عنوان کتاب: کتابهایی از عهد عتیق، کتابهای قانون ثانی بر اساس کتاب مقدس اورشلیم
مترجم: پیروز سیار
ناشر: تهران، نشر نی، چاپ نهم
ترجمه متون مقدس در هر دین و مذهبی امری بسیار دشوار و سخت است؛ چرا که مترجم با اثری که با اعتقاد تعداد زیادی از مردم سر و کار دارد، مواجه است. بر این اساس از کتابهای متون مقدس یهودیان و مسیحیان که به زبان فارسی ترجمه شده اند سالها می گذرد اما هستند متون و منابعی که تا به حال ترجمه نشده اند و این بار به همت مترجمی حاذق و توانمند این متون به زبان فارسی ترجمه شد.
«کتابهایی از عهد عتیق» کتاب مهمی است که پیروز سیار به ترجمه فارسی آن همت گماشته و سعی کرده آن دسته از کتابهای عهد عتیق که در متون موجود کتاب مقدس به زبان فارسی نیامده را ترجمه کند. اهمیت و اعتبار این گونه کتاب ها افزون بر وجه دینی ـ معنوی، مرهون سه ویژگی ادبی، اخلاقی و تاریخی آنهاست.
مترجم سعی کرده تا با به کارگیری زبانی فاخر و ادیبانه و با رعایت آهنگ متون وحیانی و دقت در انتقال دقیق مفاهیم اصیل آنها، متن وحیانی را به پارسی پیراسته برگرداند. ترجمه فارسی این کتاب بر اساس ترجمه فرانسه «کتاب مقدس اورشلیم» صورت گرفته که از دیدگاه بسیاری از صاحب نظران، معتبرترین و عالمانه ترین ترجمه کتاب مقدس به زبان فرانسه به شمار می رود. اولین چاپ این کتاب در سال ۱۹۹۵ انتشار یافته است و بارها تجدید چاپ شده و آخرین متن تجدید نظر شده آن که در سال ۱۹۹۸ نشر یافته، مبنای این ترجمه فارسی بوده است.
البته باید خاطر نشان کرد که کتاب مقدس داراى دو بخش است، بخش عهد عتیق و بخش عهد جدید. بخش عهد عتیق مجموعه ۳۹ کتاب است که به زعم مسیحیان و یهودیان توسط برخى از پیامبران و یا پیروان آنها در طول قرون متوالى از زمان حضرت موسى (ع) تا قبل از میلاد مسیح (ع) نوشته شده است. این قسمت هم مورد قبول یهودیان و هم مسیحیان است. پنج کتاب آغازین این بخش، تورات حضرت موسى نامیده مى شود. البته کاتولیکها و ارتودکسها علاوه بر این مجموعه، ۷ کتاب دیگر را نیز جزو بخش عهد عتیق کتاب مقدس مى دانند.
در این کتاب ده متن مختلف «اپوکریفا» (عهد عتیق) به فارسی ترجمه شده است. اما اهمیت این کتاب تنها از دیدگاه دینی نیست، بلکه از لحاظ تاریخی و ادبی نیز دارای اهمیت بسیار است، چرا که مهم ترین سند درباره تاریخ بنی اسرائیل و پیامبران و پادشاهان و شخصیتهای تاریخی این دوره کتاب مقدس است و از آنجا که قوم یهود دارای تاریخی پرفراز و نشیب بوده، از مردمان و سرزمین هایی که به نوعی با آنها ارتباط داشته اند نیز در کتاب مقدس سخن رفته است.
اما در مورد چگونگی پدید آمدن این کتاب در مقدمه اثر آمده است : فاتح معروف عهد باستان، اسکندر کبیر پس از تسخیر کشورهایی در مشرق زمین، کوشید تا فرهنگ یونانی را در آن سرزمین ها گسترش دهد. نمونه ای از این کوششها ساختن شهر دانشگاهی اسکندریه در مصر بود که سابقه علمی آن تا عصر حاضر باقی است.
