تظاهرات ضد دولت در منامه پایتخت بحرین-رویترز
بیش از سه سال است که روابط ایران و بحرین متشنج است. واقعیتی که قابل پنهان کردن نیست. دولت بحرین که با اعتراضات ضد حکومتی روبرو است، ایران را به مداخله در امور داخلی خود و حمایت از مخالفان متهم می کند و ایران نیز انتقاداتی نسبت به حکومت بحرین در مورد وضعیت شیعیان این کشور دارد.
این رویه اتهام زنی متقابل و تنش در روابط دوجانبه منامه-تهران بیش از سه سال است که ادامه دارد و نه تنها در سال ۱۳۹۲ ادامه یافت بلکه هنوز چشم انداز روشنی برای کنترل و مهار آن در سال ۱۳۹۳ دیده نمی شود.
شروع یک تنش سه ساله
اعتراضات خیابانی، چهاردهم فوریه ٢٠١١ به بحرین رسید. در این تاریخ تعدادى از معترضان بحرینی به خیابان ها آمدند و کنترل یکى از میدان هاى شناخته شده پایتخت، به نام میدان مروارید را به دست گرفتند. بعد از سه روز تجمع و اقدام به اشغال اماکن عمومی نیروهاى پلیس بحرین این تجمع و اعتراضات که به آتش زدن و آسیب به اموال عمومی همراه شده بود را مهار کردند. طی دو ماه پس از آن، درگیرى ها بالا گرفت و در جریان این درگیری ها تعدادی کشته و مجروح و صدها نفر نیز بازداشت شدند.
مخالفان که عمدتا شیعه هستند، خواهان ایجاد اصلاحات سیاسى و برقرارى نظام مشروطه سلطنتى هستند. در مقابل دولت بحرین معتقد است که دست به اصلاحاتی زده، اما تاکنون نتوانسته برای پایان دادن به بحران در این کشور با مخالفان به توافقی جامع دست یابد. مخالفان این اصلاحات را واقعى نمى دانند.
آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران طی سه سالی که از شروع نا آرامی ها در بحرین می گذرد، همواره در سخنرانی های خود تلاش کرده تا از رویکرد دولت بحرین در مقابل معترضان انتقاد و به گونه ای حمایت تهران را از مخالفان بحرینی اعلام کند. روسای جمهوری و سایر مقامات ایرانی نیز کمابیش همین رویه رهبر ایران را ادامه داده اند.
در ابتدای شروع ناآرامی های بحرین، محمود احمدی نژاد، رییس جمهوری وقت ایران در اسفند ۱۳۸۹ گفت: «امروز در بحرین شاهد صف آرایی در مقابل توده مردم هستیم که این کار بسیار زشتی است.» احمدی نژاد دولت بحرین را از آنچه که وی «تکرار تجربه صدام حسین، رهبر سابق عراق، و مقاومت در برابر خواست مردم» خواند، برحذر داشت و گفت: «باید به خواست مردم احترام گذاشت و اصلاحات را انجام داد.»
انتقاداتی که البته با واکنش متقابل مقامات بحرینی روبرو شد. در سال های اخیر، بحرین چندین بار دولت ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به سازماندهی گروه‌های تروریستی در این کشور متهم کرده است.
در اردیبهشت ۱۳۹۱ هجری خورشیدی نیز به دنبال تصمیم عربستان سعودی و بحرین برای تهیه طرحی جهت هماهنگی سیاسی و امنیتی این دو کشور، مقامات تهران به این طرح شدیدا اعتراض کردند. در واکنش به این طرح، مجلس ایران به شدت نسبت به عواقب آن در منطقه هشدار داد. علی لاریجانی، رییس مجلس نیز از این همکاری ها بین بحرین و عربستان سعودی به شدت انتقاد کرد. انتقادات نمایندگان مجلس ایران به اینجا ختم نشد. ۱۹۰ نماینده مجلس با صدور بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن این اقدام تاکید داشتند با زور و فشار سیاسی نمی‌توانیم ملت‌ها را آرام کنیم.
