عکس از فرزاد فرج پور
رئیس سازمان هواپیمایی ایران گفته است که از۲۵۰ فروند هواپیمای موجود در ایران ۱۰۰ فروند به دلیل فرسودگی و کمبود قطعه زمین گیر هستند.
علیرضا جهانگیریان، روز چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت ماه در جمع خبرنگاران گفت: «۵۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی برای نوسازی ناوگان هواپیمایی اختصاص پیدا کرده و موافقت برای ۵۰۰ میلیون دلار دیگر هم گرفته شده است که شرکت های هواپیمایی می توانند با استفاده از آن ناوگان خود را توسعه دهند.»
پس از توافق شش ماهه ایران و گروه ۱+۵ بر سر برنامه هسته ای این کشور، توافق شد تحریم های مربوط به هواپیما و قطعات مورد نیاز صنعت هواپیمایی برداشته شود.
علیرضا جهانگیریان پیش از این در گفت و گو با خبرگزاری ایرنا اعلام کرده بود، «صدور مجوز فروش قطعات هواپیما برای برخی شرکت ها نتیجه توافق های ژنو است و در داخل کشور نیز تمهیداتی برای تجهیز ناوگان هوایی در نظر گرفته شده است.»
در پی توافق ژنو، خبرگزاری های داخلی ایران در نیمه فروردین ماه سال ۹۳ به نقل از رویترز اعلام کردند که «شرکت بویینگ بزرگ ترین سازنده هواپیمای جهان و جنرال الکتریک که سازنده موتور است، اعلام کردند از وزارت خزانه داری آمریکا برای صادرات برخی قطعات هواپیما های تجاری به ایران مجوز دریافت کرده اند».
پس از انتشار این خبر سخنگوی بویینگ نیز اعلام کرد که «این شرکت مجوز فروش قطعات برای ناوگان هواپیما های فرسوده ایران را دریافت کرده و اکنون با مقامات ایران برای مشخص کردن قطعات هواپیمای مورد نیاز تماس خواهد گرفت».
ناوگان هوایی ایران در سال های پس از انقلاب لطمات فراوانی دیده است. بر اساس آمار شبکه ایمنی هوانوردی ایران، تا کنون یک هزار و پانصد و سی سانحه هوایی در ایران رخ داده است که بین پنجاه تا هفتاد مورد آنها مرگبار بوده اند.
از سال ۱۳۵۷ تا کنون بیش از هزار و چهار صد نفر جان خود را در سوانح هوایی ایران از دست داده اند. در میان هواپیماهای لاکهید سی-۱۳۰، توپولف-۱۵۴، ایلیوشین-۷۶، بویینگ ۷۲۷، فوکر ۵۰ و ۲۸، آنتونوف-۱۲۴ و ۷۴، ایرباس آ-۳۰۰، بوئینگ-۷۰۷ از جمله مدل های هواپیماهایی بودند که در ایران سقوط کردند.
رئیس سازمان هواپیمایی ایران همچنین در جمع خبرنگاران اعلام کرد که «ایران تا پایان امسال ۳۰ فروند هواپیمای جدید خریداری خواهد کرد».
پیش از این نیز خبرگزاری رویترز به نقل از جهانگیریان اعلام کرده بود که «ایران خواستار خرید حدود ۲۵۰ تا ۴۰۰ فروند هواپیمای جدید است».
رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در این باره نیز به خبرگزاری تسنیم گفته بود: «با توجه به حجم عملیات پروازی در ۱۲ سال آینده و همچنین خروج هواپیماهای فرسوده نیازمند ۴۰۰ فروند هواپیمای جدید هستیم. تا ۲۰ سال آینده هم نیازمند ۵۵۰ فروند هواپیما هستیم. این تعداد هواپیما هم برای بازار جدیدی است که ایجاد می‌شود و هم جایگزینی ناوگان موجود چرا که در حال حاضر میانگین سن هواپیماهای ناوگان هوایی بالای ۲۰ سال است».
حمید غوابش، دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی، در مصاحبه ای که در ۲۳ فروردین ماه امسال منتشر شد درباره فروش قطعات هواپیما به ایران به هفته نامه تجارت فردا گفت: «برداشته شدن تحریم ها در زمینه فروش قطعات قطعا می تواند راهگشا باشد اما اینکه بر اساس توافق ژنو و لغو تحریم فروش قطعات به ایران توانسته ایم قطعه وارد کشور کنیم، خیر، هنوز در این زمینه موفق نشده ایم. محدودیت هایی وجود دارد که امیدواریم رفع شود».
به گفته دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی «ورود قطعات هواپیما به ایران باید مراحلی را طی کند تا در نهایت با برداشته شدن محدودیت ها قطعات وارد ایران شوند. بخشی از این کار مربوط به اخذ مجوز از موسساتی در آمریکاست که سازمان هایی چون خزانه داری آمریکا OFAC باید این اجازه را بدهند. بخش دیگر اخذ مجوز از شرکت های سازنده است. مسائلی نیز به بیمه و انتقال پول برمی‌گردد. بنابراین ورود قطعه را باید در یک چرخه از مجموع عوامل دید که تنها با مجوزی که اعلام شده آمریکا به بوئینگ و جنرال الکتریک داده تا قطعه به ایران بفروشند، حل نمی شود».
