در حالی که دولت ایران با مشکلات متعدد اقتصادی به ویژه در تامین منابع مالی برای پرداخت یارانه های نقدی دست و پنجه نرم می کند، بسیاری از مقامات رسمی در سطوح مختلف کشوری و محلی و حتی علما و روحانیون به دعوت از مردم به انصراف از دریافت یارانه روی آورده اند.
این درخواست ها به ویژه در روزهای اخیر شدت گرفته است تا بدین ترتیب دولت بتواند از بحران تامین منابع یارانه عبور کند.
محمدباقر نوبخت معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور ایران از جمله کسانی است که چنین درخواستی را مطرح کرده است. وی روز سه شنبه در جلسه علنی مجلس گفت: «چیزی که به دولت کمک می‌کند انصراف کسانی است که نیاز به یارانه ندارند. در بند “و” تبصره ۲۲ (قانون هدفمندی یارانه ها)، مجلس اعلام کرد که یارانه به کسانی تعلق دارد که نیازمند هستند و ضمنا متقاضی نیز هستند. البته ممکن است عده‌ای نیاز داشته باشند اما ممکن است برای کمک به دولت در این برنامه ملی حاضر نشوند که به ازای هر فرد ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان را دریافت کنند تا اینها روی هم جمع شود و ما بتوانیم کارهای بزرگتری را انجام دهیم.»
دکتر مسعود دانشمند، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران، در گفت و گو با شرق پارسی در این باره گفت: «اجرای قانون هدفمندی یارانه ها با مشکلات و نا بسامانی هایی آغاز شد و طی این مدت هم ادامه داشته است. اما باید در ابتدا به این نکته اشاره کنم و آن این است که قرار نیست یارانه دائمی و تا ابد ارائه شود. قرار بر این بود که یارانه کمکی به مردمی باشد که درآمد کمی دارند و از سوی دیگر کمکی برای تولید باشد.»
وی گفت: «بارها گفته ام که در قانونی که مجلس تصویب کرده که درآمد دولت از محل اجرای هدفمندی یارانه ها، که این عبارت غلطی است …دولت درآمد نداشته و چون درآمد نداشته از محل فروش نفت مقداری به بودجه تزریق می کرده و از این مبلغ یارانه پرداخت می شد. با چنین شیوه غلطی متاسفانه تا به حال این پرداخت ها ادامه داشته است».
به گفته دانشمند “انصراف مردم از یارانه ها مشکلاتی دارد که یکی از آنها ایجاد زمینه های عدم اطمینان به دولت است. چرا که اعتماد یک رابطه دو سویه است. اگر دولتمردان و اعضای کابینه از مردم توقع دارند که در پر کردن فرم های دریافت یارانه راستگو باشند باید دولت پاسخگو باشد که تا به حال چه عملی در قبال یارانه ها داشته است”.
این در حالی است که دولت ایران در این راستا کمپینی را با عنوان “انصراف از دریافت یارانه” راه اندازی کرده است.
محسن بهرامی ارض اقدس، مشاور معاون اجرایی رییس جمهور ایران بهمن ماه پارسال در این باره گفت که «هدف این کمپین این است که کسانی که احساس می‌کنند اولویتی برای دریافت یارانه در این مرحله ندارند به صورت داوطلبانه انصراف دهند.»
در این میان یکی از اخباری که بیش از همه درباره دریافت یارانه جلب نظر کرده است فتوای علما در ایران در این زمینه است. چهار تن از مراجع تقلید شیعیان در پاسخ به سوال تعدادی از مقلدان درباره دریافت یارانه نقدی گفته اند: «فقرا و کسانی که درآمدشان کم است مسلماً برای آنها گرفتن یارانه حلال است و اما کسانی که به مقدار شأن خود درآمد دارند مسلماً شرایط دریافت یارانه را ندارند و گرفتن یارانه برای اینها جایز نیست.»
