تریتا پارسی بنیانگذار و رئیس فعلی شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک) در واشنگتن دی سی است. بنابر اساسنامه این شورا، “نایاک سازمانی غیر انتفاعی وعام المنفعه است که برای پیشبرد منافع جامعه ایرانیان آمریکا اختصاص داده شده است.” این شورا اهداف خود را از طریق “فراهم آوردن دانش و ابزارهای مدنی برای مشارکت فعال مدنی توسط ایرانیان آمریکا همراه با اطلاع رسانی آگاهانه به قانونگذاران کنگره ایالات متحده” دنبال می کند. تریتا پارسی، دانش آموخته دانشگاه جانز هاپکینز، تحلیلگر و فعال سیاسی، همچنین دو کتاب با عنوان های Trecherous Alliance (2008) و A Single Roll of the Dice (2013) را درباره روابط ایران، ایالات متحده و اسرائیل به چاپ رسانده است.
تریتا پارسی در مصاحبه ای اختصاصی با شرق پارسی (بخش فارسی الشرق الاوسط)، به بحث درباره چالشها و فرصتهای پیش روی مسئله هسته ای ایران و راه حل های احتمالی آن پرداخته و همچنین امکان ایجاد روابط صلح آمیز میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده را با توجه به روی کار آمدن حسن روحانی و تحولات منطقه بررسی می کند.
شرق پارسی: آیا به نظر شما، آقای حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران و بازوی دیپلماتیک وی دکتر محمد جواد ظریف، اراده و توانایی لازم را برای پایان دادن به بن بست موجود در مذاکرات ایران و ایالات متحده، به ویژه در زمینه مسئله هسته ای دارند؟
تریتا پارسی: شک ندارم که آنها در این زمینه مصمم هستند، اما با این حال این مسئله با دو چالش جدی روبرو است: یکی اینکه کسب حمایت بخش عمده حاکمیت جمهوری اسلامی برای موافقت با سازش در مسئله هسته ای امری دشوار خواهد بود. دیگر اینکه، تا زمانی که آقای اوباما نتواند آن دسته از عواملی را که در واشنگتن و منطقه، طرفدار حفظ وضع موجود و یا حتی درگیری نظامی هستند، به قبول سازش وادار کند، راه حلی برای این مسئله وجود نخواهد داشت. روحانی و اوباما، هیچ یک نمی توانند به تنهایی از پس حل این مشکل برآیند. آنها باید تلاش کنند مواضع یکدیگر را در مواجهه با منتقدان دیپلماسی در هر دو طرف تقویت کنند.
پرسش: نظر شما در مورد طرف آمریکایی چیست؟ آنها چقدر در این باره جدی هستند؟ آیا شکافی میان رویکرد دولت اوباما و کنگره آمریکا در مورد مسئله ایران وجود دارد؟ در صورت وجود چنین شکافی، کدام یک از این دو، در مرحله سیاستگذاری از قدرت بیشتری برخوردار است؟
مسلما با توجه به علاقه کنگره به تحریم ها و وجود تندروهایی که تلاش می کنند امکان هر گونه ابتکار عمل را از اوباما سلب کنند، می توان گفت که کنگره آمریکا در این مسئله نقشی منفی ایفا می کند. این در حالی است که چنانچه کنگره اقدام به لغو برخی تحریم ها نکند، یافتن راه حلی پایدار امکان پذیر نخواهد بود. در عین حال، در ماه اوت گذشته، ۱۳۱ نفر ازاعضای مجلس نمایندگان با امضای نامه ای حمایت خود را از لغو تحریم ها، درصورت موافقت ایران با دادن امتیازاتی به طرف مقابل اعلام کردند. اگر آقای اوباما بتواند بسته پیشنهادی تاثیرگذاری را به کنگره ارائه کند و به عبارتی برای جلب حمایت کنگره از خود مایه بگذارد، می تواند موفق شود. اما این تنها در صورتی است که او واقعا به لحاظ سیاسی برای تحقق آن سرمایه گذاری کند.
پرسش: با توجه به تفاوتهای ایدئولوژیک موجود میان دو طرف و نیز منافع متعارض منطقه ای آنها در حال حاضر، به نظر شما احتمال بهبود روابط تهران و واشنگتن به صورت پایدار چقدر است؟
تفاوتهای ایدئولوژیک و منافع متعارض منطقه ای الزاما به جنگ نمی انجامد. در نظام بین المللی، رقابت امری طبیعی است؛ آنچه اهمیت دارد، ایجاد قوانین و چارچوب هایی برای تعامل و رقابت است. به نظر من امکان بهبود روابط میان ایران و ایالات متحده، وجود دارد.
پرسش: حمله نظامی احتمالی ایالات متحده به سوریه چه تاثیری بر موضع گیری هسته ای ایران در مذاکرات هسته ای آتی می تواند داشته باشد؟
احتمال چنین حمله ای از جانب ایالات متحده روز به روز کمتر می شود، اما می توان گفت چنین اقدامی از سوی واشنگتن، پیچیدگی های دیپلماتیک روابط ایران و آمریکا را به شدت افزایش می دهد. این در حالی است که اعمال فرآیند دیپلماتیک در سوریه که ایران را نیز شامل شود، می تواند به پیشبرد مذاکرات هسته ای نیز کمک کند.
