جنگل ابر با ۳۵ هکتار وسعت در میانه دو استان گلستان و سمنان ایران قرار گرفته است. تشکیل اقیانوسی از ابر در کنار گونه سرخدار این جنگل را به یک منطقه بی نظیر در دنیا تبدیل کرده است،‌ مکانی که بزرگترین کلونی درخت سرخدار را در میان مه و ابر پنهان کرده است.

در آن دوران بحث احداث این جاده، موجب ایجاد اعتراض هایی از سوی فعالان محیط زیستی شهرستان شاهرود شد که از جمله آنها می توان به امیرحسین ولیان، کارشناس محیط زیست و علیرضا ولیان، فعال محیط‌زیست و عضو جمعیت دیده بان طبیعت ایران اشاره کرد.

با تشکیل دولت هفتم در سال ۱۳۷۶ و روی کار آمدن محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور، طرح ساخت جاده در این جنگل مسکوت ماند تا اینکه با آغاز به کار دولت نهم و ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۳ بار دیگر بحث هایی درباره ساخت جاده مطرح شد و رئیس جمهور نیز به دفاع از ساخت این جاده پرداخت.

نمونه این دفاع سفر استانی محمود احمدی نژاد به استان سمنان در فروردین سال ۱۳۹۲ بود که در جمع مردم این استان قول داد طرح ساخت جاده ابر عملی شود.

در مقابل مخالفان جاده سازی نیز تجمعات بسیاری را در کنار مصاحبه های مطبوعاتی انجام داده و دلایل خود را برای مخالفشان اعلام کردند.

اصغر محمدی فاضل، رئیس سازمان محیط زیست، آن زمان در گفت وگویی با یکی از شبکه های رادیو اعلام کرد احداث جاده در این جنگل هیچ مشکلی برای محیط زیست منطقه نخواهد داشت اما در مقابل پیمان یوسفی آذر، مدیرکل اسبق جنگل های خارج از شمال کشور، محمد درویش رئیس گروه تحقیقات اقتصادی و اجتماعی بخش تحقیقات بیابان سازمان جنگل ها و مراتع کشور، اسماعیل کهرم استاد محیط زیست از فعالان محیط زیست ایران اعلام کردند این جاده می تواند تهدیدات جدی برای جنگل ابر ایجاد کند.

با روی کار آمدن دولت حسن روحانی و انتصاب معصومه ابتکار به ریاست سازمان محیط زیست، فرهنگ قصریانی مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان محیط زیست در گفت و گویی که شنبه هفتم دی ماه سال جاری ۱۳۹۲ با روزنامه اعتماد داشت اعلام کرد بحث جاده سازی در این جنگل منتفی است و هیچ برنامه ای برای ساخت آن در این سازمان وجود ندارد.

او در این گفت و گو اعلام کرده بود که مطمئنا با ایجاد این جاده، صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست منطقه وارد خواهد شد و خطرات بسیاری را از جمله رانش و ریزش برای شهروندان در برخواهد داشت.

با این موضع گیری ها بود که رحمت اله نوروزی نماینده مردم علی آباد و از موافقان ساخت جاده سازی در جنگل ابر در مجلس شورای اسلامی و گروه دیگری از نمایندگان با ارائه طرحی خواستار انحلال این سازمان و ادغام آن در سازمان جنگل ها و مراتع شدند.

آیا می‌توان راه حلی نهایی برای این جنگل یافت؟ می‌توان به راه‌حلی اندیشید که یکباره مشکل جنگل ابر را حل کند به گونه‌ای که با تغییر دولت‌ها تغییری شگرف در آن اتفاق نیافتد؟

یک راه اگر آموزش مردم محلی به اهمیت حفظ جنگل ابر و ارتقای معیشت آنها از طریق گسترش اکوتوریسم منطقه باشد، راه دیگر که به موازات آن می بایست انجام شود، ثبت این جنگل در فهرست آثار طبیعی یونسکو است.

محمد درویش مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست ایران درباره اهمیت ثبت جهانی جنگل ابر در حفاظت از این جنگل هیرکانی به شرق پارسی گفت: “در همایشی که دو ماه پیش نیز در شاهرود برگزار شد من مسئله ثبت جهانی را مطرح کرده و از مدیر محیط زیست شاهرود و سمنان نیز خواستار پیگیری آن شدم.”

وی افزود: “زمانی که یک اثر طبیعی به صورت جهانی ثبت می‌شود، هیچکس حق تغییر سیمای ظاهری آن را ندارد و مشابه آنچه در میدان نقش جهان اصفهان اتفاق افتاد و شهرداری ناچار شد طبقاتی از برج جهان‌نما را تخریب کند،‌ جنگل ابر نیز از دست اندازی های انسانی و ساخت‌وسازهای بی‌مورد در امان می‌ماند.”

مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست ایران با اعلام اینکه ما در زمینه ثبت چشم‌اندازهای طبیعی‌مان تاکنون بسیار کند و ناموفق عمل کرده ‌ایم گفت: “متاسفانه اگرچه ما ۱۷ تا ۱۸ اثر تاریخی جهانی ثبت شده در جهان داریم در بحث اثر طبیعی نتوانستیم موفق کنیم و حتی یک چشم‌انداز ثبت شده نیز نداریم.”

این فعال محیط‌زیست در ادامه سخنانش با تاکید بر اهمیت جنگل ابر و ثبت آن در میراث طبیعی یونسکو اظهار کرد: “جنگل ابر ویژگی‌های مهمی دارد که آن را واجد ارزش کرده و شایستگی‌های لازم برای ثبت جهانی را به آن داده است.”

وی در همین رابطه از این جنگل به عنوان باستانی‌ترین رویشگاه‌های کره زمین نام برد و تاکید کرد: “جنگل ابر از معدود مناطقی است که از عصر یخبندان جان سالم به در برده است و قدمت آن به دوره سوم زمین‌شناسی می‌رسد. شیب فوق‌العاده زیاد و تفاوت ارتفاع در این منطقه همچنین موجب ایجاد چشم‌اندازهای شگفت‌انگیز در این جنگل شده به گونه‌ای که در اغلب موارد ما شاهد شکل‌گیری اقیانوسی از ابر در آن هستیم.”

درویش قرار گرفتن این جنگل در دو مرز اکوسیستم بیابانی و خزری را از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد جنگل ابر دانست و افزود: “با در نظر گرفتن چنین ویژگی‌هایی و همچنین در معرض خطر بودن آن،‌ این جنگل می‌تواند از اولویت‌های ما برای ثبت جهانی باشد.”

وی گفت: “ما باید اطلاعات و داده‌های مرتبط با این جنگل را از اداره کل محیط‌زیست استان و سایر مراکز جمع‌آوری کرده تا مقدمات ثبت این جنگل به عنوان یک اثر طبیعی فراهم شود.»

علیرضا ولیان فعال محیط‌زیست و عضو جمعیت دیده بان طبیعت ایران در پاسخ به این پرسش شرق پارسی که چرا جنگل ابر باید در اولویت‌ ثبت جهانی باشد،‌ گفت: “این جنگل متاسفانه تاکنون جزو مناطق حفاظت شده یا پارک‌های ملی قرار نگرفته و به عنوان یک منطقه آزاد مورد تعدی و دست‌اندازی قرار گرفته است. از سوی دیگر از آنجا که جنگل ابر جزو مناطقی با چشم‌اندازهای خاص شناخته شده است،‌ در معرض آسیب‌های فراوانی از جانب طرح‌های گردشگری و… قرار دارد که می‌تواند آن را با تهدید‌های جدی مواجه کند.”

وی همچنین به وجود گونه‌های خاص و منحصر به فرد در این جنگل اشاره کرد و افزود: “یکی از شاخصه‌های ثبت جهانی یک چشم‌انداز به عنوان اثر طبیعی وجود گونه‌های خاص است که این جنگل با وجود گونه‌های نادری نظیر سرخدار که بزرگترین کلونی آن را در منطقه پونه آرام داریم می‌تواند در لیست این آثار قرار گیرد.”

خسرو خندان دیگر فعال محیط زیست ایران جنگل ابر و عضو موسسه طنین طبیعت تیرگان نیز اظهار کرد: “متأسفانه تا به حال ایران هیچ گونه اثر طبیعی را نتوانسته است در یونسکو ثبت کند و طرح ثبت کویر لوت، دماوند و جنگل های حرا نیز به علت عدم تکمیل مستندات عملی، انجام نشده است. از این رو به نظر می رسد ثبت آثار طبیعی ملی نیاز به مشارکت توامان سازمان میراث فرهنگی، منابع طبیعی و سازمان محیط زیست داشته باشد.”

وی افزود: “با توجه به ویژگی های منحصر به فرد جنگل ابر و ذخیره اکولوژیکی منحصر به فرد آن این جنگل یک گزینه بسیار مناسب برای ثبت در آثار طبیعی یونسکو است و از آنجایی که گستره جنگل ابر نسبت به سایر طرح های در دست اقدام مانند جنگل های حرا و جنگل های هیرکانی بسیار محدودتر است؛ امکان تشکیل پرونده و معرفی به سازمان یونسکو طی زمان باقی مانده عملی تر به نظر می رسد. لذا با توجه به تأکید یونسکو بر پذیرش آثار طبیعی در سال ۲۰۱۴ تلاش سازمان های مردم نهاد با اداره جنگل ها و سازمان محیط زیست می تواند اولین میراث طبیعی ایران را به نام جنگل ابر به جهان معرفی کند.”