه خبری ماهواره‌ای ۲۴ ساعته رایگان، اولین شبکه ماهواره‌ای مخصوص زنان و اولین شبکه ماهواره‌ای رایگان با کیفیت اچ‌دی در منطقه است.
سردبیر الشرق الاوسط در حاشیه کنفرانس رسانه‌های عرب در دبی به گفتگو با شیخ والید بن ابراهیم الابراهیم، رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ام‌بی‌سی درباره دیدگاهش نسبت به ام‌بی‌سی و محتوایش و همچنین وضعیت رسانه‌های در جهان عرب نشست.
الشرق الاوسط: ام‌بی‌سی در سال ۱۹۹۱ در لندن تاسیس شد، اما در سال ۲۰۰۱ به دبی منتقل شد. شما تجربه این گروه در این دو شهر را چگونه با هم مقایسه می‌کنید؟
شیخ والد: صادقانه باید بگویم که ما در ابتدا در پی ثبات، امنیت، آزادی‌های عمومی و شخصی، تفکر مترقی، رفتار حرفه‌ای، خلاقیت، ابتکارهای فردی و کارآفرینی به لندن رفتیم.
اما شیخ محمد بن رشید آل مکتوم ما را به قلب دنیای عرب بازگرداند و موقعیتی را برای ما و دیگران فراهم کرد که در آروزیش به لندن رفته بودیم و حتی بهتر از آنچه آرزویش را داشتیم. بنابراین در سال ۲۰۰۱، گروه ام‌بی‌سی به دبی نقل مکان کرد و این اتفاق از همه جهت جهشی کوانتومی برای ما بود. هر چه به شعله‌های آتش نزدیک‌تر شوی، گرما و نورش را بیشتر دریافت می‌کنی. شکی نیست که حضور ما در دبی تاثیر زیادی روی این شهر گذاشته است. طی سال‌های گذشته این شهر به لطف امنیتی که رهبری امارات برای مردمش فراهم کرده، ذهن و بینش روشنفکرانه شیخ محمد، امکانات موجود در امارات و تفکر مترقی عمومی شاهد موفقیت‌های بی‌وقفه بوده. به علاوه سطح رقابت بالا و هزینه‌های هم در مقایسه با هر رسانه گروهی دیگری در بریتانیا و سایر کشورهای اروپایی و بقیه کشورها بسیار کمتر است. صادقانه باید بگویم آنچه برای من قابل ستایش است، موضع متواضعانه‌ای که دبی به رغم دستاوردهای فراوانش دارد. هر چه دستاوردها بیشتر می‌شود، تواضع پایه‌گذاران دبی هم بیشتر می‌شود.
آیا می‌توانید به ما بگویید کدام رسانه گروهی یا شبکه تلویزیونی بزرگترین رقیب ام‌بی‌سی محسوب می‌شود؟
رسانه گروهی که بزرگترین چالش برای ما محسوب می‌شود، رسانه موفق است و در ارائه محصول باکیفیت پویا است؛ دقیقا همان اتفاقی که برای ما رخ داد، وقتی شبکه اصلی خود، ام‌بی‌سی یک را راه‌اندازی کردیم. بعد همه چیز دست به دست هم داد و حالا به اینجا رسیدیم. البته این را هم باید بگویم که رقبایی در کشورهایی چون مصر، آفریقای شمالی و کشورهای دیگر داشتیم.
سایر راه‌های رقابتی مختص ژانرهای به خصوص از جمله رسانه‌های خبری یا ورزشی است. به هر حال در حوزه خبر، شبکه تلویزیونی العربیه توانسته برخی از سرسخت‌ترین رقبای خود را به لحاظ اعتبار، پوشش اخبار فوری و خبرهای اقتصادی، آمار مخاطب، حفظ اعتماد شرکت‌های تبلغاتی و دنیای تجارت و همچنین جذب مخاطبان زیادی در دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شکست دهد.