پرسش: آیا در شرایط فعلی این احتمال وجود دارد که ایران و آمریکا برای رسیدن به نوعی توافق، به همکاری های پشت پرده دست زده باشند؟ به نظر شما مذاکرات مستقیم میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده در عمل چگونه می تواند شروع شود؟
در نهایت می توان گفت که بحران سوریه تنها از طریق سیاسی قابل حل است و مذاکرات مربوط به آن باید تمام بازیگران کلیدی، از جمله ایران و عربستان سعودی را شامل شود. چند ماه پیش ایالات متحده مخالف حضور ایران در اقدامات مربوط به سوریه بود، اما امروز می بینیم شرایط خیلی فرق کرده است. آمریکا باید از نفوذ خود استفاده کند و متحدانش از جمله عربستان سعودی، ترکیه و نیروهای شورشی را با خود همراه کند. ایران نیز از سوی دیگر باید نشان دهد می تواند بشار اسد را تحت فشار قرار داده و او را پای میز مذاکره بکشاند. اولین هدف باید ایجاد آتش بس باشد. چنانچه اسد آن را نقض کند، موقعیت ایران خدشه دار خواهد شد.
پرسش: به نظر شما آیا عواملی وجود دارند که بخواهند در این روند اخلال ایجاد کنند؟
برخی عوامل، دیپلماسی را خطری برای جنگ می دانند و این دسته افراد و گروه ها احتمالا همه جا هستند.
پرسش: شما نقش و رویکرد اسرائیل را در مورد وضعیت سوریه و نیز گفتگوها در مورد مسئله هسته ای ایران، با توجه به اینکه این کشور امنیت ملی خود را در خطر می بیند، چطور ارزیابی می کنید؟
منافع اسرائیل در منطقه کمی پیچیده تر است. از یک سو تضعیف دولت اسد، از جهاتی به نفع اسرائیل است و از سوی دیگر جایگزینی دولت سوریه – که یکی از دشمنان همیشگی اسرائیل است – با نیروهای القاعده ممکن است برای اسرائیل بسیار خطرناک باشد. به علاوه، اسرائیل از حمله ایالات متحده به سوریه استقبال می کند زیرا این حمله احتمال وقوع جنگ میان ایران و آمریکا را افزایش می دهد. نمود این منافع متعارض را به وضوح می شد در مخالفت بسیاری از گروه های اسرائیلی با تلاشهای آشکار (و نهایتا نافرجام) لابی آیپک در جلب حمایت کنگره برای حمله به سوریه مشاهده کرد.
پرسش: رویکرد ایران به فرآیند صلح اسرائیل-فلسطین چگونه می تواند روابط ایران و ایالات متحده را تحت تاثیرقرار دهد؟
زمانی که واقعا یک فرآیند صلح عملی در کار بود، حمایت ایران از گروه های مخالف این فرآیند عاملی به مراتب مهم تر در متوقف ساختن آن محسوب می شد. اما در واقع، علی رغم تلاشهای اخیر جان کری برای پیشبرد آن، امروز چنین فرآیندی عملا وجود ندارد. به علاوه، روابط ایران و حماس بر سر بحران سوریه به رغم تلاشها برای پایان دادن به اختلاف نظر ها، به شدت دچار مشکل شده است. مسئله بسیار مهم دیگر این است که امروز فرآیند صلح اسرائیل – فلسطین دیگر مانند ۲۰ سال پیش برای منزوی کردن ایران در منطقه به کار نمی رود.
پرسش: در پایان بگذارید برگردیم به سازمانی که شما ریاست آن را به عهده دارید، شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک). به عنوان رئیس این شورا، ممکن است به شرح اهداف و فعالیتهای آن بپردازید؟ تا به حال چه گامهایی در راستای لغو تحریم های آمریکا علیه ایران برداشته اید؟
نایاک بزرگترین سازمان مردمی ایرانی – آمریکایی است که حضور پررنگی در واشنگتن دی سی دارد. اعضای این سازمان در مورد اهداف و دستور کار آن تصمیم گیری می کنند. در سالهای گذشته تمرکز فعالیت ها بر حل صلح آمیز مسئله هسته ای ایران، لغو تحریم هایی که به جای اعمال فشار بر دولت ایران، ایرانیان مقیم آمریکا و ملت ایران را دچار مشکل ساخته و همچنین تلاش در راستای تضمین احترام به حقوق بشر در ایران قرار گرفته است.
تمرکز ما بیشتر بر کاهش تحریم هایی بوده که مردم ایران و نیروهای دموکراسی خواه در داخل کشور را تحت تاثیر قرار داده است. در این راستا می توان گفت که شورا در فعالیتهایی نظیر فراهم کردن روادید چندگانه برای دانشجویان ایرانی، لغو تحریم های مربوط به فناوری ارتباطات و همچنین گام هایی که دولت اوباما برای رفع موانع ورود دارو به ایران برداشته، نقشی اساسی ایفا کرده است.
پرسش: به نظر شما در چه شرایطی ممکن است تحریم ها لغو شوند؟ به عبارت دیگر، خواسته های سیاستگذاران آمریکایی از ایران به عنوان پیش شرط برای لغو تحریم ها چیست؟ و آمریکایی ها در این مسئله تا چه حد جدی و قابل اعتماد هستند؟
مسئله اینجاست که برخی عوامل در کنگره تحت هیچ شرایطی حاضر به لغو تحریم ها علیه ایران نیستند. آنها امیدوارند که تحریم ها موجب تضعیف همیشگی ایران شده و دشمنی دائمی میان ایالات متحده و ایران را تضمین کند. تا زمانی که عوامل مختلف در دولت آمریکا با هم بر سر این مسئله به توافق نرسیده اند، کسی واقعا نمی داند ایران برای لغو تحریم ها چه اقداماتی باید انجام دهد. نگرانی من این است که اگر تندروها در آمریکا موفق شوند از لغو تحریم های اصلی جلوگیری کنند، در ایران نیز تندروها خواهند توانست تهران را به سمت ساخت سلاح هسته ای سوق دهند.