دولت بحرین هرگز این نوع اظهارات مقامات ایرانی را بی پاسخ نگذاشته است . در مهر ۱۳۹۱ وزارت خارجه بحرین اعلام کرد “مهدی اسلامی” کاردار ایران در منامه را در اعتراض به آنچه که مداخله ایران در امور داخلی این کشور خوانده، احضار کرده است. بنابر نوشته روزنامه بحرینی “اخبار الخلیج”، کاردار ایران با حضور در منزل شیخ “عیسی قاسم” روحانی سرشناس بحرینی با وی دیدار کرده بود؛ دیداری که با مخالفت و واکنش شیخ “خالد بن احمد” وزیر خارجه بحرین روبرو شد.
درمهر ماه سال ۹۲ نیز، دولت بحرین در اطلاعیه‌ای ۵۰ تن از مخالفان زندانی خود را به جاسوسی برای دولت ایران متهم کرد. بنابر اطلاعیه دولت بحرین، این ۵۰ تن که به اتهام جرایم امنیتی زندانی شده بودند به جاسوسی برای ایران و برنامه ریزی برای خرابکاری و اغتشاش با حمایت دولت جمهوری اسلامی متهم شدند. در این اطلاعیه آمده بود که این متهمان، دستورات آموزشی و آماده سازی برای عملیات خرابکاری را از ایرانی‌هایی که با آنها در ارتباط بودند، دریافت می‌کردند. جمهوری اسلامی ایران این اتهامات را همانند گذشته رد کرد.
در اسفند ۹۲ بحرین بار دیگر شاهد انفجارهایی بود که دولت این کشور آن را به تروریست‌های خارجی منتسب کرد. مقام‌های بحرین گفتند یک بمب که از راه دور کنترل می‌شده، در روستایی در غرب منامه در مراسم تشییع جنازه یک پسر ۲۳ ساله که در اوایل اسفندماه در بازداشت درگذشته بود، منفجر شده است.
مرضیه افخم سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به این تحولات، اقدام‌های خشونت‌آمیز و نیز انفجارها در بحرین را محکوم کرد.
مرضیه افخم بار دیگر توصیه کرد مقامات بحرین مطالبات دموکراتیک مردم آن کشور را از طریق گفت‌وگوی ملی موثر و واقعی و با اجتناب از رویکردهای امنیتی و طایفه ایی مورد توجه قرار دهند.
یکی از آخرین تنش ها بین ایران وبحرین، اسفند ماه گذشته در جریان نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو سوئیس رخ داد. نشستی که به صحنه جنگ لفظی نمایندگان ایران و بحرین تبدیل شد. شیخ خالد بن احمد آل خلیفه وزیرخارجه بحرین در این نشست، ایران را به حمایت از تروریسم متهم کرد و گفت: خشونتی که در بحرین شاهد هستیم مستقیما تحت حمایت عناصر جمهوری اسلامی ایران است واز ایران خواست که به اصول عدم مداخله و همزیستی مسالمت‌آمیز احترام بگذارد. در مقابل مرتضی سرمدی، قائم مقام وزیر امور خارجه ایران، بحرین را متهم کرد که آزادی تجمعات و آزادی بیان را سرکوب می‌کند و منتقدان خود را به زندان انداخته و شکنجه می‌کند.
شیخ خالد بن احمد آل خلیفه، وزیر امور خارجه بحرین، یک ماه پیش از آن نیز در توییتر خود نوشته بود: «آیت الله خامنه‌ای از مردم بحرین می‌خواهد پایداری کنند و آنها را نیرومند توصیف می‌کند، متشکرم، ما در مقابل تو پایداری می‌کنیم تا قضای خدا نازل شود.» وزیرامور خارجه بحرین در توییت دیگری نیز از مردم ایران خواسته بود که در مقابل ظلم، مصادره حقوقشان، سیاست‌های گرسنه نگاه داشتن و ریخت و پاش اموالشان نزد تروریست‌ها در همه جا پایداری کنند. این توییت‌ها اعتراض ایران را به دنبال داشت و کاردار بحرین در تهران را به وزارت خارجه جمهوری اسلامی کشاند.
در تصویری کلی روابط ایران و بحرین در حالی وارد سال ۱۳۹۳ شده است که هنوز روابطی متشنج و تیره به شمار می رود. اگر چه با تغییر رییس جمهوری در ایران و روی کار آمدن دولت حسن روحانی انتظاری برای بهبود روابط ایران و همسایگان جنوبی اش به وجود آمده است، اما در موضوع بحرین به نظر می رسد، کنترل و مدیریت تنش های فی مابین اولین گام قابل دسترس باشد و حل و فصل این تنش ها در کوتاه مدت ممکن نباشد.
