در نمایشگاه «دو سالانه معماری ونیز» پر از هیاهو و نشاط، آثار صدها تن از هنرمندان کشورهای جهان به چشم می خورد. غرفه های اصلی نمایشگاه که یکی از اینها آرسناله است با بوته های یاسمن احاطه شده. محوطه آرسناله یک کارگاه قدیم ساخت کشتی بوده است. برخی کشورهای عربی مثل لبنان و بحرین و امارات در این نمایشگاه غرفه دارند… اما آنچه در نمایشگاه امسال تازگی دارد مشارکت عربستان سعودی است. «فضاهای واسط» نامی است که بر سر در غرفه سعودی نوشته شده است. تیم سعودی در این نمایشگاه از مهندس ترکی و عبد الرحمن قزاز بنیانگذاران استودیوی «برک لاب» و خانم جواهر السدیری پژوهشگر معماری و مدیر یک مرکز پژوهشی و دکتر سمیه سلیمان رییس دانشکده طراحی دانشگاه امام عبدالرحمن بن فیصل تشکیل شده است. مجسمه های استوانه ای شکل غول پیکری در این غرفه به نمایش گذاشته شده که نقش های مثل نقشه یا دانه های ماسه بر روی آنها حک شده است.
فضا بسیار جذاب و زیبا به نظر می رسد اما هر کدام از این مجسمه ها حامل پیام روشنی نیز هستند.
دکتر سمیه سلیمان ما را در این نمایشگاه همراه می کند. او می گوید: غرفه سعودی از مجسمه های استوانه ای شکل تشکیل شده که کنجاوی مخاطب را برمی انگیزند. سلیمان افزود: «اسم غرفه «فضاهای واسط» است و اتفاقا موضوع نمایشگاه امسال هم همین است. ما به دنبال این بودیم که ایده خود درباره فضاهای خالی یعنی معماری و توسعه شهری و تاثیر آن بر انسان ها را به تصویر بکشیم. ما می خواستیم با بازتعریف ویژگی های معماری که پایه تجارب اجتماعی شهرهایمان را تشکیل می دهند ایده نوینی مطرح کنیم. مجسمه های استوانه ای شکل از شن و ماسه ساخته شده است. این مواد نرم و انعطاف پذیر بیانگر محیط و شرایط سعودی هستند.
در ورای ترکیبات تشکیل دهنده این مجسمه های غول پیکر، راز و رمزهای دیگری نهفته است. به گفته سلیمان مجسمه های استوانه ای شکل بیانگر گروه های اجتماعی شهرها هم هستند که برخی همگرا بوده و برخی دیگر دچار واگرایی شده اند. سرک کشیدن بین مجسمه ها مثل راه رفتن در بیراهه است، به دیوارهای بلندی بر می خوری که پشت آنها ناپیداست و گویی با یکدیگر درد دل می کنند.
در مجسمه نخست، نقشه های متحرکی از چهار شهر ریاض و جده و مکه و دمام با نور ترسیم شده است.
در بخش دیگر این غرفه به حکایت سیر تحول عمران و توسعه در سالیان سال می رسیم. «داستان توسعه در ۵ شهر در ۵۰ سال گذشته». این توسعه عمرانی با ایجاد فضاهای خالی همراه بوده که منجر به انزوا شده است. سلیمان می گوید «می خواستیم بگوییم که چگونه به مرحله کنونی در شهرهایمان رسیدیم. در بحث نقشه های متحرک باید گفت که راه ها از اهمیت فراوانی برخوردارند چرا که مناطق گوناگون شهری را به یکدیگر ربط داده و باعث ایجاد روابط بین شهری می شوند.»
در مجسمه استوانه ای کوچکی یک ویدیو از راننده ای به نمایش گذاشته شده است. مخاطب اینگونه تصور می کند که گویی در این خودرو نشسته است. این ماشین به اندازه یک ماشین معمولی است. ما هم جای مسافر می نشینیم. کفپوش خودرو آسفالتی است که به جاده اشاره دارد. در اینجا، مفهوم ماشین فراتر از یک وسیله نقلیه است. خودرو در شهرهای سعودی کاربرد گسترده و فراوانی دارد. این وسیله نقلیه محله ها و شهرها را به هم وصل می کند. مسافران در داخل ماشین برای ساعت های طولانی کنار هم می نشینند و در واقع یک مجلس گفت و گوی متحرک به حساب می آید. سلیمان می گوید «این شاید یکی از ویژگی های خاص سعودی ها باشد. به عبارت دیگر، ما با توجه با بافت شهری سعودی از خودرو برای تردد استفاده می کنیم. زندگی ما و صندلی خودرو به یکدیگر پیوند خورده اند. این، دیدگاه ما نسبت به شهرها و شیوه زندگی مان است.»
حالا از ماشین که پیاده می شویم به سراغ بخش بعدی یعنی شبکه های اجتماعی می رویم. در این بخش، ویدیوهای کوتاهی از اسنپ چت به نمایش گذاشته شده است. اسنپ چپ رایج ترین اپلیکیشن در سعودی است. نقشه، یکی از ویژگی های این اپلیکیشن به شمار می رود…
سلیمان در ادامه افزود «با بررسی دلایل پرطرفدار بودن این اپلیکیشن در سعودی متوجه شدیم که کاربران فراوانی از اطلاعات و نقشه های جغرافیایی آن استفاده می کنند و از این طریق فهمیدیم که مثلا کاربران بیشتر کجا می روند و چرا از این اماکن بازدید می کنند.»
بخش دیگر این غرفه بزرگ تر از بخش های دیگر است. این بخش یک فضای دایره ای شکل بوده که وسط آن یک قالی شرقی قرار گرفته است. صندلی های سنگی و کوتاه دور تا دور قالی چیده شده اند. اینجا مکان گپ زنی است. سلیمان می گوید این قالی دیجیتالی بوده و در آن ماسه قرار دارد. این فضا بیانگر کارکرد دو گانه و دوستان و اقوام و خویشاوندان است. این مکان از دسترس فضای خارجی به دور است.
احمد ماطر مدیر اجرایی «هنرکده مسک» می گوید «حضور سعودی در دو سالانه معماری ونیز ۲۰۱۸ محصول همکاری این هنرکده و نهادهای فرهنگی بین المللی است. همکاری نوپای هنرکده و دو سالانه معماری ونیز که بیش از ۱۲۰ سال سابقه دارد بیانگر همکاری مهم و اهمیت نقش سعودی در صحنه فرهنگ جهانی است.»
گفتنی است «هنرکده مسک» با برگزاری دوره آموزشی برای جوانان سعودی در زمینه هنرهای تجسمی و معماری در دوره برگزاری نمایشگاه در صدد جذب دختران و پسران هنرمند سعودی به این برنامه و مشارکت در غرفه سعودی در دو سالانه معماری ونیز است.
