سامح شکری، وزیر خارجه مصر- عکس از آژانس عکس خبری اروپایی
عبد الستار حتیته و سوسن ابوحسین؛ قاهره، الشرق الاوسط – در حالی که اسراییل همچنان نوار غزه را زیر آتش گرفته، سامح شکری وزیر امور خارجه مصر با اشاره به «مسئولیت تاریخی» مصر در قبال مردم فلسطین، بر تلاش قاهره برای اجرای آتش بس فوری جهت نجات جان غیرنظامیان فلسطینی تاکید می کند.
در حالی که درگیری ها وارد هفته سوم خود می شود، شکری می گوید، مصر نمی تواند بی تفاوت بنشیند در حالی که فلسطینیان در نوار غزه کشته می شوند. یکشنبه گذشته خونین ترین روز درگیری میان اسراییل و حماس در دو هفته اخیر بود که طی آن بیش از ۱۰۰ فلسطینی کشته شدند که بیشتر آن ها غیرنظامی بودند.
سامح شکری در گفت و گوی اختصاصی با الشرق الاوسط به تشریح سیاست خارجی مصر در قبال بحران های اسراییل- فلسطین، سوریه و برخی از دیگر بحران های منطقه ای پرداخته است. وزیر امور خارجه مصر به سوال های ما راجع به روابط مصر با اتیوپی، کشورهای منطقه خلیج و واشنگتن هم پاسخ داده است.
***
الشرق الاوسط: پیشنهاد مصر برای آتش بس در غزه در برهه حساسی مطرح می شود. آیا این حرکت به صورت یک جانبه و ناگهانی از سوی مصر انجام شده یا پیش از اعلام، با گروه های درگیر، خصوصا اسراییلی ها و فلسطینی ها، تماس گرفته بودید؟
سامح شکری: قبل از هر چیز باید بگویم که مصر مسئولیتی تاریخی در قبال فلسطینی ها دارد. همان طور که می دانید، مصر برای آرمان مردم فلسطین کارهای زیادی انجام داده و انجام می دهد، با این اعتقاد که فلسطینی ها این حق را دارند که کشوری مقتدر و مستقل در طول مرزهای ۱۹۶۷ به پایتختی بیت المقدس داشته باشند.
طرح ما با توجه به نکته ای که به آن اشاره کردم، نشاندهنده اهمیتی است که برای توقف درد و رنج فلسطینی های ساکن غزه قائل هستیم. مصر نمی تواند بیکار در گوشه ای بایستد و بر تعداد کشته ها و زخمی های مردم فلسطین افزوده شود. اقدام ما با هدف متوقف کردن فوری حملات، در ابتدا برای حفظ جان مردم و سپس تسکین دردهای آن ها و حمایت از حق آن ها برای زندگی در امنیت و آرامش است.
این طرح یک طرح جامع است و تنها به آتش بس فوری بسنده نمی کند و شامل بخش های دیگری مثل زمان‌بندی و شیوه اجرا هم هست. طرح ما خواستار پایان دادن به همه خشونت ها و جلوگیری از هرگونه حمله زمینی و هدف قرار دادن غیرنظامیان است. این طرح همچنین خواستار یافتن راه حلی برای بازگشایی گذرگاه های مرزی است تا امکان تردد افراد و کالاهای مورد نیاز آن ها فراهم شود.
چه بختی برای موفقیت این طرح وجود دارد؟
بخت موفقیت این طرح به توانایی ما در اجرای آن بستگی دارد، خصوصا راجع به آتش بس فوری. موفقیت این طرح اساسا به پذیرش و همکاری گروه های اصلی درگیر بستگی دارد. در عین حال، به میزان آمادگی آن ها برای پذیرش مسئولیت ادامه عملیات نظامی که موجب کشتار مردم بی گناه نوار غزه شده هم بستگی دارد.
اجازه دهید تاکید کنم که طرح مصر آنگونه که شما فکر می کنید طرحی ناگهانی یا عکس العملی حساب نشده بدون توجه به ابعاد و شرایط بحران نبوده است. بلکه این طرح نتیجه طبیعی تلاش های جامع مصر، بر اساس درک عمیق اختلافات موجود میان اسراییل و فلسطین است. غلو نیست اگر بگویم ما افزایش شدت حملات را در درگیری کنونی پیش بینی می کردیم و این موجب شد بارها به طرف های درگیر در مورد بن بستی که تلاش های ما برای رسیدن به صلح را متوقف کرده هشدار دهیم.
