سد موصل

لندن – حسین الطائی

سد موصل بزرگ ترین سد عراق و چهارمین سد بزرگ خاورمیانه به شمار می رود. این سد با توجه به تامین برق بیش از یک میلیون نفر از جایگاه استراتژیک مهمی برخوردار است. میزان ذخیره آب سد موصل برای تامین آب آشامیدنی و کشاورزی به ۱۲ میلیارد متر مکعب می رسد.

سد موصل در سال ۱۹۴۸ میلادی ساخته شد که با توجه به قدمت آن، دارای مشکلات فنی ساختاری است. این سد روی خاک سست بنا شده و برای جلوگیری از شکستن آن و پیامدهای احتمالی باید یک دیوار پشتیبان احداث شود. زنگ خطر فروپاشی این سد توسط یک تیم مهندسی آمریکایی به صدا درآمد. سد موصل از نظر آنان “خطرناک ترین سدهای جهان” است.

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در گزارشی در این باره اعلام کرد با توجه به اینکه این سد روی سنگ گچ نرم ساخته شده که دائما در حال فرسایش است پایه های سد سفت نیست. ماده سنگ گچ نرم در تماس با آب نرم می شود که باعث ایجاد سوراخ هایی در قسمت پایینی سد می شود. این سوراخ ها، مرتب با بتن پر می شوند. در سال ۲۰۰۷، گفته شد سالانه حدود دویست تن بتن در این سد تزریق می شود.

آمریکا از سال ۲۰۰۳، سد موصل را زیر نظر دارد و می گوید که بیش از ۳۰ میلیون دلار برای تعمیر آن توسط کارکنان سد هزینه کرده است.

این در حالیست که مقامات عراقی هیچ دلیلی برای نگرانی آمریکایی ها و دیگر کشورها درباره سد موصل نمی بینند و می گویند که “ساختار عمومی سد سالم است.”

حالا هم که گروه تروریستی “داعش” کنترل شهر موصل را در دست گرفته وضعیت بدتر شده و احتمال آسیب دیدن این سد بیشتر شده است. جیمز اسپایدر مارکس تحلیلگر امور نظامی “سی ان ان” می گوید “اگر این سد بشکند مناطقی که در امتداد دجله قرار دارند غرق می شوند.”

باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا دلیل حملات هوایی این کشور در نزدیکی این سد را چنین عنوان کرد “با شکستن سد جان شهروندان زیادی و نیز کارمندان آمریکایی و تاسیسات آمریکایی از جمله سفارتمان در بغداد در معرض خطر قرار می گیرد. دولت عراق هم در این شرایط نمی تواند خدمات اساسی و حساس را در اختیار عراقی ها قرار دهد.”

میزان ذخیره آب سد موصل بیش از ۱۲ میلیارد مکعب است. به گفته کارشناسان، چنانچه سد موصل بشکند حدود ۶۰۰ هزار متر مکعب آب در ثانیه به دجله سرازیر خواهد شد. دجله تنها ۳۵۰۰ متر مکعب آب گنجایش دارد. معنای چنین حرفی این است که طوفان آب عظیمی تمامی مناطق مجاور آن را فرامی گیرد.

به گفته کارشناسان، اگر سد خراب شود تنها سه ساعت بعد موصل زیر آب می رود. البته، این مدت زمان برای انجام اقدامات پیشگیرانه و لازم کافی نخواهد بود. کما اینکه، ممکن است کل شهرهای موصل و تکریت و سامرا و حتی حومه بغداد زیر آب برود. بنابراین، فارغ از زیان های مالی و اقتصادی در کلیه بخش های اقتصادی و امنیتی و غیره، جان میلیون ها نفر در خطر قرار دارند. این اتفاق در کشوری در حال رخ دادن است که گرفتار مشکلات اقتصادی و امنیتی است. به همه اینها باید شرایط جنگی را هم افزود که علیه گروه تروریستی “داعش” در جریان است و منجر به آوارگی میلیون ها نفر شده است.

همه این سناریوهای فاجعه بار در سایه شرایط کنونی سد موصل دور از ذهن نمی رسد؛ به ویژه اینکه زنگ خطر شکستن این سد توسط آمریکا به صدا درآمده است. در چنین وضعیتی، آیا دولت عراق اقداماتی را برای جلوگیری از وقوع این سناریوها در نظر خواهد گرفت؟