در اصلی سفارت اشغال شده آمریکا در تهران

در محدوده خیابان های مفتح و طالقانی فعلی در تهران پایتخت ایران ساختمانی وجود دارد که سالهاست اصلی‌ترین محل ساماندهی و انجام برنامه‌های ضد آمریکایی است. این ساختمان ۶۵ سال پیش توسط معماری به نام وان‌در گراکت (van der Gracht)‏ برای سفارتخانه کشور ایالات متحده آمریکا طراحی و ساخته شد. با این حال سازندگانش هرگز تصور نمی کردند آنچه می سازند چند سال بعد سرنوشتی چنین عجیب داشته باشد.

اگر چه به روایت اسناد تاریخی موجود، سفارت آمریکا در تهران در ۳۱ سال ابتدایی فعالیت خود یکی از اصلی ترین مراکز حمایت و مشاوره به محمدرضا شاه پهلوی قدرتمندترین فرد در ایران و منطقه بود، اما سال ۱۳۵۷ وقتی طوفان انقلاب اسلامی در ایران وزیدن گرفت و رژیم شاهنشاهی توسط انقلابیون مذهبی به رهبری آیت الله خمینی سرنگون شد سرنوشت این سفارت و اهمیت و جایگاهش نیز از اساس تغییر کرد.

۹ ماه بیشتر از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود که تعدادی از دانشجویان در ۱۳ آبان سال ۱۳۵۸ از دیوارهای سفارت آمریکا در تهران بالا رفتند و با گروگان گرفتن کارکنان سفارت آنجا را اشغال کردند. گروگانگیری دیپلماتهای شاغل در سفارت ۴۴۴ روز به طول انجامید و سرانجام انقلابیون به آزاد کردن آنها رضایت دادند.

اما با احتساب امروز اکنون ۱۲ هزار و ۴۱۸ روز برابر با ۳۴ سال است که ساختمان سفارت آمریکا در تهران در اشغال انقلابیون ایرانی است. برنامه ریزی و اجرای طرح اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان موسوم به پیرو خط امام خمینی انجام شد، رهبران اصلی آن دانشجویان کسانی همچون ابراهیم اصغرزاده، عباس عبدی، معصومه ابتکار، حبیب الله بیطرف و محسن میردامادی بودند. حالا بر اساس تقسیم بندی گروه های سیاسی در ایران همه این افراد در اردوگاه جناح اصلاح طلب و میانه رو قرار دارند. گروهی که بر خلاف جریان های تندرو و محافظه کار، از طرفداران جدی برقراری رابطه با کشور آمریکا هستند.

نکته اما اینجاست که ساختمان سفارت آمریکا نه تنها در دست آنها نیست، بلکه اداره آن در همه سالهای پس از اشغال به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که گروهی از تندروترین افراد در ایران را شامل می شود، سپرده شده است.

به همین دلیل نیز این ساختمان ۳۴ سال است نه با عنوان سفارت آمریکا که با عناوینی همچون “لانه ی جاسوسی” یا “مجتمع فرهنگی دانشجویی ۱۳ آبان” معرفی و شناخته می شود. نمایشگاه و موزه دائمی استکبار ستیزی (آمریکا ستیزی) و مهمترین تجمع دولتی علیه ایالات متحده نیز هر سال در محل همین ساختمان و خیابان مقابل آن برگزار می‌شود.

هر سال در روزهای منتهی به ۱۳ آبان سالگرد اشغال سفارت آمریکا یا آنگونه که مقامات ایرانی از آن نام می برند “اشغال لانه جاسوسی آمریکا در ایران” برنامه ها و مراسم ویژه ای در این محل برگزار می شود. همچنین یک هفته مانده به این روز در هر سال بازدید از موزه ای که در درون ساختمان اصلی برپا شده برای عموم مردم آزاد می شود. در دیگر روزهای سال چنین چیزی امکان پذیر نیست.

امسال نیز دو روز پیش از ۱۳ آبان، در سالن آمفی تئاتر سفارت سابق آمریکا همایشی برگزار شد با عنوان “همایش مرگ برآمریکا” که در آن سخنرانان از لزوم زنده نگه داشتن شعار مرگ بر آمریکا سخن گفتند. خواندن شعر و اجرای سرودی ضد آمریکایی توسط تعدادی دانش آموز مدرسه ای و همچنین رونمایی از دو ترانه جدید با موضوع “مرگ بر آمریکا” از دیگر برنامه های این همایش بود.