ریک کندی، سخنگوی شرکت آمریکایی جنرال الکتریک هم پیشتر اعلام کرده بود که «وزارت خزانه داری آمریکا با درخواست این شرکت برای سرویس دهی ۱۸ موتوری که اواخر دهه ۱۹۷۰ به ایران فروخت، موافقت کرده است».
پرسش اصلی این است که شرکت جنرال الکتریک و بوئینگ قرار است چند هواپیما را در ایران تعمیر کنند و پس از این اقدامات چه تعداد از ناوگان هوایی زمین گیر شده ایران پرواز خواهند کرد؟
از میان هواپیما های متعلق به ناوگان هوایی ایران ۱۳ فروند هواپیمای ایرباس با موتور جنرال الکتریک که پس از سال ۱۹۷۹ خریداری شده اند. همچنین تعداد ۲۳ فروند از تولیدات بویینگ در مدل های ۷۰۷ ، ۷۲۷ ، ۷۳۷ و ۷۴۷ به ایران فروخته شده است. از سوی دیگر کل ناوگان بویینگ ۷۰۷ هما در سال ۱۹۹۷ به دلیل عمر بالا و فرسودگی برای همیشه زمینگیر شده و از رده خارج شدند٬ از ۹ فروند بویینگ ۷۲۷ فروخته شده به ایران ایر نیز چهار فروند دچار سانحه شدند و مابقی به علت فرسودگی بیش از حد و عمر بالا برای همیشه زمینگیر شدند.
همچنین ایران ایر دارای ۴ فروند بویینگ ۷۳۷ هست که قادر به پرواز نیستند و به جهت حفظ ایمنی زمینگیر شدند. هفت فروند بویینگ ۷۴۷ نیز پیش از سال ۱۹۷۹ به ایران ایر فروخته شده است؛ از این هفت هواپیما چهار فروند زمینگیر هستند و سه فروند دیگر نیز به دلیل عمر بالا به زودی زمینگیر می شوند.
در همین حال علیرضا ارزنده، کارشناس حمل و نقل هوایی، نظر دیگری دارد. او خبر مجوز فروش قطعات هواپیما توسط بوئینگ و جنرال الکتریک را به ایران اتفاق جدی ندانست و در مصاحبه ای که ۲۳ فروردین ماه در نشریه تجارت فردا منتشر شد گفت: «در شرح این مجوز اشاره شده که قطعات یدکی به پرنده هایی تعلق می‌گیرد که قبل از انقلاب خریداری شده اند و شامل هواپیما های جدید نمی شود. این پیش شرط خود نشان از تبلیغاتی بودن این حرکت یا شاید برای تشخیص ذائقه دولتمردان آمریکاست چرا که تعداد پرنده هایی که قبل از انقلاب خریداری شده باشند و هنوز در خطوط هوایی ایران فعالیت کنند، بسیار محدود و ناچیز است».
به گفته این کارشناس حمل و نقل هوایی «مجوز اخذ شده برای فروش قطعات که امروز یکی از مهم ترین خبرهای هوانوردی است گره چندانی از مشکلات این صنعت باز نمی کند. بلکه لغو قانون عدم فروش هواپیمای نو و ایجاد زیر ساخت های لازم در کشور در کنار استقرار سیستم های مدیریتی یکپارچه راه بهبود صنعت هوانوردی در کشور است».
از سوی دیگر رئیس سازمان هواپیمایی ایران یکی از مهمترین دلایل عدم توسعه صنعت هواپیمایی ایران را کمبود ناوگان هوایی دانسته که “بخشی از آن به دلیل تحریم هاست.”
به گفته آقای جهانگیریان، در حال حاضر ۶۰ فرودگاه در ایران وجود دارد که ظرفیت جابه جایی ۷۵ میلیون مسافر را دارد اما تنها ۲۵ میلیون مسافر در این فرودگاهها جا به جا می شوند.
مسوولان سازمان هواپیمایی ایران اعلام کرده اند که در بخش هوایی بیش بر ۲۵۵ هواپیما در ناوگان ایران وجود دارد که از این تعداد ۱۳۹ هواپیما فعال و ۱۱۶ هواپیما به علت نبود قطعه زمینگیر شده اند.
در این بین ۱۸ شرکت هواپیمایی در ناوگان فعال هستند و خدمات مسافری و باری ارائه می دهند. ترکیب هواپیماهای ناوگان نیز عمدتاً شامل هواپیماهای بوئینگ ۷۲۷ و ۷۴۷، هواپیماهای ایرباس ۳۲۰ و ۳۴۰ و ۶۰۰-۳۰۰ و ۳۱۰، هواپیماهای فوکر ۱۰۰ و ۵۰، هواپیمای MD، هواپیمای ۱۴۶ Bae و هواپیمای ATR است.
عمر متوسط ناوگان هوایی ایران بیش از ۲۱ سال است و این در حالی است که خط تولید برخی از این هواپیماها نیز جمع شده است و دیگر ساخته نمی‌شوند.
