مصطفی یشیل، رئیس بنیاد روزنامه نگاران و نویسندگان جنبش گولن
آنکارا، الشرق الاوسط – بنیاد روزنامه نگاران و نویسندگان جنبش هیزمت (خدمت) در سال ۱۹۹۴ پایه گذاری شد و از آن زمان نقش اصلی را در تلاش های این سازمان و بنیان‌گذار آن، فتح الله گولن، برای اشاعه پیام خود در میان رسانه های ترکیه و جهان برعهده داشته است.
در میان ناآرامی های سیاسی اخیر در ترکیه، الشرق الاوسط با رئیس این بنیاد، مصطفی یشیل، در مورد وجهه سازمان در میان مردم با توجه به عداوت موجود بین این جنبش و حزب حاکم ترکیه (حزب عدالت و توسعه) به گفت‌وگو نشسته است.
یشیل پس از فارغ التحصیلی در رشته الهیات از دانشگاه مرمره در سال ۱۹۸۵، به تدریس دروس مطالعات دینی در مقطع دبیرستان پرداخت. او در سال ۱۹۹۲، زمانی که مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مطالعات اجتماعی از دانشگاه دکوز ایلول دریافت کرد به روزنامه زمان پیوست و در نهایت در سال ۲۰۰۳ به عنوان خبرنگار این روزنامه در لندن مشغول به کار شد.
الشرق الاوسط: جنبش هیزمت چیست؟ چه کسی از آن حمایت مالی می کند؟
مصطفی یشیل: این جنبش در ترکیه پایه گذاری شد و به همین علت ماهیتی ترکیه ای دارد. به طور کلی جنبش هیزمت جنبشی است ترویج کننده ایمان؛ اما جنبشی دینی نیست. تمرکز جنبش روی انسانیت به طور کلی و صلح است و در ۱۶۰ کشور به فعالیت می پردازد. جنبش هیزمت برای تامین منابع مالی خود به کمک های اعضای خود وابسته است. این جنبش با خشونت و حیله‌گری نسبتی ندارد و به دنبال حل مسائل از روش های مسالمت آمیز است.
به طور کلی اساس و بنیان این جنبش در چیست؟
جنبش هیزمت به عنوان جنبشی فراملی، سه محور اساسی را دنبال می کند که پاسخ گوی سه مشکل اصلی در منطقه و جهان است. این مشکلات شامل این موارد است: اول، جهل، که جنبش تلاش می کند از طریق آموزش با آن مبارزه کند؛ دوم، فقر، که تلاش می کنیم ریشه آن را با توسعه امور تجاری و اشتغال زایی و از طریق فعالیت های اجتماعی و بشردوستانه بخشکانیم؛ سوم، درگیری درون کشورها و بین کشورها، که جنبش سعی می کند از مسیر گفت و گو راه حلی برای آن ها پیدا کند.
توانایی جنبش هیزمت در نظارت و مدیریت طرح های مفید متعدد در سراسر جهان، از ارزش های اخلاقی و اصول انسانی آن ناشی می شود. در هر مکانی که جنبش در حال فعالیت است، داوطلبان بر اساس اصول اخلاقی مشترک عمل می کنند و این همان چیزی است که موجب می شود بتوانیم ادامه دهیم.
در مورد ارزش ها و اصول باید بگویم که بنیان اصول مشترک بین ما نظم است؛ در مورد ارزش ها، هدف نهایی ما کسب رضایت خداوند است و این بزرگ ترین مشوق ماست. زمانی که به جنبش می پیوندیم، به دنبال خواسته های مادی نیستیم، بر عکس به دنبال بخشش به جامعه و مردم هستیم. اصولی مانند محبت و تساهل و تسامح برای ما ثابت و همیشگی هستند و به طبیعت داوطلبان ما نفوذ کرده اند. در نهایت، همه ما انسان هستیم. ما از نژاد های مختلف و از اقلیم های مختلفی می آییم، اما آنچه ما را به هم پیوند می زند اصول انسانی بین ماست. انسان شاهکار خالق هستی است و این حقیقت، رویکرد و رفتار ما را شکل می دهد. نوآوری اصلی بنیادین در فعالیت های جنبش است، چرا که در جهانی دائما در حال تغییر زندگی می کنیم. جنبش به اصول خود پایبند است اما نه بدان حد که در برابر نوآوری متصلب باشد.
