عربستان سعودی مانند بقیه کشورهای صادر کننده نفت، از زمان کاهش قیمت نفت به زیر ۶۰ دلار در هر بشکه، ۵۰ درصد درآمد روزانه خود را از دست داد.

شوک کنونی مؤقت و محدود است. و چون دولت ثروتمند است، توانست کسری بودجه را جبران کند، برخی از هزینه ها را کاهش داد و بازار سهام را کمی زیان داد، و مشکل حل شد!

خیر تمام نشد، هنوز آغاز نشده است و یک روز رخ خواهد داد. این یک پیش گویی نیست بلکه تحقیقی کاملاً واقع گرایانه است.

خوب بیندیشید، آیا اگر قیمت هر بشکه نفت به زیر ۳۰ دلار یا کمتر کاهش یابد، یا اگر این وضعیت تا ده سال یا بیشتر ادامه داشته باشد، می توانیم زندگی کنیم؟ در این صورت، درآمد دولت، حقوق کارمندان خود را برآورده نخواهد کرد، چه برسد به دادن یارانه برنج، نان، آب، برق، و تأمین بودجه دانشگاهها، بیمارستانها، صنایع و قطارها. بدیهی است در این صورت پس انداز ذخیره مالی خود را تمام خواهد کرد، بدهی از صندوقهای داخلی افزایش می یابد، و پول انباشته شده در بانکهای داخلی به خارج خواهد گریخت.

آیا باید تا زمان رسیدن به لبه پرتگاه، منتظر رفع وضعیت کنونی باشیم؟ آیا روز آفتابی بهتر نیست؟ در حالی که دولت بدهکار کسی نیست، و در جیب هایش نزدیک به یک تریلیون دلار ذخیره دارد و اوضاع سیاسی مستقر است؟

گام کنونی، راه حل موقت قابل قبولی است، ولی بر پایه استراتژی بهبود بازار نفت، و صد دلار در بشکه بنا شده است. ولی بعید نیست که اوضاع تا دو سال آینده به همین وضع باقی بماند، بویژه با توسعه صنعت نفتی سنگ شیل و غیره. در این صورت آیا کشور می تواند بر پایه بودجه فشرده ۲۳۰ میلیارد دلاری زندگی کند… یا اینکه از فردا بر اساس بودجه سالیانه صد میلیارد دلاری یا کمتر کنار بیاید؟

به نظرم، اداره کشور با این مبلغ، بدون اصلاح ریشه ای مفاهیم و اقتصاد غیر ممکن است.

اینکه بگویم کاهش درآمد نفتی بهترین خبر است، از روی تمسخر نیست، بلکه این اتفاق ما را به درک فاجعه ای احتمالی سوق می دهد، و ما را به تفکر و درست کار کردن در زمان فعلی، که درد آن از روزهای ناشناخته آینده کمتر است، وا می دارد.

درآمدهای هنگفت نفت، قدرت برنامه ریزی ما را برای ساخت حال و آینده ای به دور از منابع نفتی از بین برد. درآمدهای آسان بهترین وسیله برای جلب رضایت مردم، به بهای چیزهای دیگر شد. آب ارزان تر از بنزین و دهها دانشگاه و صدها دانشجو اما بدون مشاغل تولیدی واقعی.

پول چه ارزشی دارد وقتی که برای ساخت جامعه ای که توانایی ایستادن بر پاهای خود را در آینده بدون نفت داشته باشد، به کار برده نشود؟ آیا کسی از ما می تواند چشم اندازی علمی از چگونگی تأمین مالی روزانه، هنگامی که سپرده های مالی پایان یابد و قیمت نفت همچنان پایین بماند را ترسیم کند؟ هنگامی که طرحی ببینیم که برای ما نشان دهد چگونه این امر امکان پذیر خواهد بود، آن وقت است که هر چه روزها بچرخد و شرایط در نوسان باشد می توانیم مطمئن باشیم که در راه درست گام بر می داریم .

دولت به تغییر فلسفه، روش اداره کردن، دادن مسؤلیتهای بزرگتر به دستگاهها و مسؤلان آنها سپس مجازات آنها در صورت شکست ، نیاز دارد.

بیشتر کشورهای ثروتمند و پیشرفته نفت خیز نیستند، مانند کره جنوبی، سنگاپور، مالزی و فنلاند. و بیشتر جوامع نفتی عربی ناتوان هستند چون معتاد درآمدهای مجانی و آسان هستند. تفاوت در انسان و کیفیت آن است. ساختمان دانشگاه نورا در ریاض بسیار مجلل تر از دانشگاه کمبریج بریتانیاست، ولی فارغ التحصیلان آن اکثراً با کمک دولت معلم شده و بقیه خانه نشین می شوند.

به همین علت سقوط درآمدهای نفتی، فرصتی مثبت برای بررسی مجدد همه چیز است، زیرا فراوانی نفت پایدار نیست، و اگر قیمت های نفت تا بعد از ده سال همین گونه بماند، به نقطه سختی خواهیم رسید که دولت نمی تواند نیازهای بیشتر مردم را تأمین کند، و در آن وقت تعداد جمعیت هم بیشتر خواهد بود، افراد جویای کار دوبرابر خواهند شد، و نیازمندان به آموزش و درمان هم افزایش خواهند یافت.

به جای تمرین سال به سال بودجه عمومی، آیا می توان تواناییهای دولت را با اداره کمتر از صد میلیارد دلار امتحان کرد؟