فهرست ابتدایی نامزدان انتخابات ریاست جمهوری افغانستان با ۲۶ مرد و یک زن مشخص شد. این کشور با تنوعی از نامزدها و معاونان آنها که مرکب از احزاب و گرایش های مختلف، از نزدیکان شاه سابق و چهره هایی تکنوکرات، اسلام گرا تا جهادی، هستند به سوی انتخابات ریاست جمهوری گام بر می دارد.
این انتخابات قرار است به رغم تهدید طالبان و مشکلات اقتصادی ناشی ازخروج نیروهای خارجی در بهار سال آینده برگزار شود.
یکی از ویژگی های مثبت افغانستان پس از طالبان اجماع نظر سیاست مداران بر «مسائل و منافع ملی» است. اما انتخابات ریاست جمهوری و حتی انتخابات شورای ملی و شورای ولایتی طی بیشتر از یک دهه گذشته نشان داده است که نامزدان در نهایت به خاطر افزایش شانس پیروزی خود به مسائل تباری و تا حدودی مذهبی اتکا کرده اند.
در انتخابات پیش رو هم هر چند تنوع نامزدان نشان کثرات گرایی سیاسی در این کشور جنگ زده است و جنبه مثبت دارد، اما دیده می شود که روند گذشته همچنان ادامه یافته است. چهار چهره برجسته که احتمال برد آنها زیاد است از امتیاز «قوم اکثرت» استفاده می کنند و معاون محور هستند؛ معاونانی که بر اساس نژاد و تبار انتخاب شده اند تا «بانک های رای» را حفظ کنند.
هر چند سرشماری دقیقی از جمعیت صورت نگرفته است اما برآوردها نشان می دهد که پشتون ها از اکثریت نسبی برخوردار هستند و پس از آنها تاجیکان، هزاره ها و ازبک ها قرار دارند.
در این میان وزنه زلمی رسول و اشرف غنی احمدزی دو تن از نامزدان برجسته به دلیل حمایت حامد کرزی و حلقه درونی ارگ ریاست جمهوری سنگین تر است.
کرزی ۲۲ شهریورماه سال جاری در حاشیه نشست شانگهای در دیدار با ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه که زلمی رسول نیز وی را همراهی می کرد در مورد انتخابات گفته بود که «ما دو سه نامزد داریم که یکی از آنها اینجا با ما است.»
رسول ۷۰ ساله، دارای مدرک دکترا از فرانسه از نزدیکان ظاهر شاه، آخرین پادشاه افغانستان است. وی در ۱۲ سال گذشته به عنوان وزیر هوانوردی، مشاور امنیت ملی و وزیر امور خارجه کار کرده و در میان محافل سیاسی تکنوکرات ها و مجاهدین به عنوان یک چهره میانه رو شناخته می شود.
احمد ضیا مسعود، برادر احمدشاه مسعود فرمانده فقید مجاهدین و تاجیک تبار، معاون اول و حبیبه سرابی از مردم هزاره معاون دوم وی هستند.
اشرف غنی احمد زی دیگر نامزد مورد حمایت حلقه نزدیک به ارگ ریاست جمهوری است و رابطه خوبی با زلمی خلیل زاد، آمریکایی افغان تبار و سفیر پیشین آمریکا در کابل دارد.
اشرف غنی ۶۰ ساله، دارای مدرک دکترای مردم شناسی از دانشگاه کلمبیا است. وی در دوره پس از طالبان به عنوان مشاور نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان، مشاور ارشد حامد کرزی، وزیر دارایی و رئیس دانشگاه کابل کار کرده است.
او در انتخابات سال ۱۳۸۸ رقیب حامد کرزی بود اما پس از آن به عنوان مسئول برنامه انتقال مسئولیت های امنیتی از نیروهای ناتو به نیروهای امنیتی افغانستان کار کرده است.
در پی رایزنی های خلیل زاد، ژنرال عبدالرشید دوستم شخصیت محوری ازبک ها به عنوان معاون اول به تیم اشرف غنی پیوست.
دوستم در زمان دولت دکتر نجیب الله آخرین رئیس جمهور رژیم کمونیستی از وی روی گردان شد و با پیوستن به مجاهدین به سقوط این رژیم کمک کرد. اما پس از آن سالیان متمادی درگیر یک جنگ خونین و ویرانگر داخلی با برخی از احزاب مجاهدین بود و چندین سال را نیز علیه طالبان جنگید.
این ژنرال کهنه کار اما پس از سقوط طالبان با وجود برنامه هایی که برای تضعیف او اجرا شد، رهبری مقتدرانه اش را حفظ کرد و به دیگر ترک تباران مجال رشد نداد. او اکنون بانک رای خوانده می شود.
معاون دوم اشرف غنی، سرور دانش وزیر پیشین دادگستری و از اقلیت هزاره است که حمایت محمد کریم خلیلی معاون کنونی حامد کرزی را با خود دارد.
کریم خلیلی که در دو دور پیاپی ریاست جمهوری حامد کرزی به عنوان معاون دوم او کار کرده نشان داده است که سیاست مداری تیزهوش است. او در سال ۱۳۸۳، در نخستین کارزار انتخابات ریاست جمهوری که محمد محقق رهبر اقلیت هزاره نیز نامزد بود با اشاره به حامد کرزی و احتمال پیروزی وی در انتخابات گفته بود که «کاروان پیروز» را همراهی خواهد کرد.