جمعیت اسکندریه پس از چندی به یک میلیون نفر رسید و حدود ده درصد آنان را قوم یهود تشکیل می دادند که مانند دیگران، تحت تاثیر فرهنگ و فلسفه یونان قرار گرفته بودند. آنان در قرن سوم قبل از میلاد، کتاب مقدس خویش را که در زمانهای بعد عهد عتیق نامیده شد، از زبان عبری به زبان یونانی ترجمه کردند. این ترجمه که گفته می شود هفتاد دو مترجم در تهیه آن سهیم بوده اند بعدا به ترجمه سبعینه معروف شد.
ترجمه سبعینه علاوه بر کتابهای عهد عتیق رساله هایی دارد که در متن عبری عهد عتیق یافت نمی شود. تمام یا اکثر آن رساله ها را بی اسرائیل در زمان بعد نوشته اند و فضای برخی از آنها متاثر از فرهنگ یونانی است. هنگامی که بزرگان یهود در قرن اول میلادی برای تعیین محدوده کتاب آسمانی خود در مکانی به نام یاونه گرد آمدند، این رساله ها را به سبب نداشتن اصل عبری رد کردند. رساله های رد شده بعدا اپوکریفا یعنی پنهان نامیده شد.
از سوی دیگر مسیحیان بخش مهمی از آن رساله ها را ضمن عهد عتیق پذیرفتند و آنها را کتابهای قانون ثانوی نامیدند. این مجموعه ده کتاب را در بر دارد: کتاب طوبیت، کتاب یهودیت، کتاب استر، کتاب حکمت سلیمان نبی، کتاب حکمت یشوع بن سیراخ، کتاب باروک، رساله ارمیا، کتاب دانیال نبی، کتاب اول مکابیان و کتاب دوم مکابیان. این کتابها در کتاب مقدس کاتولیکها و ارتدکسها وجود دارد.
همچنین از جنبه ادبی نیز باید گفت که کتاب مقدس چه در دوران قدیم و چه در دنیای معاصر تأثیرات بسزایی بر آثار ادیبان و نویسندگان مهم جهان برجای نهاده است.
کتاب مقدس به هزار و ششصد و سی و یک زبان ترجمه شده و برای برخی از زبانهای محلی و بومی، نخستین متن های مکتوب ترجمه بخشهایی از کتاب مقدس بوده است، در نتیجه دور از انتظار نیست که این کتاب به زبان فارسی هم ترجمه شود.
اما باید اشاره داشت که کتاب مقدس به صورت امروزین خود مشتمل بر کتاب هایی است که به دو دوره کلی تقسیم می شوند.
در ابتدا کتاب های قانونی اول که تشکیل دهنده تمامی کتاب های مقدس رایج اند؛ و سپس کتاب های قانونی ثانی که تنها کاتولیک ها معتبرشان می شمارند، اما یهودیان و به پیروی از ایشان پروتستان ها، آنها را مجعول می دانند. کتاب های قانونی ثانی مشتمل بر هفت کتاب طوبیا، یهودیت، اول و دوم مَکّابیان، حکمت سلیمان، یشوع بن سیرا، باروک، و بخشهایی از کتابهای اِسْتَر و دانیال است.
این کتابها در هیچ یک از ترجمه‌های فارسی دو قرن اخیر کتاب مقدس برگردانده نشده‌اند و ترجمه کهنی نیز از آنها در دست نیست.
پیروز سیار در ترجمه کتاب سعی کرده همراه با پانوشت های تفصیلی و ارجاعات حاشیه صفحات مخاطبان و علاقه مندان متون دینی را در فهم دقیق متن یاری کند.
کتاب حاضر مجموعه ای از میراث دینی بنی اسرائیل است که قدمت آن به بیش از دو هزار سال می رسد و چگونگی پدید آمدن آن در کتاب به شکلی مفصل بر اساس متن کهن و با مضمون حکمت تدوین شده است.
