کشمکش برای بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران در ایران تا آخرین روزهای سال ۱۳۹۲ در حالی ادامه پیدا کرد که به نظر می رسد مخالفان بازگشایی این انجمن تمام تلاش خود را در رسانه های داخلی ایران مانند صدا و سیما به طور تمام قد به کار گرفته اند تا مانع از بازگشایی آن شوند.
از سوی دیگر وزارت کار دولت یازدهم هنوز پاسخی برای برگزاری مجمع عمومی این انجمن ارائه نداده است تا روزهای پایانی سال هم بدون نتیجه سپری شود.
مسایل مربوط به انجمن صنفی روزنامه نگاران در بیشتر روزهای اسفند ماه ۹۲ یکی از خبرسازترین موضوعات رسانه های ایران بود، به طوری که به نظر می رسد این موضوع در سال ۱۳۹۳ همچنان بحث برانگیز باقی بماند.
بررسی رسانه ها در اسفند ماه نشان می دهد که در تاریخ ۱۱ اسفند، علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این کشور درباره آخرین وضعیت انجمن صنفی روزنامه نگاران گفته بود : «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران مشکلی ندارند.»
به گفته جنتی این انجمن صنفی با شکایت وزارت اطلاعات دولت محمود احمدی‌نژاد پلمپ شده است.
او با بیان اینکه تفاهم نامه ای بین وزارت اطلاعات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بسته و وزارت اطلاعات، شکایت خود را علیه انجمن صنفی روزنامه نگاران پس گرفته است، تصریح کرد: «قرار شده است که روزنامه نگاران عضو انجمن صنفی، مجمع عمومی تشکیل و هیئت مدیره‌ی خود را انتخاب کنند.»
این سخنان با استقبال اعضای هیئت رییسه انجمن صنفی روزنامه نگاران پیش از پلمپ در سال ۱۳۸۸ روبرو شد، اما تنها یک روز بعد از این اظهارات، در نشست خبری سخنگوی قوه قضاییه توسط غلامحسین محسنی اژه‌ای اعلام شد: «در آن پرونده وزارت اطلاعات شاکی نبود بلکه وزارت اقدامات مجرمانه‌ای را از سوی این انجمن مورد ارزیابی قرار داده بود و به همین دلیل موضوع را به قوه قضاییه اطلاع داد.»
به این ترتیب و بنا به نظر اژه ای، وزارت اطلاعات نمی‌تواند شکایت خود را پس بگیرد، اما «اگر افرادی که پیش از این در این انجمن نقش ایفا می‌کردند و اساسنامه این انجمن و همچنین نحوه فعالیت آن از یک کار سیاسی به کار صنفی تغییر کند فعالیت آن انجمن بلامانع خواهد بود والا همچنان از فعالیت این انجمن جلوگیری می‌شود.»
در تاریخ ۱۷ اسفند، وزارت ارشاد از پیگیری بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران عقب نشینی کرد. علی جنتی، وزیر ارشاد دولت روحانی در آخرین موضع‌گیری خود درباره آغاز به کار این انجمن گفت : «تصمیم‌گیری در این زمینه کار قوه مجریه نیست، بلکه باید قوه قضائیه پرونده را بررسی و تصمیم‌گیری کند.» به این ترتیب آنچنان که پیش‌بینی می‌شد، پس از یک هفته فشار و حمله محافظه کاران تندرو به وزیر ارشاد، او سخنان خود را تغییر داد.
در ادامه این سلسله اتفاق ها در تاریخ ۲۵ اسفند برخی رسانه‌های اصولگرا نامه ای منتسب به “۱۲۸۰ تن از خبرنگاران و روزنامه نگاران به حسن روحانی” را منتشر کردند که در آن خواسته شده بود از بازگشایی این انجمن جلوگیری شود.
در تاریخ ۲۶ اسفند، ماشالله شمس الواعظین از اعضای هیئت مدیره انجمن صنفی و عضو انجمن دفاع از آزادی مطبوعات در واکنش به این نامه گفت:
: «مطمئن باشید یک روزنامه‌نگار نمی‌نویسد که اتحادیه خود را باز نکنند، مطمئن هستم این افراد روزنامه نگار نیستند.»
در همین حال برخی از کسانی که نام آنها در این نامه منتشر شده است، به خبرگزاری ایرنا گفته اند که چنین نامه ای را امضا نکرده‌اند. بر اساس این گزارش به آنها وعده داده شده که نامشان از این نامه حذف خواهد شد.
از سوی دیگر در تاریخ ۲۷ اسفند و در آخرین اظهار نظر درباره انجمن صنفی در سال ۱۳۹۲، بدرالسادات مفیدی دبیر انجمن صنفی روزنامه نگاران نیز گفت: «برای برگزاری مجمع انتخاباتی انجمن صنفی روزنامه نگاران منتظر پاسخ مسئولان وزارت کار هستیم.»
