کشتی های نفتی در حال بارگیری در بنادر ایران – عکس از رویترز
گزارش های تازه حاکی از آنست که ایران و روسیه در حال توافقی هستند که بر اساس آن نفت در مقابل کالاهای روسیه تبادل می شود.
خبرگزاری رویترز در گزارشی که روز ۱۳ فروردین منتشر شده، از قول منابعی که از آنها نام نبرده نوشته است، دو طرف در پی دستیابی به این توافق که می‌تواند تا «۲۰ میلیارد دلار» ارزش داشته باشد گام‌هایی تازه برداشته‌اند.
رویترز ۲۰ دی ماه هم در گزارشی با نقل قول از منابع آگاه ایرانی و روسی نوشته بود که این معامله پایاپای، حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در ماه ارزش خواهد داشت.
هنوز مشخص نیست که آیا توافق نفتی ایران و روسیه، پیش از توافق اتمی ایران با قدرت های جهانی در مورد مسائل فنی اجرا خواهد شد یا خیر.
خرید نفت ایران از سوی روسیه به میزان نیم میلیون بشکه در روز، موجب می شود صادرات نفت ایران ۵۰ درصد افزایش یابد. با در نظر گرفتن قیمت فعلی ۱۰۰ دلار در هر بشکه، صادرات نفت ایران ۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار نصیب ایران می کند.
جزئیات کالاهایی که ایران می خواهد از روسیه وارد کند اعلام نشده است.
رویترز می گوید از آنجایی که روسیه خود صادر کننده نفت و گاز است، نفت خام ایران از طریق روسیه صادر خواهد شد و کالاهای روسی تحویل ایران داده می شود.
این خبرگزاری همچنین به نقل از یک منبع آگاه روسی گفته است مسکو «تمام اسناد لازم در این مورد را آماده کرده است» و نهایی شدن آن در انتظار ارزش‌گذاری بهای نفت است.
به گفته این منبع فرآورده‌های صنعتی، از جمله «فلزات» و «غذا» در این معامله احتمالی در برابر نفت تبادل می‌شود و ادوات نظامی در آن وجود ندارد. همین منبع سطح این معامله را بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار تخمین زده است.
حسن منصور اقتصاد دان ایرانی در گفتگو با شرق پارسی در این باره گفت: «برای هر گونه ارزیابی باید دید که چه نوع کالایی و به چه قیمتی مبادله می شود، آیا آن کالا در بافت اقتصادی ایران چطور جای می گیرد و آیا با نیاز و تقاضای بازار ایران تناسب دارد؟ از سوی دیگر گفته شده که ایران قرار است نفت خود را با تخفیف عرضه کند، اما تا کنون معین نشده است که در برابر شاخص های جهانی و قیمت های بین المللی این تخفیف چقدر است. از این نظر ارزیابی اقتصادی این امر با اطلاعات موجود کار خام و مشکلی است.
آقای منصور افزود: «از لحاظ استراتژیک، روسیه قصد دارد در ارتباط با مسئله، کارت ایران را بازی کند. در ایران هم نیروهایی هستند که می خواهند جانب روسیه را بگیرند. دولت حسن روحانی هم تلاش دارد میانه را گرفته و این کار را نکند. با این وجود، در ایران نیروهایی هستند که می خواهند از این فرصت استفاده کنند و ایران را به سمت روس ها ببرند. بدین ترتیب این امر در ایران هم کشاکشی ایجاد می کند. اگر چنین اقدامی تحقق یابد با توافق نامه ژنو در تعارض است و در نتیجه مخالف مصوبه شورای امنیت است که می تواند مشکلات عمده ای ایجاد کند.»
از سوی دیگر مقام ایرانی که رویترز با او صحبت کرده – برخلاف منبع اطلاعاتی روسی – تبادل «موشک» و همکاری برای ساخت دو نیروگاه اتمی را نیز بخشی از این معامله عنوان کرده است.
دو مقام مطلع ایرانی نیز به این خبرگزاری گفته اند که این توافق ۲۰ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده و یک مقام نیز از صادرات حدود ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز سخن گفته است.
بهای نفت ایران -به گفته منبعی که نامی از آن برده نشده- «کم‌تر از بهای جهانی است ولی نه خیلی کم‌تر» و این معامله برای «دو تا سه سال» برنامه‌ریزی شده است.
صحبت از ساختن دو نیروگاه اتمی جدید در ایران به کمک روسیه پیشتر نیز مطرح شده بود، هر چند مقام‌های ایرانی ارتباطی میان این طرح و معامله احتمالی نفت در برابر کالا مطرح نکرده بودند.
بهروز کمالی‌وند، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، ۲۱ اسفند ماه سال گذشته از «توافق اولیه» برای ساخت «دست‌کم» دو نیروگاه اتمی دیگر در کنار نیروگاه بوشهر خبر داده بود.
همان زمان خبرگزاری فرانسه در گزارشی گفته بود هزینه پروژه نیروگاه‌های جدید «بر اساس معامله پایاپای» تامین خواهد شد.
معامله پایاپای نفت در برابر کالا موضوعی است که برخی مقام‌های عالی‌رتبه ایرانی طی ماه‌های گذشته اشاره‌هایی به آن کرده‌اند.
اردیبهشت ماه سال ۹۲ معاون وقت وزارت نفت ایران با اعلام این که ایران هنوز موفق به وصول حدود ۴ میلیارد دلار از درآمد صادرات نفتی خود نشده از فراهم شدن امکان وارد کردن غذا و دارو در ازای فروش نفت به دیگر کشورها خبر داده بود.
در پایان همان سال اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، با انتقاد از دولت محمود احمدی‌نژاد در مصاحبه‌ای با روزنامه اعتماد گفته بود با ادامه روال پیشین به مرحله نفت در برابر غذا می‌رسیدیم.
زمانی که گزارش اولیه رویترز درباره معامله پایاپای ایران و روسیه در دی ماه منتشر شد، کاخ سفید آمریکا با ابراز نگرانی در باره آن گفته بود چنین قراردادی مغایر با شروط توافق‌نامه ژنو است و انجام چنین دادوستدی می‌تواند تحریم‌های آمریکا را در پی داشته باشد.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن اظهار کرد پیشرفت مذاکرات ایران و روسیه را نمی‌تواند تایید کند اما بار دیگر نگرانی‌های آمریکا پیرامون چنین توافقی را تکرار کرد.
دیوید کوهن، معاون وزیر خزانه داری آمریکا که مسئول اجرای تحریم‌ها علیه ایران است، در جلسه ای در سنای این کشور با اشاره به اخبار زیادی که در مورد توافق قریب الوقوع ایران و روسیه شنیده می‌شود، با بیان اینکه هیچ توافقی به ثمر نرسیده، تهدید کرد در صورتیکه این اخبار درست باشند، آمریکا آماده مجازات نقض کنندگان تحریم‌ها خواهد بود.
ایران و گروه ۱+۵ در نوامبر سال گذشته به توافق هسته ای مقدماتی رسیدند که از ژانویه به اجرا درآمد و در قبال محدود شدن برنامه هسته ای ایران، شماری از تحریم‌ها لغو شدند.
