بشار اسد رییس جمهور و جمعی از مقامات رژیم سوریه در مراسم نماز عید قربان در مسجدی در دمشق – عکس از آژانس عکس خبری اروپا

«بشار الاسد رییس جمهور سوریه از طریق رابط های دیپلماتیکش، درصدد متقاعد کردن مصر است تا این کشور ضمن میانجیگری، عربستان سعودی – که در حال حاضر بزرگترین متحد مصر است – را متقاعد کند تا موضع سرسخت خود را در قبال وی و رژیم وی تغییر دهد. اینها تماس های مستند دیپلماتیک است، و اسد از طریق این رابط ها تلاش می کند اینطور القا کند که دعواهای اساسی بین او و ایران به ویژه در زمینه نقش دین در حکومت و رژیم در جریان است. [اسد این کار را می کند در حالی که] می داند که بعید است مصر [به درخواست هایش] پاسخ دهد.»

اینها مطالبی است که سرکیس نعوم ستون نویس روزنامه النهار هفته پیش نوشته است. اعتبار نعوم ما را وادار به مکث و تفکر درباره این مطالب می کند. توسل اسد به درخواست از قاهره برای کمک همه اطلاعات ما را تایید می کند: وی سخت ترین دوره اش را از هنگام آغاز انقلاب در اوایل سال ۲۰۱۱ می گذراند.

اما آیا واقعا بین او و ایرانی ها اختلاف وجود دارد؟ آیا رهبری مصر تمایل دارد برای نجات بدترین دیکتاتوری که منطقه در یکصد سال گذشته به چشم خود دیده میانجیگری کند؟ آیا ممکن است عربستان سعودی روابطش را با او احیا کند؟

دلایل بسیار، پذیرش توافق با اسد را برای عربستان سعودی، صرف نظر از موضوع توافق و اینکه میانجیگران آن چه کسانی هستند، غیرممکن می سازد.

از جمله این دلایل آنست که یک چهارم میلیون نفر توسط رژیم اسد کشته شده اند، و این صرف نظر از ندامت اسد، غیرقابل بخشش است.

علت دیگر آنست که درگیری از اینکه صرفا با اسد باشد فراتر رفته است. من این فرض را رد نمی کنم که اسد به درخواست از قاهره برای میانجیگری روی آورده باشد و بخواهد برای نجاتش از آن کمک بخواهد، اما بسیار بعید است که عربستان سعودی آمال او را در نظر بگیرد.

اگر اسد واقعا تلاش دارد سعودی ها و مصری ها را فریب دهد و ادعا می کند بین او و ایران به خاطر مداخله مذهب در امور حکومت اختلاف است، آنوقت هیچ کس او را باور نمی کند زیرا او هیچ نفوذی بر ایرانیان ندارد، کسانی که از او دفاع می کنند و اینقدر برای حفظ او در قدرت هزینه کرده اند.

ارتش و نیروهای امنیتی رژیم سوریه که از آنها برای حکمرانی بر این کشور در چهار دهه گذشته بهره گرفته شده، در وضعیتی وحشتناک قرار دارند. رژیم اسد بدون حمایت ایران یک شبه فرو می ریزد.

اسد بارها تلاش کرده است عربستان سعودی را متقاعد کند موضعش را تغییر دهد، اما نتوانسته این کار را بکند زیرا قصد ندارد از قدرت دست بردارد، حتی در چارچوب روند آشتی که آنچه را از نظام سوریه باقی مانده حفظ می کند و شامل بعضی از رهبران و مقامات کنونی می شود.

افکار عمومی سعودی نیز به شدت با موضع دولت سعودی موافق است، و این غیرممکن است که مردم آشتی با اسد را بپذیرند، حاکمی که آنها او را بدترین حکمرانی می دانند که منطقه هرگز به خود دیده است.

بدین ترتیب، اسد باید آشتی را فراموش کند و تنها مسیر ممکن را پیش گیرد که همان جمع کردن اثاث و عزیمت به مسکو یا تهران است. اگر مصر بخواهد با او چانه زنی کند، می تواند به او اقامت دهد اگر چه این کار بسیاری از مردم را خشمگین خواهد ساخت.

موضع مصر درباره مناقشه ای که در سال ۲۰۱۱ در سوریه آغاز شد قطعا مبهم است. در ابتدا، اخوان المسلمین که آن هنگام دولت را در دست داشت، از پیشنهاد ایران مبنی بر توافق آشتی بر اساس حفظ اسد در قدرت و در همان هنگام دادن حداقل پست های دولتی به مخالفان حمایت کرد.

موضع اخوان در آن هنگام با روابط قوی آنها با ایران هماهنگ بود – روابطی که پس از انقلاب خمینی در سه دهه پیش شکل گرفت.

از سوی دیگر ایرانی ها همچنان بزرگترین حامیان اخوان المسلمین در مصر، سودان و غزه هستند.

بعدها، در آخرین روزهای قدرت اخوان المسلمین، و پیش از انقلاب ۳۰ ژوئن، دولت محمد مرسی موضعش را تغییر داد به طوری که مرسی از تغییر رژیم در سوریه طی مراسمی با حضور هیات هایی از گروه های اسلامگرای کشورهای خلیج حمایت کرد.

واقعیت اینست که آنچه ما درباره این گزینه ها برای اسد می گوییم دیگر آنچنان اهمیت ندارد، چرا که ما از بحث ها درباره زمان سقوط رژیم اسد عبور کرده ایم. رژیم اسد اکنون فقط به لطف حمایت نظامی ایران پابرجا است، و اکنون رویای معجزه ای را در سر می پرواند که طول حیات قدرتش را افزایش دهد.

من تصور می کنم که تنها معجزه واقعی می تواند این باشد که اسد از رییس جمهور مصر کمک بخواهد تا وی بتواند در چارچوب توافقی سیاسی که بر اساس آن بخش های کوچکی از رژیم در قدرت می مانند، یعنی مطابق توافق صورت گرفته در کنفرانس ژنو ۱، دمشق را ترک کند.

در واقع این میانجیگری است که مصری ها می توانند انجام دهند، میانجیگری که می تواند در بحبوحه پیشروی های داعش، مداخله غرب در بحران و ناکامی های اسد و متحدانش، مورد پذیرش مخالفان سوری قرار گیرد.