ما از میان هزاران شبکه ماهواره‌ای عرب، عملکرد ۵۰ شبکه اصلی را تحت نظر داریم. تکنیک‌های مدرن دنیای ارتباطات، تبلیغات، صدا و سیما، شبکه‌های اجتماعی، شرکت‌های فناوری و فناوری ارتباطات، خدمات‌دهنگان و تهیه‌کنندگان را دنبال می‌کنیم. تمامی این بخش‌های نامبرده با تلویزیون و رسانه مرتبط هستند.
گروه ام بی‌سی در بازار عربستان سعودی حضور گسترده‌ای دارد. آیا رابطه شما با عربستان سعودی روی کیفیت کارتان تاثیر می‌گذارد؟ آیا رابطه عربستان سعودی با کشورهای عربی و غربی روی ماهیت و محتوای پوشش‌های خبری شما و همچنین خط قرمز کلی‌تان تاثیر می‌گذارد؟
کاراکتر ما به عنوان یک رسانه گروهی تحت تاثیر تعامل‌ما با مخاطب و درک ما از رویاها و دغدغه‌های آن‌ها است، اما در برخی موارد، شاید عملکرد ما در برخی کشورها تفاوت زیادی با عملکرد شبکه‌های رسمی آن کشورها داشته باشد و به همین دلیل بازخورد متفاوتی هم دارد. بهترین مثالی که در این مورد می‌توانم برایتان ذکر کنم زمان تحولات بهار عربی بود که ما استراتژی مخصوص خودمان را به کار بردیم و خطوط قرمزمان با کشورهای که به از نگاه خودمان به ما نزدیک هستند، متفاوت بود.
البته ما هنوز در حال کسب تجربه هستیم و نه سیاست. بدون شک دغدغه‌های ما در جهت منافع ملی‌مان است و دیدگاه‌های دولت را هم نادیده نمی‌گیریم. مثلا در شبکه العربیه من اعتماد کامل به همکارم، عبدالرحمان الراشد دارم و معتقدم او توانایی کنترل و مدیریت هر دو شبکه خبری العربیه و الحداث را دارد و موفق عمل می‌کند.
داوود الشیریان، مجری اهل عربستان سعودی در شوی تلویزیونی‌اش “ساعت ۸ با داوود” دیدگاه‌های جسورانه خود نسبت به مقولات سیاسی و اجتماعی را مطرح می‌کند. در گروه ام‌بی‌س چه کسی مرز چنین رویکرد جسورانه‌ای را تعیین می‌کند؟
با صداقت کامل باید بگویم که این مرزها را ملک عبدالله بن عبدالعزیز تعیین می‌کند. او از همه، تمام وزرا و مقامات عالی‌رتبه می‌خواهد که منافع عربستان را در اولویت قرار دهد، نیازهای مردم این کشور و نیازهای جوانان را در چارچوبی شفاف و با عملکردی کارآمد برآورده کنند. من بر اساس تجارب خودم می‌توانم بگویم ولیعهد سلمان بن عبدالعزیز هم به نوبه خود توجه زیادی به منافع مردم عربستان سعودی نشان می‌دهد. در واقع او سنگر مستحکم عربستان، دوست روزنامه‌نگارها و بزرگترین حامی رسانه مدرن است. به نظر خود من مقرن بن عبدالعزیز آل سعود، ولیعهد دوم نسبت به سایرین به نسل ما نزدیک‌تر است و من مطمئنم که او برای منافع تمام مردم عربستان تلاش و فعالیت می‌کند.
در پاسخ به پرسش شما باید بگویم که خطوط قرمز و مرزهای ما به طور روزانه مشخص می‌شود. تا زمانی که با توجه به منافع کشور و مردم خود خدمات ارائه دهی، نیازی به محدود یا سانسور کردن نیست. در مورد بعضی برنامه‌ها و موضوعات حساس، کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها برای مشاوره به مقامات ارشد رجوع می‌کنند.
