تصویر گرفته شده از پایگاه اینترنتی وزارت دفاع روسیه که کشتی های جنگی در دریای خزر را نشان می دهد که موشک هایی که داعش را در سوریه هدف قرار دادند از آن ها پرتاب شده است – عکس از آژانس عکس خبری اروپا

خبر ساخت پلی بر بالای دریای سرخ که عربستان سعودی را به مصر، و قاره آسیا را به قاره آفریقا پیوند می دهد، مورد توجه بسیاری ها قرار گرفت زیرا این یک گام تاریخی است که  معانی سیاسی و اقتصادی بسیاری به همراه دارد. در راستای همین روابط منطقه ای، یکی از مقامات ایرانی، وزیر انرژی این کشور، درباره پروژه ای که دریای خزر را از طریق یک کانال به خلیج متصل می کند خبر داد.

تفاوت میان این دو پروژه این است که اولی واقعی است و دومی خیال پردازانه. به لحاظ جغرافیایی و ساختاری اتصال عربستان سعودی به مصر ، به ویژه پس از دستاورد بازگرداندن دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان سعودی، ممکن است. اما حفر کانالی به طول بیش از هزار کیلومتر با مشکلات بسیاری همراه است.

البته هیچ مانعی وجود ندارد که تمامی کشورهای حاشیه دریای خزر برای ایجاد کانالی که انزوای بزرگ ترین دریاچه جهان را به پایان برساند با هم همکاری کنند. دریاچه ای که روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان، و همچنین ایران در حاشیه آن هستند.

ایران به تنهایی درباره پروژه حفر کانالی سخن می گوید که به گفته او، هفت میلیارد دلار هزینه دارد، یعنی دو برابر هزینه ساخت پل ارتباطی میان عربستان سعودی و مصر می باشد. برخی برآوردها نشان می دهد که مبلغ واقعی کانال ایرانی، برای حفر هزار کیلومتر، سه برابر مبلغ اعلام شده است، و شاید این راه به دو برابر امتداد یابد، که این امر بستگی به راهی دارد که در نهایت به تصویب برسد. بنابراین بیشتر احتمال دارد که این پروژه بخشی از تبلیغات سیاسی دولت ایران باشد، به این دلیل که هزینه حفر کانال توسط یک شرکت ساخت و ساز معتبر برآورد نشده است بلکه سپاه پاسداران آن را برآورد کرده است، یعنی شبه نظامیانی که دولت آذربایجان آن ها را به فعالیت های تروریستی در خاک خود متهم می کند، علاوه بر این که در سوریه و عراق نیز فعالیت مسلحانه دارند!

ایرانی ها مدل خود را از کانال سوئز الهام گرفته اند، که مدتها است دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر، یا دریای قزوین، ایده ساخت چنین کانالی را دارند که مانند کانال سوئز باشد که دریای سرخ را به دریای مدیترانه متصل کرده است. کانال سوئز کانالی است که به تمام جهان خدمت می کند، و سال گذشته با یک کانال موازی تقویت شد. اما کانال پیشنهادی ایران تنها به پنج کشور خدمت می کند، و مشکلات بسیاری پیش رو دارد زیرا زمین ایران ناهموار است و این کانال باید از مناطقی کوهستانی و زلزله خیز و دارای جمعیت متراکم عبور می کند.

 با توجه به توضیحات یک متخصص آذری به نام چنگیز اسماعیلوف، این پروژه یک ماجراجویی محیط زیستی است که برای خود ایران، و همچنین برای دریای خزر، که از رودخانه ولگا روسیه تغذیه می شود، خطرناک است. او جدی بودن این اعلام را زیر سؤال برد زیرا محول کردن یک مأموریت مهندسی به یک سازمان تروریستی، و دادن دو میلیون دلار به آن تنها برای اعلام ساخت یک کانال، غیر از این که یک عمل سیاسی باشد هیچ چیز دیگری ندارد.

نمی دانم که آیا حفر کانالی که آب خلیج را بگیرد و در دریای خزر بریزد نیازمند موافقت دیگر کشورهای حوزه خلیج، مانند کشورهای عضو شورای همکاری خلیج و همچنین عراق هست یا خیر؟ اما آذربایجان معتقد است که اعلام ایران در مورد پروژه کانال، نقض حقوق کشورهای حاشیه دریای خزر است و باید آن ها موافقت کنند. دریای خزر مانند خلیج منبع مهمی نفتی در جهان است، و در صورتی که کانال ساخته شود، ایران به دنبال این خواهد بود که منبع و مجرایی برای نفت باشد که به جای، یا شاید در کنار پروژه خط لوله گازی است که سال هاست متوقف شده است.