سال گذشته در میان باشندگان فلزی این کُره خاکی، سه شوک پیاپی که به طلا این شاه خوب رویان وارد شد، به ناچار عاشقان کیمیای سعادت را نیز زرد روی ساخت. اگر جفا بر این یار طناز حرام است پس وفا کو، صبر کو؟ نیمکره غربی زمین در حال تهی شدن از طلا است، ولی نیمکره غربی به همان اندازه از طلا لبریز می شود.

در سال پیش هندوستان و چین روی هم دو میلیون کیلو شمش طلا وارد کردند. ذخیره طلای بانک مرکزی انگلیس بسیار کاهش یافته و ممکن است بزودی شمش های باقیمانده نیز به چین صادر شوند تا انبار بانک مرکزی دولت فخیمه پس از ۳۰۰ سال برای نخستین بار از طلا تهی شود. آمریکا هم به پیروی از بریتانیا ذخایر شمش های طلا را کاهش داده است.

اینک چین با استخراج ۳۷۰ تن طلا در سال، نه تنها بزرگترین تولید کننده در جهان و بلکه بزرگترین وارد کننده نیز است. چشم انداز طلا در سال جاری میلادی چندان هم روشن نیست؛ بسیاری از سوداگران و پس¬انداز کنندگان سکه های طلایی در سراسر گیتی نگران آن هستند که اگر در سال جاری، فدرال ریزرو (بانک مرکزی امریکا) آرام آرام نرخ بهره اوراق قرضه (Treasury bonds) را افزایش دهد، آن زمان امکان افزایش بهای طلا کمتر خواهد شد.

امروز بر اثر آمار نه چندان جالب نرخ بیکاری در آمریکا، بلافاصله میزان بهره اوراق قرضه ده ساله فدرال آمریکا کاهش یافت و در مقابل، ارزش هر اُنس سلَف (Future) طلا تحویل در ماه فوریه حدود ۱۷ دلار افزایش یافت و به لحاظ تکنیکی در سطح ۱۲۴۵ قرار گرفت. این عدد از نظر تحلیلی برابر است با نخستین خط مقاومت (Resistance) و چنانچه طلا بتواند این خط را بشکند به آسانی امکان صعود به کانال بالاتر را دارد که در آن صورت به خط مقاومت دوم که ۱۲۷۵ دلار است نزدیک خواهد شد.

بی گمان این افزایش ۱۷ دلاری هر اُنس طلا در بازار صبح شنبه تهران و دبی نیز محسوس است و در آنجا هم هرسکه با نرخ بیشتری معامله خواهد شد. اگر طلا بتواند در کانال دوم قرار گیرد و در آنجا ثبات قیمت (Cinsolidation) را برای مدتی تحکیم نماید، آنگاه صعود هر سکه طلا به سقف ۹۰۰ هزار تومان و بیشتر به آسانی انجام پذیر است.

در حال حاضر تنها تصویر شیرین در اُفق دور دست طلایی آن است که ارزش هر اُنس از این فلز نگون بخت که اینک به ۱۲۴۵ دلار رسیده است، تقریباً ۱۰ درصد بالاتر از بهای متوسط تولید همان اُنس از طلا قرار گرفته است. به بیان دیگر، اگر طلا به هر دلیلی تا ۱۱۲۰ دلار سقوط کند و در بازار سرمایه به شکل سر به سر (Break Even) معامله شود، آنگاه مدیران شرکت های استخراج طلا در کوتاه مدت به ناچار معادن را خواهند بست.

آنها نگران هستند که در صورت کاهش بیشتر قیمت طلا، همین سود ۱۰ درصدی هم از کف برود و کارگران بیکار شوند و شرکت نیز به دام خُسران احتمالی گرفتار شود و سهام آن به پشیزی در بازار بورس معامله شود. جالب است که در مورد هر بشکه نفت، نسبت هزینه تولید به فروش کالا در بازارهای بورس کالای (Mercantile) شیکاگو، لندن و نیویورک حدوداً یک به دو است.

فاجعه آن روزی دامن اقتصاد کشورهای نفتی را خواهد گرفت که نسبت نفتی به نسبت طلایی دگرگون شود. به عبارت دیگر نفت به هر بشکه ۵۵ دلار سقوط کند. حال که این اتفاق نامیمون در مورد طلا رخ داده است. می توان تصور کرد که چنانچه این آفت دامن نفت را می گرفت، اوضاع خاورمیانه بسیار تیره تر می شد.
طلا سه مصرف گوناگون دارد که به جهت اهمیت قیمت گذاری به ترتیب عبارتند از:
الف- مصرف سوداگرانه (Speculation) یا بازاری (کاذب)
ب- مصرف زینتی و آرایشی
ج- مصرف صنعتی (صادق)
در سه سال گذشته با وجود آنکه مصرف زینتی این فلز زرین افزایش یافته است، ولی مصرف سوداگرانه بود که ارزش طلا از ۱۹۰۰ دلار در هر انس را به ۱۲۳۰ دلار کاهش داد. در این تحلیل تقسیم طلا به کاذب و صادق از آن روی است که حجم معاملات واقعی طلا از یک طرف و حجم معاملات کاغذی از طرف دیگر، بسیار با هم تفاوت دارند. برای مثال اگر یک سکه طلای صادق در راسته جواهر فروشان بازار تهران بین خریدار و فروشنده معامله می شود در بازار مجازی سرمایه، بیش از یک میلیون سکه طلای فرضی (کاذب) توسط سوداگران حرفه¬ای در بورس های بین¬المللی بطور همزمان معامله می شوند.

