استفاده از خاویار برای تزیین غذا و سالمون -رویترز

در ۱۸ نوامبر سال ۲۰۱۰ میلادی کشورهای حاشیه دریای خزر (ایران، روسیه، ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان) در آخرین نشست مشترک در باکو متفق القول شدند که به منظور بازسازی ذخایر، برای مدت پنج سال از صید ماهیان خاویاری جلوگیری کنند و در این مدت، تنها رهاسازی بچه ماهی به دریای خزر انجام شود. بدین ترتیب ممنوعیت برداشت تجاری خاویار تا سال ۲۰۱۵ ادامه خواهد داشت.

خاویار ایران که برای سال های متمادی عنوان “بهترین خاویار جهان” و “گران ترین ماده غذایی جهان” را به خود اختصاص داده بود، به دلیل بروز موانع صادراتی، راه صدرو این ماده غذایی به بازارهای جهانی از حدود دو سال گذشته مسدود شد. در این خصوص نادر اکتایی معاون مدیر بازرگانی شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی ایران به شرق پارسی گفت: «صادرات خاویار ایران به دلیل کاهش ذخایر و کم شدن جمعیت ماهیان خاویاری دریای خزر، از سال ۲۰۱۰ متوقف شده است.»

پرورش ماهی در ایران

وی با اشاره به توقف صدور این ماده غذایی ارزشمند و بی نظیر در ادامه افزود: «آخرین محموله های صادراتی خاویار ایران در سال ۲۰۱۰ به بازارهای بین المللی وارد شد و از آن پس تاکنون صید تجاری ماهیان خاویاری صورت نمی گیرد و به طور کلی برداشت تجاری از دریای خزر ممنوع شده است.»

به گفته ناصر اکتایی «در حال حاضر صید به منظور تامین مولد برای بازسازی ذخایر دریای خزر صورت می گیرد و این روش جایگزین صید با هدف تولید خاویار شده است. بر اساس برنامه ریزی ها و هماهنگی های انجام شده مابین شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی و سازمان شیلات ایران، کلیه ماهیان خاویاری صید شده به صورت زنده به مراکز تکثیر و پرورش تحویل داده می شوند که از راه تکثیر مصنوعی برای تولید بچه ماهی خاویاری مورد استفاده قرار می گیرند.»

صید ماهیان خاویاری با هدف بازسازی ذخایر جایگزین تولید خاویار

وی با اشاره به بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر گفت: «در سال ۹۲ (هجری خورشیدی) بالغ بر ۸۰ درصد از ماهیان خاویاری صید شده به عنوان مولد وارد مراکز تکثیر و پرورش شده اند و برای تولید میلیون ها قطعه بچه ماهی خاویاری که در دریای خزر رهاسازی می شوند، مورد استفاده قرار گرفته اند.»

پرورش ماهیان خاویاری در ایران

تا سال ۲۰۱۵ میلادی سیاست ممانعت از صید ماهیان خاویاری در دریای خزر اجرا می شود، در این زمینه اکتایی به شرق پارسی گفت: «در حال حاضر استحصال ماهیان خاویاری به روش سزارین به منظور تکثیرو رهاسازی صورت می گیرد و با توجه به اینکه ۲۰ درصد خاویار و ۸۰ درصد ماهیان خاویاری صید شده در سال گذشته برای مولدسازی مورد استفاده قرار گرفته است. میزان خاویار استحصالی معادل دو تن برآورد شده است.»

ممنوعیت ۵ ساله صید خاویار

کشورهای پیرامون دریای خزر بر اساس یک توافق اولیه با هدف بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر برای مدت ۵ سال از صید این ماهیان با هدف تولید خاویار اجتناب کردند و رهاسازی بچه ماهی به منظور بازسازی ذخایر را محور فعالیت خود قرار داده اند.
اکتایی می گوید: «حفاظت از ذخایر ارزشمند ماهیان خاویاری به عنوان امانتی که باید برای نسل های آینده نیز حفظ شود، از مهمترین موضوع هایی است که همواره محور اصلی فعالیت ها و اقدامات سازمان های ذی ربط بوده است. از طرفی فرهنگ سازی و آگاهی بخشی بین مردم به ویژه جوامع ساحل نشین، این ذخایر ارزشمند طبیعی را که برای میلیون ها سال بقای خود را در دریای خزر حفظ کرده اند؛ مورد توجه قرارگرفته است.»

تولید تجاری خاویار در سال ۹۳

معاون مدیر بازرگانی شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی ایران با بیان اینکه در سال ۹۳ خورشیدی برای اولین بار تولید تجاری خاویار در مزارع ایران انجام می شود گفت: «از حدود ۱۰ سال اخیر در ایران سرمایه گذاری برای خاویار توسط بخش خصوصی آغاز شد و بدین ترتیب تولید خاویار پرورشی شکل گرفت و از دو سال گذشته نخستین محصولات وارد بازار شده است. در این مدت حدود ۷۰۰ کیلوگرم خاویار پرورشی استحصال شده است.»

تزیین غذا با خاویار-رویترز

اکتایی افزود: «پیش بینی شده در سال جاری با آغاز تولید تجاری خاویار در سطح وسیع بالغ بر حدود یک تا دوتن خاویار برداشت شود. هم اکنون مزارع پرورشی در حاشیه در یای خزر و در استان های گیلان و مازندران فعال هستند و علاوه بر آن در استان های قم و خوزستان نیز خاویار پرورشی به مرحله برداشت رسیده است.»

بر اساس آخرین آمار و اطلاعات موجود ایران در سال ۱۳۷۰ هجری خورشیدی معادل ۲۸۳ تن خاویار تولید داشته است. در سال ۸۵ خورشیدی به ۱۴ تن و در سال ۸۸ هجری خورشیدی به کمتر از سه تن تقلیل یافته است. همچنین صید ماهیان خاویاری از هزار تن درسال ۷۹ به ۹۴ تن در سال ۸۹ رسیده است و در این سال ارزش صادرات این محصول پنج میلیون و ۵۶۱ هزار دلار بوده است.

به گفته سرپرست صید و بنادر صیادی سازمان شیلات ایران میزان صید و برداشت مجاز ماهیان خاویاری پنج کشور حوزه دریای خزر در سال ۲۰۱۰ معادل ۹۸۹ تن بوده است. ضمن اینکه حدود ۸۶ تن خاویار از کل دریای خزر صادر شده است.

گفتنی است ایران سالانه رقمی حدود ۲۰ تا ۲۲ میلیون بچه ماهی خاویاری از گونه قره برون در دریای خزر رهاسازی می کند. همچنین خاویار ایران یکی از گران ترین غذای دنیا است و خاویار بلوگا نه به رنگ سیاه بلکه به روشنی الماس به نام الماس ایرانی معروف است و برای خرید هر کیلوی آن باید بیش از ۵۰۰۰ دلار پرداخت کرد.

با ازسرگیری صادرات خاویار و ورود الماس سیاه ایران به بازارهای تجارت جهانی بار دیگر جایگاه ایران در عرصه های بین المللی ارتقا خواهد یافت، زیرا در حال حاضر ورود و عرضه خاویار تقلبی و بی کیفیت به نام خاویار ایران به شدت جایگاه این محصول صادراتی را متزلزل کرده است.