علاوه بر این مسئولان کنونی این ساختمان برای مراسم اصلی روز ۱۳ آبان که مانند همیشه با تجمع و سخنرانی در خیابان روبروی سفارت برگزار می شود اقدامات دیگری نیز انجام می دهند. از آن جمله می توان به نصب بیلبوردهایی با موضوع مخالفت با آمریکا و اشغال سفارت در سرتاسر دو سوی خیابان و همچنین برپایی چادرهایی برای پذیرایی از تجمع کنندگان اشاره کرد.

نمای بیرونی سفارت سابق آمریکا در تهران در دیگر روزهای سال پر است از شعارها، نقاشی ها و جمله هایی از مقامات مختلف ایران مانند آیت الله خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی و آیت الله خامنه ای رهبر کنونی ایران که همه در یک چیز مشترک هستند، نقطه اشتراک ضد آمریکایی بودن آن و یا در تمجید از اشغال این سفارتخانه است.

همچنین بر روی قسمت مرکزی در ورودی ساختمان تکه ای از یکی از هواپیماهای نظامی آمریکایی گذاشته شده است. از این هواپیما در عملیاتی موسوم به “پنجه عقاب” (Operation Eagle Claw)‏ استفاده شد که هدف آن آزاد کردن گروگان های آمریکایی در تهران بود. با این حال وقوع طوفان شن و بروز نقص فنی در هواپیماهای مورد استفاده در عملیات موجب شکست آن شد. ایرانی ها از این رویداد با عنوان یکی از امدادهای غیبی برای حفظ انقلاب اسلامی یاد می کنند.

در حیاط این سفارت و در جلوی در ورودی ساختمان اصلی که حالا به موزه تبدیل شده مجسمه ای قهوه ای رنگ شبیه مجسمه مشهور آزادی قرار دارد که در قسمت شکم آن، فضایی شبیه سلول طراحی و ساخته شده و چند نفر در آن زندانی شده اند. سازندگان این مجسمه تلاش کرده اند طعنه ای صریح به عنوانی که مجسمه اصلی با آن شناخته می شود بزنند.

در داخل ساختمان سفارت هم قسمت های مختلفی که برای عموم مردم قابل بازدید است به نمایشگاهی تو در تو بدل شده که اسناد و وسایل بازمانده از سفارت سابق آمریکا در آن به نمایش گذاشته شده است. ماشین های تایپ، دستگاه تلکس که از آن برای ارسال و دریافت خبر استفاده می شد و همچنین وسایل الکترونیکی دیگری که گفته می شود کاربری آنها شنود و ارسال و دریافت پیام بوده، بخشی از این وسایل است.

در همه راهروهای ساختمان تابلوهایی به دیوارها آویزان شده که در آن شرح دخالت های آمریکا در ایران با تصویر و متن، ذکر شده است. در یکی از اتاق ها نیز به وسیله هنر مجسمه سازی صحنه بالارفتن دانشجویان پیرو خط امام از دیوارهای سفارت و پایین کشیدن پرچم این کشور طراحی و شده است.

اگر چه در همه سالهای گذشته در سالروزاشغال سفارت برپایی تجمعات ضد آمریکایی در خیابان روبرویی این ساختمان مرسوم بود اما مراسم امسال رنگ و بویی دیگر دارد. علت آن نیز تلاش دولت جدید ایران به ریاست حسن روحانی برای مذاکره و گفتگوی رودرو با کشور آمریکاست، موضوعی که در ۳۵ سال گذشته بی سابقه بوده است.

مخالفان مذاکره و بهبود رابطه ایران و آمریکا که بخشی از پرقدرت ترین آنها در همین سفارت آمریکا مستقر هستند، در این مدت بسیار فعال شده اند. یکی از آخرین اقدامات آنها نصب گسترده بیلبوردهایی ضد آمریکایی در خیابان های تهران و برخی از دیگر شهرهای بزرگ ایران بود که با حاشیه های زیادی همراه شد. این بیلبوردها البته چندی بعد از سطح خیابان ها جمع شد اما این مانع از آن نشد که این مخالفان از پا بنشینند. آنها در چند روز منتهی به ۱۳ آبان ۱۳۹۲ وعده دادند که امسال این مراسم را پر شورتر و باشکوه تر از سال های قبل برگزار خواهند کرد.