هدف تلاش های ما بررسی دلایل اصلی بحران کنونی است تا بتوانیم به یک راه حل عادلانه و جامع برای پایان دادن به اختلافات اسراییل و فلسطین برسیم. این مهم می تواند از طریق مذاکرات جدی بر اساس یک برنامه زمانی مشخص و طبق شرایط توافق شده و اصول بین المللی ممکن شود.
واکنش های کشورهای عربی به این طرح را چگونه ارزیابی می کنید؟ در جلسه اضطراری غیر علنی ۱۴ ژوئن اتحادیه عرب، وزاری امور خارجه کشورهای عضو چه مذاکراتی داشتند؟
روی هم رفته، کشورهای عربی و جامعه جهانی از این طرح استقبال کرده اند. کشورهای عربی از پیشنهاد ما تشکر کرده و آن را مورد حمایت قرار داده اند. وزرای امور خارجه کشورهای عضو در جلسه اضطراری اتحادیه عرب، بر حمایت قاطع خود را از طرح آتش بس تاکید کردند و از همه گروه ها خواستند موافقت و همکاری خود را با آن اعلام کنند. اتحادیه عرب همچنین از مصر بابت تلاش هایش برای متوقف کردن حملات اسراییل و مدیریت اتفاقات پس از آن تشکر کرد.
در سطح بین المللی، وزرای امور خارجه کشورهایی مثل ایالات متحده، فرانسه، آلمان، یونان، کانادا و استرالیا با من تماس تلفنی داشته و حمایت خود را اعلام کرده اند. همچنین تونی بلر، فرستاده ویژه گروه چهار جانبه خاورمیانه، نیز به مصر سفر کرد و حمایت خود را اعلام کرد.
ممکن است در مورد روابط مصر با کشورهای منطقه خلیج فارس توضیح دهید؟
روابط مصر با کشورهای منطقه خلیج همیشه در طول تاریخ روابطی نزدیک بوده و رفته رفته نزدیک تر هم شده است. امنیت کشورهای این منطقه برای مصر اهمیت زیادی دارد و اجازه نخواهد داد هیچ تحرکی علیه آن ها صورت گیرد، چرا که این کشورها بخشی از امنیت ملی ما در مصر هستند. روابط ما با کشورهای این منطقه سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی و غیره است و هر کدام از این حوزه ها دائما در حال رشد هستند.
علاوه بر این، تمایل زیادی میان این کشورها برای همکاری متقابل در برقراری امنیت و ثبات منطقه ای، خصوصا با توجه به چالش هایی که در حال حاضر کشورهای عربی را به خود مشغول کرده، وجود دارد. لازم نیست یادآوری کنم که ما از عربستان سعودی، امارات متحده، کویت و بحرین که در کنار مصر ایستادند سپاسگزاریم؛ حمایت آن ها ناشی از عصاره همبستگی اعراب است. این همان همبستگی است که ما خواستار آن هستیم و در طول تاریخ ملت عرب، الهام بخش بسیاری از الگوهای [ملی] معروف بوده است.
اکنون روابط مصر با رژیم سوریه و نیروهای اپوزیسیون این کشور، در چه وضعیتی است؟ نظرتان راجع به اتفاقات اخیر سوریه چیست؟
همه روی این موضوع اتفاق نظر دارند که بحران سوریه هیچ راه حل نظامی ندارد و تنها راه برون رفت از شرایط کنونی، یافتن راه حلی سیاسی است. پیشنهادهای سیاسی که پیش از این مطرح شده، کارایی لازم را نداشته اند؛ این شامل مذاکرات ژنو هم می شود. این مساله موجب شده درگیری ها ادامه پیدا کند. همه گروه های نظامی درگیر همچنان امیدوار هستند که نتیجه بحران را اقدام نظامی رقم بزند. ما با این دیدگاه مخالفیم.
برخی از نیروهای میانه رو اپوزیسیون خواستار رسیدن به راه حلی سیاسی هستند. این راه حل سیاسی به معنای حرکت به سمت تشکیل دولتی جدید در سوریه است که به خواسته های مردم این کشور جامه عمل بپوشاند؛ دولتی دموکراتیک که نه توسط فرقه گراها اداره شود نه تندروها. این پیشنهادی است که حمایت مصر را هم با خود دارد. ما برای رسیدن به این راه حل سیاسی تلاش خواهیم کرد. به نیروهای اپوزیسیون کمک کرده ایم تا دیدگاه هایشان را به مرحله ای برسانیم که قابل اجرا باشد و مواضعشان یکی شود.