روند تصمیم گیری در جنبش هیزمت چگونه است؟
در جنبش هیزمت هیچ گونه فردگرایی حاکم نیست. به جای این که تصمیم گیری ها در مورد کارها و پروژه ها به صورت فردی انجام شود، رویکردی لیبرال در پیش گرفته شده است. افراد جمع می شوند، مسائل مهم را مورد بحث و تبادل نظر قرار می دهند و تصمیم می گیرند که چطور کارها را پیش ببرند.
جنبش هیزمت، حزب عدالت و توسعه را از آغاز مورد حمایت خود قرار داده، اما اخیرا حمایت خود را پس گرفته اید؛ نظرتان چیست؟
جنبش هیزمت طی سه دوره ای که حزب عدالت و توسعه در قدرت بوده، از آن چه احساس کرده درست است حمایت کرده و آن چه احساس کرده اشتباه بوده را مورد انتقاد قرار داده است. توقع های آن ها به گونه ای دیگر رفم خورد. آن ها به دنبال وفاداری صد در صد سیاسی بودند، و این هیچ گاه به عنوان یک گزینه برای ما مطرح نبوده است. وفاداری ما به اصول و ارزش هایمان است، نه به سازمان های سیاسی.
جنبش هیزمت هیچ گاه برنامه ای برای تبدیل شدن به یک جنبش سیاسی نداشته است؛ اصول ما این را می گوید. برای ما بسیار مهم است که به آن پایبند باشیم. البته این بدان معنی نیست که به طور کامل از سیاست فاصله گرفته باشیم. جوامع دموکراتیک، محلی برای سازمان های غیردولتی هستند که بر سیاست تاثیر گذارند؛ بله، این همان کاری است که ما می کنیم. ما به دنبال دست یافتن به دموکراسی بهتر هستیم و معتقدیم سیاست باید خالی از هرگونه استبداد باشد، چه نظامی چه غیرنظامی. ما جنبشی سازنده هستیم و هویتی تقابل‌گرایانه نداریم و به هر شکل ممکن از خشونت دوری می کنیم. حتی برخی ما را مورد انتقاد قرار می دهند که چرا در هیچ اقدام خشونت آمیزی شرکت نمی کنیم.
در بحران کنونی با حزب عدالت و توسعه، ما به قانون وفادار ماندیم و تنها از طرق قانونی از خود دفاع کردیم. اکنون این حزب در حال سوءاستفاده از امکانات عمومی برای رسیدن به پیروزی های متعصبانه است. حزب عدالت و توسعه سخنرانی های شرم آوری علیه جنبش هیزمت داشته است. با این حال ما تلاش می کنیم آرامش خود را حفظ کنیم. در این مورد پیش از این هم در بیانیه ای اعلام کرده ایم که سخنان نخست وزیر به معنای ترویج کینه است و ممکن است به خشونت منتهی شود. بین او و مردم انرژی منفی شکل گرفته و او نمی تواند این شرایط را کنترل کند.
چرا حمایت خود از حزب عدالت و توسعه را پس گرفتید؟
در سال ۲۰۱۱، ۸۰ درصد از حامیان ما به حزب عدالت و توسعه رای دادند. این حزب قول داده بود ترکیه را به عضویت اتحادیه اروپا درآورد، به حکومت نظامیان پایان دهد و قانون اساسی جدیدی را پایه گذاری کند که حافظ حقوق مدنی همه مردم ترکیه باشد. اما پس از ۲۰۱۱ حزب عدالت و توسعه به شدت مغرور شد و تغییر کرد. زمانی که این حزب کنترل مجلس بزرگ ملی را نیز در دست گرفت، تلاش کرد قوه قضائیه را نیز به کنترل خود درآورد. این درست زمانی بود که بوی فساد در فضا به مشام می رسید که در نهایت منفجر شد و این انفجار بزرگ تر از آن چیزی بود که می توانستیم تصور کنیم.
