ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه (راست) بشار اسد رئیس جمهور سوریه

بحران سوریه پس از دخالت نظامی روسیه در این کشور وارد مرحله جدیدی می شود. این امر در سوریه، منطقه و در سطح بین المللی پیامدهایی به دنبال خواهد داشت. در زمینه سوری، می توان گفت که بشار اسد اینک در ضعیف ترین حلقه در معادله بحران قرار گرفته است. پس از دخالت نظامی روسیه اسد ضعیف تر از خالد مشعل و حسن نصر الله و علی عبد الله صالح، و حتی ضعیف تر از صدام حسین در آخرین هفته خود پیش از جنگ آمریکا و سرنگونی نظام او شده است، چرا که صدام تا پیش از پرتاب اولین موشک آمریکایی، کشور را حکومت می کرد. اسد امروز تبدیل به تنها یک سرباز پیاده در صفحه شطرنجی شده است که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور سوریه آن را حرکت می دهد. اسد مانند مشعل نیست که هنوز هم کارت مذاکره با اسرائیل را در دست دارد. و نه مانند حسن نصر الله است که می تواند جنگ با اسرائیل را در جنوب لبنان شعله ور کند، یا تسهیل انتخابات ریاست جمهور در لبنان را به تصویب برساند. و نه حتی صالح است که تعداد زیادی از نیروهای گارد ریاست جمهوری هنوز هم تحت فرمان او هستند و هر لحظه ممکن است حوثی ها را بفروشد. صرف نظر از نتایج مداخله روسیه، اما این مداخله به معنای این نخواهد بود که اسد بتواند حاکمیت خود را حفظ کند.

روز گذشته روزنامه « فایننشال تایمز » انگلستان داستان مهمی درباره مداخله روسیه در سوریه چاپ کرد و در آن به نظر کارشناسان روسی، و دو نفر از فرماندهان نظامی حزب الله اشاره کرد، که خلاصه آن اعتقاد راسخ به پایان یافتن اسد بود، حتی اگر کمی زمان ببرد. روزنامه به نقل از یکی از مقامات روسی گفت: « اقدام ما در این بحران ارتباطی با کسی که در دمشق حکومت می کند ندارد، بلکه به این ارتباط دارد که چه کسی می تواند با شدیدترین خطر پیش رو، که همان تروریسم است، مبارزه کند». این اظهار نظر با این که معانی بسیاری داشت، اما نشان دهنده بی اعتنایی به اسد به عنوان یک رئیس جمهور بود، به خصوص این که روزنامه اظهاراتی از یک مقام روس دیگر نقل می کند که گفته بود، سوریه ای که از نظر حاکمیت می شناختیم دیگر وجود ندارد، و این امری طبیعی است چرا که اسد دیگر بخش وسیعی از سوریه را تحت حاکمیت خود ندارد. یک مقام دیگر می افزاید، برخی از کسانی که در منطقه هستند ممکن است تحرکات روسیه در سوریه را «امیدوارانه» ببینند.

آن چه قابل توجه است، نقل قول این روزنامه، از دو فرمانده نظامی در حزب الله است که عنوان کرده اند، آن ها بر این باورند که روس ها متقاعد شده اند که بعید نیست سوریه به دو بخش تقسیم شود، و روس ها ترجیح می دهند که کنترل بزرگ ترین بخش آن را به دست بگیرند، که لا اقل در مرحله اول تحت حکومت اسد باشد. این بدین معناست که حزب الله هم متقاعد شده است که دخالت روسیه به معنای این است که پایان اسد، دیر یا زود، اجتناب ناپذیر است، و این دخالت ارزش اسد را تضعیف کرد، و او را در معادله تبدیل به طرفی کرد که ارزش محوری ندارد. شاید در حال حاضر نظر ایران هم همین باشد، به خصوص این که اسد تحت قیمومیت کامل روسیه در آمده است که در منطقه ما بی سابقه بوده است، به طوری که تجربه اقغانستان را با همه تلخی ها و مرارت هایش باز می گرداند!

اینک سؤال این است: دایره اسد، مانند خانواده و طایفه او، چه خواهند شد؟ من فکر می کنم که آن ها تشخیص داده اند که اسد به پایان رسیده است، و او چیزی نیست به جز یک کارت در دست پوتین… با این حال این کارت را کی بازی خواهد کرد؟ باید منتظر وقایع بود و دید.