به عنوان مثال، همکارم، عبدالرحمان الراشد از تجارب، دانش و حساسیت خودش نسبت به موضوعات مربوط به منافع ملی برای هدایت العربیه و الحداث استفاده می‌کند. همین طور داوود الشیریان برای هدایت برنامه‌اش و همچنین بولتن‌های خبری ام‌بی‌سی یک و برنامه هفتگی ام‌بی‌سی استفاده می کند. وقتی پای موضوعات حساس به میان می‌آید، من این دو مقام ارشد را مطمئن و صاحب نظر می‌دانم و در کارشان دخالت نمی‌کنم.
شبکه ام‌بی‌سی مصر هم اخیرا محبوب شده، به رغم اینکه عده‌ای آن را مشکوک می‌دانند، چرا که از سوی سعودی‌ها اداره می‌شود. آیا شما به این موضوع رسیدگی کرده‌اید؟ آیا از عملکرد ام‌بی‌سی مصر تا به حال راضی بوده‌اید؟
ام‌بی‌سی مصر در اصل شبکه‌ای مصری است که از درون این کشور بیرون آمده و کادر فنی‌اش را هم مصری است. محمد عبدالموتال، مدیر کل این شبکه استقلال کامل از لحاظ مالی، ساختاری و عملکرد دارد. ما در امور داخلی مصری‌ها دخالت نمی‌کنیم. این سیاست کلی ما است. ام‌بی‌سی مصر در حال حاضر دومین شبکه پرمخاطب مصر است، اما ما همان طور که از شیخ محمد بن رشید المکتوم یاد گرفته‌ایم، نمی‌توانیم در رتبه دوم توقف کنیم. ما باید همیشه تمرکزمان روی رتبه اول باشد.
موضع ام‌بی‌سی در قبال نامزدهای ریاست جمهوری مصر، عبدالفتاح السیسی و حمدین صباحی چیست؟ شما کفه ترازو را دروه کمپین به سمت کدام یک سنگین‌تر می‌بینید؟
ما حامی ثبات مصر و هر آنچه که باعث حفظ امنیت و منافع ملی این کشور می‌شود، هستیم، چرا که بزرگترین کشور جهان عرب و به لحاظ جمعیت و اقتصاد هم یکی از مهم‌ترین کشورهای این منطقه است. مردم مصر هم از پتانسیل خلاقیت زیادی برخوردار هستند. به نظر من ثبات مصرکلید ثبات منطقه است و معتقدم ارتشبد عبدالفتاح السیسی نمونه بارز شجاعت در مقابل افراطی‌گرایی است. اما قبل از اینکه ما چیزی بگوییم، باید منتظر بمانیم و ببینیم مردم مصر پای صندوق‌های رای چه می‌کنند. ما هم از تصمیم و انتخابشان حمایت می‌کنیم.
حضور رسانه ما در مصر اتفاقی نیست که به تازگی رخ داده باشد، در واقع نه با آغاز کار ام‌بی‌سی مصر در سال ۲۰۱۲٫ حضور رسانه ما در مصر به سال ۱۹۹۱ برمی‌گردد، زمانی که ام‌بی‌سی یک راه‌اندازی شد. اولین همکاری ما با مرکز پخش دولتی مصر بود به همان زمان برمی‌گردد که بخشی از حق پخش برنامه‌های ام‌بی‌سی از جمله سریال‌های درام را خرید. از آن زمان تاکنون، ام‌بی‌سی جزو رسانه‌های مصر و جهان عرب شد. این حقیقت هم بر همه آشکار است که شبکه‌های تلویزیونی مصر به خاطر برنامه‌هایی که از ام‌بی‌سی دریافت می‌کنند، دچار تغییر و تحول زیادی شده‌اند.