گفته می شود جنبش شما، به قول نخست وزیر، به دنبال «ایجاد دولتی موازی» است…
جنبش هیزمت هیچ برنامه ای برای ایجاد دولتی درون دولت فعلی ندارد، چرا که این جنبش هیچ پایگاه تاریخی برای اعمال کنترل روی جامعه و نهادهای دولتی آن ندارد. جنبش هیزمت به تئوری اسلام غیرسیاسی معتقد است. جنبش خواستار دموکراسی است چون که بهترین شیوه برای زندگی است. به اعتقاد ما اختلاف ها نباید به کشمکش در جامعه منتهی شود. جنبش هیزمت به هیچ وجه برنامه پنهانی ندارد و هیچ گاه به دنبال ریا و تزویر نیست. ما اعتبار داریم؛ و این همه آن چیزی است که ما داریم. یکی از مهم ترین اصول سیاسی جنبش آن است که استقلال خود را حفظ کنیم. ما با هیچ سازمان دولتی یا نهاد خارجی در ارتباط نیستیم؛ چه مالی چه اداری. این موضوع دلیل اصلی اختلاف پیش آمده بین ما و حزب عدالت و توسعه است، چرا که به خواست سیاسی این حزب تن نمی دهیم.
جنبش شما چقدر بزرگ است؟
ما هیچ نظام ثبت نامی نداریم. بنابراین نمی دانیم چه تعداد از اعضای جدید به ما پیوسته اند و چه تعداد همکاری خود را قطع کرده اند. هر کسی که فکر می کند جنبش مفید است و اصول آن را قبول دارد می تواند به جنبش بپیوندد. بعد از آن، رفته رفته مسئولیت های بیشتری بر عهده این فرد گذاشته می شود.
کارکنان جنبش هیزمت چه تعداد هستند؟
به دو علت نمی توان گفت جنبش دقیقا چه تعداد عضو دارد؛ اول این که ما هیچ نظام عضوگیری نداریم، دوم این که جنبش ما یک سازمان متمرکز نیست. البته علائمی هم وجود دارند که بر اساس آن ها می توان تخمین زد چه تعداد عضو داریم؛ مثلا شمار مشترکین روزنامه ما، یا شمار دانشجویان ثبت نامی در مدارس ما. ناظران، شمار اعضای ما را چیزی بین ۴ تا ۶ میلیون نفر تخمین زده اند. برخی هم تخمین می زنند که ۲۵ درصد از جمعیت ترکیه به نوعی طرفدار جنبش هیزمت هستند.
آیا جنبش هیزمت به نحوی سازماندهی شده است؟
هم تامین مالی و هم تصمیم گیری ها در این جنبش به صورت محلی صورت می گیرد، اما سازمانی مادر وجود دارد که این فعالیت ها را مدیریت می کند. به طور مثال، همه مدارس جنبش در ترکیه، عضو کنسرسیومی هستند که اتحادیه مدارس خصوصی نام دارد. همچنین تمام نهادهای جنبش به گونه ای از طریق فعالیت ها و پروژه های مشترک با هم در ارتباط هستند. نمونه دیگر، بنیاد ترکیه است که از معلمانی که خارج از ترکیه به یادگیری زبان ترکی می پردازند، حمایت تخصصی می کند. این بنیاد درس ها را آماده می کند، کتاب منتشر می کند و المپیاد ترکیه را که در آن دانشجویانی از ۱۶۰ کشور به رقابت می پردازند، مدیریت می کند.