این نوع معاملات یا مصرف سودایی فعلاً در پشت درهای بسته بازار سرمایه ایران و کشورهای منطقه انتظار می کشد و هنوز از دروازه بورس طلا در این کشورها عبور نکرده است، بلکه در حجمی ناچیز و بدون نقش جدی این ابزارهای نوین در منطقه خاورمیانه دادوستد می شوند. در اینجا دو دلیل برای این انتظار می توان بیان کرد؛ نخست آنکه مکانیسم ابزارهای نوین مالی هنوز در بورس دبی و تهران نهادینه نشده است. دیگر اینکه آموزش تخصصی لازم برای شرکت های کارگزاری جهت انجام چنین معاملات پیچیده¬ای فراهم نشده است.

بابت نمونه معاملات مشتقات طلا از نوع «سواپ» و یا آنکه فروش طلا بدون داشتن شمش و سکه طلا که اصطلاحاً اعتباری (Short Selling) نامیده می شود در دو بورس دبی و تهران انجام آن ممکن نیست. به باورم تنها دو کشور در مجموع ۲۷ کشور منطقه پرتلاطم خاورمیانه در حال حاضر دارای بورس معاملات پیچیده مشتقات طلا هستند که عبارتند از بورس تل¬آویو و بورس استانبول.

در این دو بازار می توان با استفاده از ابزار نوین توسط یک کارگزار آموزش دیده و با اتخاذ یک استراتژی مالی، چندین شکل گوناگون از معاملات مشتقات طلا (سلَف، آپشن، سواپ، وارنس…) را با یکدیگر ترکیب کرد یا اصطلاحا این معاملات طلایی را در برابر هرگونه ضرر احتمالی بیمه (Hedging) کرد.

پیش بینی من آن است که ورود این ابزارهای نوین به بورس های منطقه از جمله تهران و دبی تا سال ۲۰۲۰ به درازا می کشد. با این حال باید تأکید کرد که در نهایت منطقه خاورمیانه با هزار میلیار دلار درآمد سالانه که از نفت به دست می آورد،¬ هرگز بازیگر اصلی در بورس طلا نیست، بلکه چین، هند، آمریکا، کانادا، آفریقای جنوبی و استرالیا بازیگران طلایی این میدان هستند که بهای این زرین چهر را در سه سال گذشته ۷۰۰ دلار کاهش داده¬اند.

پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ که ارزش دلار آمریکا در برابر ین ژاپن و یورو اروپا رو به کاهش گذاشت، سوداگران برای حفظ قدرت خرید پس اندازشان، اندک اندک و بی صدا به سوی طلا رفتند و در طول ده سال ارزش آن را از ۲۵۰ دلار در هر اُنس به ۱۹۰۰ دلار رساندند. هزینه¬ تولید هر انس هم از ۱۳۰ دلار به ۱۰۰۰ دلار افزایش یافت. شاهد هستیم که ده سال پیش ارزش طلا نسبت به بهای تولید آن تقریبا دو برابر بود ولی امروز بیش از ۹۰ درصد ارزش هر انس طلا نسبت به هزینه تولید آن کاهش یافته است.

این کاهش از یک طرف و عنایت چینی و هندی ها به طلا از طرف دیگر می تواند در دراز مدت نسبت هزینه تولید به بهای فروش طلا به همان نسبت هزینه تولید به بهای فروش نفت در هر بشکه برسد. در آن صورت بهای این فلز گران قیمت دوباره به نرخ دو سال پیش خواهد رسید؛ به عبارت دیگر طلا در کانال اوج ۱۹۰۰ دلاری نوسان خواهد داشت. در پیوند با طلا از هند خبرهای خوش اقتصادی شنیده نمی شود.

آمارهایی که نشانگر آن باشد که قشر متوسط این کشور با سرعت سال های قبل در حال افزایش است و در نتیجه امید به خرید زینتی در هند افزایش یابد. در حال حاضر از چین هم خبرهای شادی آور در ارتباط با مصرف طلا نگاشته نمی شود تا امید به بالا رفتن ارزش این فلز قیمتی را افزایش دهد. حال که چین و هند از شوق خرید طلای زینتی و ذخیره سازی شمش های زرین دور شده اند، باید شکیبا شد و انتظار کشید که فدرال ریزرو در مورد نرخ بهره اوراق قرضه چه تصمیمی خواهد گرفت که مستقیماً بر روی بهای طلا اثر خواهد داشت.