از باسم یوسف، کمدین معروف تلویزیونی دعوت شد تا با شبکه ام‌بی‌سی مصر قرارداد امضا کند و در نتیجه میزان مخاطبان این شبکه افزایش یافت. چه شد که به دنبال باسم یوسف رفتید؟
باسم یوسف یک جوان بلندپرواز و بافرهنگ مصری، متخصص قلب و عروق و یک روزنامه‌نگار برجسته است. برنامه موفق او مدیون کار گروهی از جوانان خلاق است. جنجالی هم که در پی پخش این برنامه به پا شده، بیشتر مدیون اتفاقاتی است که این روزها در خیابان‌های مصر رخ می‌دهد و این منصفانه نیست که بخواهیم بار روی دوشش را سنگین‌تر کنیم. در حال حاضر برنامه باسم یوسف از شبکه ام‌بی‌سی مصر پخش می‌شود و خود او و تمیش هستند که برای محتوای اپیزودهای برنامه‌شان تصمیم می‌گیرند و ما در کارشان دخالت نمی‌کنیم.
ما شنیده‌ایم که شما به تازگی با ترکیه هم همکاری‌هایی داشته‌اید. هدفتان از این همکاری‌ها چیست؟
ما در صدد ساخت و تاسیس شرکت‌هایی برای تهیه برنامه‌هایی با محتوای مشترک با همکاری برنامه‌سازان ترکیه هستیم، چرا که بازار در ترکیه هم حرفه‌ای است و هم توسعه یافته، ارزش‌های برنامه‌سازی هم بسیار بالا است. همچنین ما درصدد یافتن جانشینی برای سریال‌های عربی-ترکی هستیم که بتوانند پولساز و به لحاظ کیفیت بالا و پرمخاطب باشد.
بسیاری از برنامه‌های گروه ام‌بی‌سی به مسئله تروریسم می‌پردازد. به نظر شما نقش رسانه‌ها در پوشش دادن مسئله تروریسم چیست؟
تروریسم کشور یا مذهب ندارد. جنایتی بین المللی است که از هیچ کس چشم‌پوشی نمی‌کند. در اصل سه مکتب فکری برای طریقه بحث بر سر مسئله تروریسم وجود دارد.
می‌توان به صورت سمپاتیک به بررسی این مسئله در رسانه‌ها پرداخت و بدین ترتیب به تروریست‌ها چراغ سبز نشان داده می‌شود و زمینه مناسبی برای ابراز و نشر عقاید، ایدئولوژی‌ها، فعالیت‌ها و چهره‌های آن‌ها فراهم خواهد شد. می‌توان رویکردی خنثی داشت و فقط خبرهای مرتبط با تروریسم را منعکس و از ترویج تروریسم و فعالیت‌های تروریستی اجتناب کرد. در پیش گرفتن موضع خنثی از سوی دیگر موضعی در مقابل تروریسم هم تلقی خواهد شد، یا اینکه می‌توان با تروریسم مقابله کرد. در واقع می‌توان مسیری کارآمد را با ارائه برنامه‌های بامحتوا در راستای مبارزه با تروریسم در بستری شجاعانه انتخاب کرد. می‌توان برای حفظ صلح، ثبات، امنیت و منافع ملی مردم را از همه چیز آگاه کرد. این روشی است که ما از ابتدا در گروه ام بی‌سی و شبکه العربیه در پیش گرفتیم. درست است که راه دشواری است، اما سالم‌ترین و امن‌ترین راه است.
بالطبع آموزش، آگاهی و تلاش در این زمینه و همچنین اقدامات امنیتی از مهم‌ترین جوانب مقابله با تروریسم است. همه این‌ها جزوی از مسئولیت رسانه‌ها هم هست. از این لحاظ من به دستاوردهای شیخ محمد بن زاید النهیان (ولیعهد ابوظبی و نایب فرمانده کل نیروهای مسلح امارات) و شاهزاده محمد بن ناییف بن عبدالعزیز (وزیر کشور عربستان سعودی) که به نظر من از مهم‌ترین چهره‌ها مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم در منطقه هستند، افتخار می‌کنم.