همچنین در طول این یک ماه، هم صدا و سیما و هم رسانه های اصولگرا مانند فارس، تسنیم، باشگاه خبرنگاران و … اقدام به انتشار گفت و گوهایی با نمایندگان مجلس و برخی چهره های اصولگرا کردند تا مانع از بازگشایی این انجمن شوند و ماجراهای این انجمن را به یکی از پربحث ترین موضوعات صنفی تبدیل کنند.
اگر به وعده های “حسن روحانی” بعد از پیروزی در انتخابات برگردیم به نخستین نشست خبری رییس جمهور منتخب ایران در روزهای نخست تابستان ۹۲ می رسیم که طی آن خبرنگار شرق پشت تریبون عنوان کرد که «در این چند سال به جامعه روزنامه نگاران ایران خیلی سخت گذشته و در انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، تنها خانه امید روزنامه نگاران تا امروز قفل است، آقای روحانی شما امید را به ایران برگرداندید و توقع روزنامه نگاران این است که تنها امید ما را به جامعه روزنامه نگاران برگردانید.»
حسن روحانی در پاسخ گفت: «من نه تنها آن انجمن را بلکه معتقدم هر انجمنی را طبق قانون باید فعال کنیم به دلیل اینکه این انجمن‌های صنفی بهترین راه برای اداره مسایل جامعه است و اداره مسایل جامعه باید به دست خود صنف و انجمن حرفه‌ای و صنفی برگردد بنابراین تلاشم را در این راه خواهم کرد.»
یک روز پیش از این نشست نیز نامه‌ای از سوی انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران خطاب به رییس‌جمهور جدید این کشور منتشر شده بود که حاوی درخواست گشایش انجمن از سوی حسن روحانی بود. در بهمن ماه گذشته هم نزدیک به یک هزار و ۲۰۰ نفر از روزنامه نگاران برای بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران به رییس جمهور ایران نامه نوشتند، اما هنوز گشایشی در این بحث ها دیده نمی شود.
“وعده هایی درباره انجمن صنفی که یکی وفا نکند”
دلیل این مقاومت ها چیست؟ و مقصر باز نشدن انجمن صنفی با وجود وعده های مختلف چیست؟ و چه چشم اندازی پیش روی انجمن صنفی روزنامه نگاران در سال ۱۳۹۳ است؟
مینو بدیعی، روزنامه نگار قدیمی که سال ها در رسانه های ایران فعالیت کرده است در گفت و گو با شرق پارسی می گوید: «ارزیابی من درباره بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران این است که دولت روحانی با ترفند و زرنگی بسیار در حال بازی دادن این انجمن است و به قول معروف وعده های بی حاصل می دهد که یکی از آنها وفا نمی کند.»
او دلایلی را که در این موضوع دارد با چند سوال، چنین شرح می دهد: «اگر قوه قضاییه یا وزارت اطلاعات شکایت خود را از انجمن پس گرفته است، پس چرا با دستور دادستانی نه از دفتر اصلی انجمن نه تعاونی آن فک پلمپ نمی شود؟ مسئله بعدی این است که سه وزارتخانه اطلاعات، کار و اموراجتماعی و وزارت ارشاد برای بازگشایی انجمن توپ را به زمین یکدیگر پرتاب می کنند.»
این روزنامه نگار با لحنی انتقادی می گوید: «اخیرا آقای نوروزی عضو هیئت مدیره انجمن صنفی روزنامه نگار و حقوقدان گفته است که گناه اصلی بر گردن وزارت کار و اموراجتماعی است، چرا که وزیر کار و امور اجتماعی هم ازدیرباز یک عنصر امنیتی و اطلاعاتی بوده است بنابراین چه بهتر که کاسه وکوزه ها سر این وزارتخانه شکسته شود.»
بدیعی همچنین به شنیده ها و اطلاعات خود استناد می کند: «من کاملا اطلاع دارم که به هیچ وجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت مطبوعاتی آن (این وزارتخانه) نمی خواهند که این انجمن باز شود و معاون مطبوعاتی سراغ انجمن های کوچک وجزیی رفته است و می خواهد آنها را علم کند.»
بدیعی در حالی به حسین انتظامی، معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد اشاره می کند که اخیرا نیز نامه ای در انتقاد به عملکرد این معاونت توسط بیش از ۴۰۰ روزنامه نگار امضا و منتشر شد.
این روزنامه نگار شبهه بعدی خود را درمقایسه خانه سینما و انجمن صنفی قرار می دهد: «دلیل بعدی من این است که چطور خانه سینما بازگشایی شد ومشکلی نداشت، در حالی که اما و اگر برای بازگشایی انجمن صنفی زیاد است؟»
بدیعی معتقد است که اگر گروه های فشار در جامعه آنقدر قدرتمند هستند که افراد بی اطلاع یا با اطلاع دارای منافع را جمع می کنند و از آنان امضا می گیرند که انجمن باز نشود، دلیل بر این است که اهرم آن طرف بسیار پرزورتر است و به نظر من آقای روحانی که در جایگاه رییس جمهور است هم ترجیح می دهد که جانب راست ها و یا اصولگراها را بگیرد و عملکردش هم تاکنون این گونه بوده است که نه سیخ بسوزد و نه کباب.»