ما همچنان ارتباط‌مان را با ائتلاف ملی سوریه حفظ خواهیم کرد. در مقابل، آنها هم از همکاری با مصر استقبال کرده اند و دفتری هم در قاهره دارند. ما با دیگر گروه های اپوزیسیون هم در ارتباط هستیم و برای رسیدن به یک راه حل مسالمت آمیز با کشورهای عربی، قدرت های منطقه ای و بین المللی است که توسط روسیه و ایالات متحده رهبری می شوند، همکاری می کنیم.
نظرتان راجع به پروژه سد بزرگ رنسانس اتیوپی چیست؟ آیا قاهره موفق شده در مذاکره بر سر حقوق مربوط به آب رود نیل با آدیس آبابا به نتیجه ای دست پیدا کند؟
به اعتقاد من توفیقاتی که در این زمینه به دست آمده همگی نتیجه تلاش های دیپلماتیک هماهنگ مصر است. در اثر این تلاش ها، بسیاری از طرف های درگیر این پرونده و نهادهای مالی بین المللی موضع خود را نسبت به این سد تغییر داده اند. این ها پس از این اتفاق افتاد که ما حقانیت ادعایمان نسبت به آب رود نیل را برای آن ها تشریح کردیم. برخی کشورهای واقع در حوزه این رودخانه هم موضع خود را تغییر داده و شرایط مصر را نیز در نظر گرفته اند – با توجه به این که مصر کشوری بیابانی و دارای جمعیت بالا است و هیچ منبع آب دیگری ندارد.
مهم ترین اتفاق جدیدی که در این مورد رخ داده، مربوط به جلسه رییس جمهور مصر و نخست وزیر اتیوپی در مالابو است. در این جلسه هر دو کشور اعلام کردند که تمایل جدی دارند روابط دوجانبه را تقویت کنند و گسترش دهند. همچنین اتیوپی آشکارا متعهد شد منافع مصر در حوزه آب رود نیل را به خطر نیندازد. برای اعلام این موارد یک بیانیه مشترک هم صادر شد.
این نشست اکنون آغازگر مرحله جدیدی است که نشان می دهد رهبران دو کشور به دنبال برقراری روابطی هستند که شامل همکاری، درک متقابل و تعهد به احترام متقابل، حسن همجواری، احترام به حقوق بین الملل و دستیابی به منافع متقابل است. این توافق جدید از یک طرف نیاز مردم مصر به رود نیل به عنوان سرچمشه زندگی را رفع می کند و از طرف دیگر، نیاز مردم اتیوپی به توسعه را به رسمیت می شناسد.
در چارچوب این جلسه بر اهمیت گفت و گو و جلوگیری از درگیری دو کشور تاکید شد. اتیوپی نیز اعلام کرد از گفت و گوهای سه جانبه به همراه سودان برای رسیدن به راه حلی مناسب در مورد این سد استقبال خواهد کرد.
باید به نشست مهم رؤسای جمهور مصر و تانزانیا هم اشاره کنم که به منظور بررسی پیشنهاد تانزانیا در فعال سازی مجدد گفت و گوها میان کشورهای حوزه رود نیل برای یافتن زمینه تفاهم مشترک و عبور از نقاط اختلاف در چارچوب طرح حوزه نیل، انجام شد. مصر این طرح را مورد حمایت قرار داده و در حال بررسی بیشتر آن است. در نهایت باید تاکید کنم که مساله امنیت آب به سازمان های مختلفی مربوط است و تنها وزارت امور خارجه در آن دخیل نیست، چرا که این یک مساله امنیتی است و نمی توانیم نسبت به آن بی تفاوت باشیم.
اگر ممکن است کمی هم در مورد روابط مصر و ایالات متحده توضیح بدهید.
به طور کلی روابط میان مصر و ایالات متحده، روابطی استراتژیک با پیشینه ای طولانی است که از طریق آن هر دو طرف تلاش دارند به منافع مشترک دست پیدا کنند. دو طرف به اهمیت این رابطه واقف هستند، هرچند دیدگاه های ما در پاره ای مسائل با هم متفاوت است. دولت ایالات متحده به خوبی می داند که مصر دیگر به این کشور اجازه دخالت در امورش را نخواهد داد و هیچ شرطی را نخواهد پذیرفت. این رابطه باید بر اساس برابری در برخود با یکدیگر، تامین منافع مشترک دو طرف، عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر و احترام متقابل باشد.