ام‌بی‌سی به خاطر سریال‌های درام تاریخی که پخش می‌کند، توجه زیادی را به خود جلب کرده؛ شما اخیرا سریال “سرایا عابدین” و پیش از آن هم “عمر و ملک فاروق” را پخش کردید که هر کدام با واکنش‌های اجتماعی و سیاسی در زمان پخش خود مواجه شد. می‌توانید کمی در این باره صحبت کنید؟
سریال سرای عابدین یکی از بلندپروزانه‌ترین تولیدات نمایشی عرب بوده که هزینه تولیدش از سریال عمر هم بیشتر بوده است. با حمایت مستقیم شخص شیخ محمد بن راشد و همین طور همکاری شهرک رسانه دبی، ما توانستیم از بالاترین و باکیفیت‌ترین فناوری صوتی تصویری در استودیوهای جدیدمان در این شهرک استفاده کنیم و سریال سرای عابدین را به این شکل موفقیت آمیز تولید کنیم. سریال “شگفتی” که قرار است در ماه رمضان پخش شود، استاندارد جدیدی در سریال‌های درام خواهد بود.
ام‌بی‌سی اغلب نسخه عرب برنامه‌های معروف دنیا را می‌سازد، این “بازسازی‌ها” در کجای کار گسترده‌تر شما قرار می‌گیرد؟
من همیشه این لغت “بازسازی” را می شنوم، اما متوجه معنی‌اش نمی‌شوم. به عنوام مثال آیا تولید برنامه‌ای آمریکایی که ایده اصلی‌اش از سوی هلندی‌ها بوده و با حق مالکیت شرکتی جهانی که در ۵ قاره دنیا حضور دارد، “بازسازی” نام دارد؟
آیا فیلم‌سازی در قالب شناخته شده جهانی در بیروت یا دبی یا قاهره، با رعایت استانداردهای بالا و آخرین فناوری‌های صوتی تصویری و تولید، به همراه خلاقیت، استعداد، شرکت کنندگان، هیات داوری عرب و موزیسین‌های عرب در کشورهای عربی هم “بازسازی” محسوب می‌شود؟ اگر چنین باشد پس جهانی شدن هم وجود ندارد یا اینکه ما نمی‌دانیم ماهیت عرب خود را با داشتن تفکری روشنفکرانه نسبت به منافع غرب و شرق چگونه حفظ کنیم.
سرویس برنامه درخواستی ام‌بی‌سی “شهید.نت” که همان آی‌پلیر بی‌بی‌سی و هلو ایالات متحده است، اولین سرویس این چنینی است که در جهان عرب ارائه شده و روز به روز هم محبوبیت بیشتری پیدا می‌کند. چگونه می‌خواهید این روند را ادامه دهید و با چالش‌هایی مثل نقض قانون کپی رایت مواجه شوید؟
ما در صدد هستیم که “شهید دات نت” را به پیشرفته‌ترین فناوری‌ها مجهز کنیم و برنامه‌هایی پرطرفدار داخلی را از طریق آن در اختیار مخاطبان قرار دهیم. البته این را هم اضافه کنم که می‌خواهیم وب‌سایت دیگری به نام شهیدپلاس هم راه‌اندازی کنیم تا از طریق آن مخاطبان بتوانند جدیدترین فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی را در ازای مبلغ اندکی دانلود کنند تا هر وقت که دلشان می‌خواهد آن‌ها را تماشا کنند.
من بر اساس علاقه شخصی اپلیکیشن‌های دیجیتال جدید را دنبال می‌کنم و تمامی اقدامات کارآمد فنی، دولتی و حقوقی لازم برای مبارزه با نقض قانون کپی رایت را تحت نظر دارم و بررسی می‌کنم، اما وقتی حرف از امکان همکاری با شرکای بین المللی که در این زمینه متخصص هستند به میان می‌آید، هرچیزی ممکن است. اما شراکت‌های طولانی مدت باید به نفع تمامی طرفین باشد.