“اقتدارگرایان حاکم مانع گسترش جامعه مدنی هستند”
در برابر سخنان بدیعی که تیغ تیز انتقاد خود را به سوی دولت نشانه گرفته است، مرتضی کاظمیان روزنامه نگان قدیمی دیگر نگاهی متفاوت دارد. او که با سایت خبرنگاران ایران مصاحبه کرده بود، معتقد است: «اقتدارگرایان حاکم که با نتیجه‌ی غیرمترقبه‌ی انتخابات۹۲، قوه مجریه را از دست رفته دیده اند، تلاش می‌کنند به هر حیله و با تمسک به هر ابزار، مانع گسترش و تقویت جامعه مدنی شوند. مجالی که با روی کار آمدن دولت اعتدال‌گرای روحانی فراهم آمده است. از همین زاویه است که از تهدید و بازداشت کنشگران سیاسی و مدنی (و نیز روزنامه نگاران) گرفته تا توقیف مطبوعات غیرخودی و از حمایت از انجمن مجعول و موازی تا تهمت پراکنی و اتهام زنی‌های غیراخلاقی و غیرقانونی به شخصیت‌های حقیقی و حقوقی جامعه مدنی ایران، دریغ نمی‌کنند.»
کاظمیان بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران را نیازمند اراده و اقدام موثر نهادهای مسئول در قوه مجریه می‌داند، و هم محتاج پیگیری و اراده روزنامه نگاران مستقل و آزاده ایران: «راه دشوار دموکراسی، به تعبیر ماندلا، این‌چنین، خودنمایی می‌کند. دموکراتیزاسیون در ایران، پیچیدگی‌ها و موانع ویژه خود را دارد؛ و تعقیب و تحقق آن، افزون بر صبوری و مدیریت و عقلانیت، نیازمند پرهیز از یاس و ترس است.»
در عین حال، سوال دیگری که از بدیعی می پرسم درباره آینده انجمن صنفی روزنامه نگاران و پیش بینی های او برای بازگشایی آن در سال ۹۳ است. وی در این باره می گوید: «من اعتقاد دارم که انجمن صنفی روزنامه نگاران در سال آینده بازگشایی نمی شود و همین انجمن های پراکنده را علم می کنند و زیر پوشش خود در می آورند.»
او بدبینانه می گوید: «دولت روحانی حتی تحمل روزنامه ای نظیر آسمان را نداشته است یا روزنامه بهار و دیگر روزنامه هایی از این قبیل و فعالیت های مطبوعاتی به شدت با محدودیت در دولت روحانی روبه رو شده است حال چگونه می خواهد انجمن صنفی روزنامه نگاران بازگشایی شود، مگر آنکه خیلی از سیاست ها عوض شود.»
انجمن های صنفی رسانه ای در ایران با سابقه ۹۳ سال
نود و سه سال از گشایش نخستین تشکل صنفی مطبوعات روزنامه نگاران ایران با نام “انجمن مطبوعات تهران” می گذرد، اما در این سال ها سایه سیاست بر تمام این انجمن ها و سندیکاهای روزنامه نگاری سایه انداخته بود و همیشه به بهانه های مختلف یا مصادره شدند یا پلمپ و مهر و موم.
بعد از انقلاب ، انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، زمانی شکل گرفت که مانند امروز، شاهد این تعداد نشریات در این کشور نبودیم. سال ۱۳۷۷ و بعد از پیگیری تعدادی از روزنامه نگاران و نویسندگان برای احیای سندیکای نویسندگان و روزنامه نگاران که سابقه اش به سال‌های قبل از انقلاب می‌رسید، این تفکر شکل گرفت که برای حقوق صنفی مطبوعات و اهالی آن باید نهاد جدیدی شکل بگیرد که بعدها با نام انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران معرفی شد.
انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران با بیش از چهار هزار عضو، از مهم ترین نهادهای مدنی ایران بود و اعضای هیئت مدیره آن با رای مستقیم اعضای مجمع عمومی و برای یک دوره سه ساله انتخاب می شدند. در آخرین دوره فعالیت علی مزروعی، ریاست، ماشاءالله شمس‌الواعظین، نایب رییس و بدرالسادات مفیدی دبیری انجمن را برعهده داشتند.
در تیر ماه ۱۳۸۷ وزارت کار و امور اجتماعی طی نامه ای انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران را واجد شرایط انحلال دانست و در مرداد ۸۸ و در میانه التهابات پس از انتخابات ریاست جمهوری و در شرایطی که بسیاری از روزنامه نگاران بازداشت شده بودند، سعید مرتضوی، دادستان وقت تهران حکم به پلمب دفتر این انجمن داد.
حال روزنامه نگاران ایرانی چشم انتظار سال ۱۳۹۳ می مانند تا ببینند در انبوه مشکلات صنفی که با آن دست به گریبان هستند، آیا انجمن صنفی بازگشایی می شود تا به داد مشکلات ریز و درشت آنها برسد؟