زلمی خلیل زاد، سفیر پیشین آمریکا در افغانستان در بیانیه ای که روز ۱۶ مهر منتشر کرد بدون اشاره به نام این افراد، گفته است که با جمعی از شخصیتهای سیاسی معتقد به «منافع علیای افغانستان»، تلاشهای زیادی را به منظور «ایجاد یک تیم موثر و یک برنامه منظم ملی برای تداوم پیشرفت و اصلاحات بنیادی» انجام دادند و یکی از اعضای تیم به منظور تطبیق این برنامه وارد کارزار انتخاباتی شد.
سومین نامزد مطرح و نزدیک به حامد کرزی، عبدالرب رسول سیاف است. سیاف ۶۷ ساله، استاد پشین دانشکده شرعیات دانشگاه کابل از رهبران سابق مجاهدین و از چهره های کلیدی مبارزه علیه ارتش سرخ شوروی، جنگ های میان گروهی مجاهدین و مقاومت علیه طالبان است.
وی رهبر حزب دعوت است و دانشگاهی نیز به همین نام در کابل دارد. سیاف از حامیان حامد کرزی در دوره های قبلی انتخابات بوده است و پیش از نامزد شدن به عنوان نماینده مردم کابل در مجلس نمایندگان بود.
این رهبر مجاهدین سابق به دلیل مخالفت های آشکار و تند خود با طالبان مشهور است و همواره جنگ افروزی های این گروه را غیر اسلامی و حرام خوانده است. سیاف معاونان خود را مطابق با گرایش فکری اش از میان مجاهدین اما با در نظر داشت تبار آنان برگزیده است.
اسماعیل خان، تاجیک تبار، فرمانده با نفوذ مجاهدین در ولایات غربی معاون اول و مولوی عبدالوهاب، ازبک تبار و عضو پیشین مجلس سنا معاون دوم وی هستند.
اما عبدالله عبدالله جدی ترین رقیب نامزدان مورد حمایت کرزی و حلقه درونی ارگ ریاست جمهوری است.
عبدالله ۵۴ ساله، فارغ رشته چشم پزشکی دانشگاه کابل و از نزدیک ترین یاران احمد شاه مسعود، فرمانده فقید مجاهدین و عضو ارشد حزب جمعیت اسلامی است که پس از سال ۱۳۸۰ در حکومت های موقت و انتقالی که پس از طالبان ایجاد شد به عنوان وزیر خارجه کار کرده است.
وی پس از آن به جبهه مخالفان سیاسی حامد کرزی پیوست و با ایجاد ائتلاف «تغییر و امید» در دومین انتخابات ریاست جمهوری، رقیب جدی حامد کرزی بود وسبب شد که انتخابات به مرحله دوم نیز کشانده شود.
ائتلاف تغییر و امید در سال ۱۳۸۹ با پیوستن شماری از احزاب دیگر به ائتلاف ملی تغییر نام داد و عبدالله همچنان رهبر آن باقی ماند.
عبدالله هر چند پشتون تبار است اما به دلیل سابقه زیاد در حلقه یاران نزدیک احمد شاه مسعود و جمعیت اسلامی، در میان مردم تاجیک و مجاهدین نفوذ زیادی دارد.او اخیرا در یک اقدام نادر با شاخه ارغندیوال حزب اسلامی ائتلاف کرد و مهندس محمد خان پشتون تبار و عضو ارشد این حزب را به عنوان معاون اول برگزید.
معاون دوم عبدالله، محمد محقق، از اقلیت هزاره و رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان است. حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان یک شاخه جدا شده از حزب وحدت تحت رهبری عبدالعلی مزاری، بزرگترین حزب شیعه مذهب در زمان جهاد علیه شوروی و مقاومت ضد طالبان است که از نفوذ زیادی در بین هزاره ها برخوردار است.
ائتلاف این چهره ها به دلیل آن که جمعیت اسلامی، حزب اسلامی و وحدت اسلامی به عنوان بزرگترین احزاب مجاهدین بعد از فروپاشی حکومت کمونیستی، سال ها با یک دیگر درگیر یک جنگ خونین و ویرانگر بودند، نادر و اما به دلیل نفوذ سنتی شان حائز اهمیت است.
قرار است فهرست نهایی نامزدان بعد از بررسی از سوی کمیسیون شکایات انتخاباتی ٢۵ آبان اعلام شود و مبارزات انتخاباتی نامزدان نیز یک روز پس از آن آغاز شود.
اما تجربه انتخابات گذشته نشان داده است که با نزدیک شدن زمان برگزاری انتخابات، شمار زیادی از نامزدان به نفع یکی از دو یا سه چهره مهم کنار می روند و انتظار می رود که حامد کرزی و تیم حاکم دراین زمینه موفقانه تر عمل کنند.
در صورتی که تهدید طالبان با حضور دهها هزار نظامی خارجی و نیروی امنیتی داخلی مهار شود و به نگرانی از تقلب احتمالی توجه شود انتخابات ریاست جمهوری که قرار است ١۶ فروردین ۱۳۹۳ که به طور همزمان با انتخابات شوراهای ولایتی برگزار شود، نخستین تجربه موفق افغانستان در انتقال مسالمت آمیز قدرت خواهد بود.