شما نسخه عربی تعدادی از مسابقه‌های معروف آمریکایی را ساخته‌اید که ستاره‌های معروف هم در آن‌ها حضور به عمل آوردند. برای سال جاری چه سورپرایزهایی در آستین خود دارید؟
امروز ام‌بی‌سی حق مالکیت نسخه عربی برنامه‌های معروف جهان از جمله “استعدادیابی عرب‌ها”، “صدا”، “بت عربی” و “صدای شما آشنا به نظر می‌رسد” را در اختیار دارد. تمام این برنامه‌ها به گونه‌ای با موسیقی در ارتباط هستند و به همین دلیل برای هیات داوری به وجود هنرمندان بزرگ نیاز است. شرکت ثبت و ضبط ما، پلاتینیوم رکوردز، مدیریت فعالیت ستاره‌های جدید را در مراحل اولیه بر عهده دارد و برخی از این ستاره‌ها محصول همین برنامه‌ها هستند. ما بابت همکاری با برجسته‌ترین ستاره‌های عرصه نمایش عرب مفتخر هستیم.
گروه ام‌بی‌سی از زمان تاسیس، دستاورهای زیادی داشته و توسعه یافته است. آیا شما از دستاوردهایی که طی ۲۳ سال گذشته کسب کرده‌اید، راضی هستید؟ برنامه‌تان برای آینده چیست؟
من از عملکرد گروه ام‌بی‌سی رضایت نسبی دارم، اما جاه‌طلبی‌ام بیشتر از چیزی است که تا به امروز به آن رسیده‌ایم. من هرگز از خودم راضی نمی‌شوم و این همان انگیزه من برای کار بیشتر و توقع بیشتر از گروه است تا در نهایت به جاه طلبی‌ها و آرزوهایمان برسیم.
بزرگترین چالشی که فکر می‌کنید ام‌بی‌سی با آن مواجه شود، چیست؟
ما به همین روند خود برای پیشرفت، داشتن عملکرد بهتر و احیای خودمان هر زمان که نیاز باشد، ادامه می‌دهیم. از همه مهم‌تر اینکه ما هرگز نباید به آن روزی برسیم که از خود راضی شویم و به دام تکبر و خودخواهی بیفتیم. درباره مدیریت آینده صنعت متغیر رسانه و سرگرمی باید بگویم که انقلاب اطلاعات و فناوری ارتباطات فرصت و چالش را با هم به ارمغان می‌آورد.
مهم‌ترین چالش ما ادامه سرمایه‌گذاری روی برنامه‌هایی است که باید بر اساس فرهنگ و پیش‌زمینه ما با کیفیت بالا به مردم ارائه شود، با تاکیدی وِیژه روی هدفی واضح و دقیق. به علاوه ما باید روی امکان تولید برنامه‌های سفارشی و بر اساس تقاضای مخاطب هم تمرکز کنیم.
این حقیقت دارد که تلویزیون منبع اصلی اطلاعات و سرگرمی است، اما ما باید برنامه‌هایی بسازیم که محتوای تک‌بعدی نداشته باشند. ما همچنین باید آخرین فناوری‌ها را برای برقراری ارتباط و تعامل بیشتر و بیشتر با مردم به کار گیریم.
ناگریز باید از تازه‌ترین ابزار پخش ماهواره‌ای و رسانه‌ای در سطح داخلی، منطقه و بین المللی آگاه باشیم. به ویژه اینکه باید از استفاده از ماهواره‌ها و کابل‌های تلویزیونی هم فراتر رویم. ما باید از هر آنچه که ما را به جذب مخاطب در هر ۵ قاره نزدیک می‌کند، استفاده کنیم و به همین دلیل باید از بسیاری از جوانب و ویژگی‌های دنیای دیجیتال بهره‌مند شویم.
به هر حال انسان همیشه نقطه تمرکز و هدف توسعه فناوری است و همچنین بنیاد پیشرفت‌های فعلی و آینده رسانه‌ها.