جنبش هیزمت چه نهادهای رسانه ای دارد؟
این جنبش از اوایل دهه ۱۹۷۰ فعالیت خود را آغاز کرده است. در آن زمان همه چیز سخت بود؛ چیزی که البته امروز هم با آن مواجه هستیم. نخبگان سکولار که در آن زمان قدرت را در دست داشتند، با جنبش در تقابل بودند و محدودیت های زیادی بر فعالیت های ما وضع کردند. رسانه های سکولار، هم در تقابل با ما بودند و هم علاقه مند به فعالیت های ما. جنبش تصمیم داشت با مردم در ارتباط باشد، بنابراین در سال ۱۹۸۶ روزنامه زمان را با هدف پاسخ به اتهام هایی که علیه ما در جریان بود منتشر کردیم. روزنامه در ابتدا ۵۰۰۰ نسخه فروخت، اما امروز به پرتیراژترین روزنامه در ترکیه تبدیل شده است و ۱٫۲ میلیون نسخه می فروشد. این تیراژ بیش از دو برابر دیگر نشریه های مهم موجود در ترکیه است. این خود نشان دهنده رویکرد جامعه ترکیه نسبت به ماست. روزنامه دیگری هم وجود دارد به نام بوگون، که توسط یکی از تجار ترکیه منتشر می شود و به ما نزدیک است. این روزنامه ۲۰۰ هزار نسخه می فروشد. بنابراین در مجموع جنبش هیزمت ۱٫۴ میلیون نسخه از کل ۵ میلیون نسخه روزنامه منتشر شده در ترکیه را به خود اختصاص داده است.
در حوزه تلویزیون، جنبش ایستگاه تلویزیونی سامانیولو را مدیریت می کند که کانال های تخصصی متعددی دارد؛ از اخبار گرفته تا فرهنگ، اقتصاد و برنامه های مورد علاقه کودکان. هم گروه های محافظه کار و هم گروه های لیبرال در سراسر ترکیه مخاطبان این کانال ها هستند.
صحبت هایی وجود دارد مبنی بر این که شما در قوه قضائیه و در میان نیروهای پلیس نفوذ بالایی دارید. آیا این درست است؟
[می خندد] خیلی زمان برد… باید پاسخی به این سوال می دادیم، در جاهای مختلف؛ نهایتا به این تصمیم رسیدیم که باید بیانیه ای در مورد آن صادر کنیم. ما طی ۴۰ سال گذشته نهادهای آموزشی متعددی دایر کرده ایم و فارغ التحصیلان مدارس ما اکنون به بخش خصوص و دولتی راه پیدا کرده اند و پست های رسمی گرفته اند؛ همان طور که حق هر شهروند ترکیه ای است. تنوع جامعه باید در دولت نیز انعکاس پیدا کند. زمانی طبقه سکولار، دولت را محدود به یک حلقه بسته می دید و اجازه نمی داد شهروندان عادی یا مذهبی وارد حلقه دولت شوند. این شرایط در دوره ریاست جمهوری تورگوت اوزال تغییر کرد و طرفداران جنبش رفته رفته وارد نهادهای رسمی شدند.
در مورد این اتهام که جنبش هیزمت دولتی موازی ساخته، این چیزی نیست جز تلاش برای انحراف افکار از رسوایی فسادی که در ۱۷ دسامبر افشا شد. این فساد بدتر از چیزی بود که انتظار می رفت؛ بسیار بزرگ بود و سازمان دهی شده. آن ها حتی به دنبال صدور فتوایی به نفع آن بودند. بنابراین آن ها این اتهام بی اساس را علیه ما مطرح کردند؛ اگرچه همه ابزارهای لازم برای این‌که مدرکی ارائه شود هم در اختیار آن هاست.
پاسخ جنبش هیزمت در مقابل گفته دولت که این جنبش سازمانی تروریستی است، چگونه خواهد بود؟
آنها در پی تزریق ترس در قلب مردم هستند. این گونه حرف ها شبیه جوک است و باید به آن خندید. در دهه ۱۹۷۰ ما را متهم می کردند که منفعل هستیم، چرا که در جنگ های خیابانی شرکت نمی کردیم. ما به دنبال ترویج گفت‌وگو و تفاهم هستیم و همه اصول ما بر اساس حل مشکلات از طریق گفت‌وگو است. آن ها این گفته را نمی توانند به مردم بفروشند؛ هیچ کس حرف آن ها را باور نخواهد کرد.