آیت الله مکارم شیرازی در بخشی از فتوای خود در این زمینه که روز سه شنبه خبرگزاری ایسنا آنرا منتشر کرده، گفته است: «برادران و خواهران عزیز که از یارانه بی نیاز هستند اقدام به گرفتن یارانه نکنند و زندگی خود را با اموال مشکوک آلوده نسازند.»
از سوی دیگر حسین راغفر عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا در گفتگو با روزنامه همشهری در این باره گفته است که یارانه نقدی تنها باید به طبقه فرودست جامعه پرداخت شود. این کارشناس اقتصادی گفت: دولت تنها وظیفه دارد که به اقشار آسیب‌پذیر یارانه پرداخت کند. این افراد در ۳دهک پایین درآمدی قرار دارند و شرایط خانوادگی‌شان به‌گونه‌ای است که آسیب‌پذیری اقتصادی و اجتماعی آنها زیاد است. خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی، بدون سرپرست‌ها، بدسرپرست‌ها و امثال آنها باید از کمک دولتی بهره ببرند.
راغفر افزود: اشتباه دولت قبلی که موجب اتلاف منابع شد باید اصلاح شود و در این راه باید طبقاتی که نیازی به مبلغ یارانه ندارند به نفع نیازمندان کنار بروند. برخلاف آنچه قبلا گفته شد که ۳۰درصد از ثروتمندان کنار گذاشته شوند، باید تأکید داشت که حدود ۶۰درصد یارانه بگیران فعلی باید، از لیست حذف شوند پس بهتر است این افراد خودشان انصراف دهند.
سید بهاء‌الدین حسینی هاشمی، کارشناس اقتصادی هم در این باره به همشهری گفت: انصراف از دریافت یارانه نقدی باید به مثابه یک اقدام ملی فراگیر شود تا درآمدهای عمومی دولت که عمدتا ریشه در فروش نفت خام دارد، صرف پروژه‌های عمرانی، ایجاد اشتغال و رونق تولید ملی شود.
سعید لیلاز کارشناس اقتصادی در مطلبی که روز دوشنبه در بخش اندیشه مهمان شرق پارسی منتشر شد نوشت: «پیش بینی می شود که در صورت داوطلبانه شدن انصراف از دریافت یارانه بین ۷ تا ۱۰ میلیون نفر در آن شرکت کنند و صرفه جویی تا ۲ میلیارد دلاری را برای بودجه دولت در سال مالی ۲۰۱۴ به ارمغان بیاورند. این مبلغ ممکن است کمتر از نصف رقم واقعی مورد نیاز دولت برای صفر کردن کسری بودجه ناشی از اجرای طرح باشد اما برای بازسازی و نوسازی کل ناوگان حمل و نقل عمومی کشور در یک دوره دو تا سه ساله منابع کافی فراهم می آورد».
وی نوشت: «حسن روحانی به هر حال و به علل گوناگون ناگزیر به اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها است و در مسیر اجرای این مرحله، باید انصراف داوطلبانه را جایگزین انصراف اجباری کند و دست کم ۹ میلیون نفر را از این روش به عدم دریافت یارانه سوق دهد. اگر این امر تحقق یابد این دولت هم به لحاظ سیاسی و هم اقتصادی به موفقیتی بزرگ دست یافته و از آن مهمتر مرحله ای دشوار و خطرناک در شرایط بغرنج اجتماعی – سیاسی کنونی ایران را به سلامت پشت سر گذاشته است».
از سوی دیگر جعفر قادری یکی از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس ایران در مصاحبه ای با وبسایت اینترنتی تابناک که روز سه شنبه منتشر شد گفت: «دولت باید سقف درآمدی که تصمیم دارد با مبنا قرار دادن آن، یارانه بگیران را پالایش و از مردم برای انصراف از یارانه دعوت کند، اعلام کند و بدون اعلام سقف درآمدی درخواست دولت برای انصرف مردم از دریافت یارانه جایگاه قانونی ندارد و پیش از این نیز این شیوه جواب نداده است.»
