چیزهایی مهمی در زندگی هست، مانند خوب زیستن، آموختن، بخشندگی، و عشق ورزیدن. برای بعضی از آن ها انگیزه و جسارت لازم است و برای برخی دیگر بهانه. عاشق شدن عموما دلیل نمی خواهد اما گاه برای ابراز عشق بهانه لازم است تا لحظه ای ما را از روزمرگی هایی که در بندمان کشیده اند فارغ کند و ارزش چیزهایی که لبخند برلبانمان می نشاند را به یاد آوریم.

عشق برای هرکس معنی متفاوتی دارد و شعرا و فیلسوفان قرن هاست در صدند که آن را معنی کنند. یک روز در قالب منظومه های لیلی و مجنون، و خسرو و شیرین و روز دیگر در حکایت شمس و مولانا. معنی عشق هرچه که باشد مفهومی درخور تجلیل است، چرا که به ما یاد می دهد چگونه انسان باشیم.

درفرهنگ بسیاری از تمدن های باستانی یک روز از سال به تجلیل از عشق اختصاص یافته است. در چین “فستیوال عشاق” در روز هفتم ماه هفتم تقویم قمری واقع می شود و در هند روز پرستش “کامادوا” خدای عشق روزی برای گرامی داشت عشق است. در اسراییل یهودی ها مراسم “توباو” را برپا می کردند که در آن دختران پیراهن سپید بر تن میان تاکستان ها می رقصیدند و پسران به استقبال آن ها می رفتند. در آمریکای لاتین و خصوصا برزیل “روز عشاق” بطور تاریخی یک روز قبل از “روز آنتونی قدیس” که قدیس ازدواج است برگزار می شد.

در ایران “سپندارمذگان” یا “اسفندگان” که روز پنج اسفند است روزی برای بزرگداشت زن و زمین بوده است که در آن مردان به همسران خود هدیه می دانند، زنان خانواده را بر تخت شاهی می نشاندند و از آن ها اطاعت می کردند. این مراسم قدر و منزلت زن را به مردان یادآور می شده و چون جشن تا مدت‌ها ادامه داشت و بسیار باشکوه بر‌گزار می‌شد. همواره این آزرم و احترام به زن برای مردان گوشزد می‌گشته است. در روز اسپندگان چند جشن با مناسکی ویزه بر‌گزار می‌شده‌ است که نخستین آنان جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بوده است. زرتشتیان سپندارمزد را به عنوان نگهبان زمین می شناختند و تلاقی روز زن و زمین نیزبه دلیل نقش باروری و باردهی زن بوده است.

معروف ترین، شناخته شده ترین و جهانی ترین روز گرامیداشت عشق روز ولنتاین است. در حالی که برگزاری مراسم در گرامیداشت عشق به سنت آیین های ملل باستانی رو به افول است، در سال های اخیر روز ولنتاین جنبه فراملی و پسافرهنگی پیدا کرده است. هرساله مصادف با ۱۴ فوریه عید عشاق مسیحیان یا همان “روز ولنتاین” که امروزه به اغلب نقاط جهان نیز سرایت کرده است در بیشتر کشورها بهانه ژست های عاشقانه قرار می گیرد.

در ایران هم باب شده است که هرساله در روز ولنتاین بازار کارت ها و هدایای عاشقانه گرم و ویترین مغازه های عروسک فروشی پر از عروسک های قرمز به اشکال قلب و یا عروسک های مضحک می شود. برخی این روز را با برگزاری مهمانی های دسته جمعی جشن می گیرند و عده ای به شامی رمانتیک و دو نفره در نور شمع مهمان می شوند. در این روز بسیار شایع است که برخی افراد دوستان، آشنایان و افراد خانواده خود را نیز با هدایایی مورد ملاطفت قرار می دهند و ولنتاین را بهانه ای برای ابراز محبت و ارادت خود به آنان قرار می دهند. صفحاتی در فیس بوک نیز با عنوان ولنتاین با انتشار شمارش معکوس تا روز ولنتاین این فضا را تهییج می کنند.

سابقه تاریخی روز ولنتاین به جشنی که به افتخار قدیسی بنام ولنتاین که در کلیساهای کاتولیک برگزار می شد باز می گردد. وی که در صده ۳۰۰ میلادی می زیست بر خلاف دستور کلیسا و پنهانی سربازان ممنوع الازدواج را به عقد معشوقه هایشان درمی آورد و به همین جرم زندانی و اعدام شد. وی در زندان به دختر زندانبان خود دل سپرد و امضای نامه ای که یپش از مرگش به وی نوشت با عنوان “از طرف ولنتاین تو” الهام بخش نام این مراسم شد.در روز ولنتاین معمولا عشاق با اهدای کارت و گل رز و شکلات به معشوقه شان عشق خود را ابراز می کنند.

از آنجا که این مراسم جنبه ای از فرهنگ وارداتی غرب است بسیاری از ایرانیان نسبت به آن ناآشنا و یا بی علاقه هستند و این مسئله گاه حتی به سوتفاهماتی میان زوجین دامن می زند. از سوی دیگر گاه این مراسم که باید هدفش تجلیل از عشق باشد به جدالی برای رقابت بر سر محبوبیت بدل می شود. در حالیکه روز ولنتاین در ایران به بهترین فرصت برای ابراز عشق و عاطفه یا تظاهر به آن با توسل به مادیات بدل شده است گروهی هم معیار سنجش خود را میزانﹺ عمل طرف مقابل خود قرار می دهند و با دستنوشته ای دلنشین یا حرکتی شاعرانه احساسات خود را ابراز می کنند.

سرایت مراسم ولنتاین به کشورهای مسلمان در سال های اخیر نیز چنان فراگیر شده است که به نگرانی هایی میان مراجع و علمای دینی دامن زده و آنان را ترغیب کرده است که نسبت به آن اعلام موضع کنند. برخی از علمای مسلمان از آن رو که این یک رسم رومی و مسیحی است بزرگداشت آن را بدعت شمرده و حرام اعلام کرده اند. تقریبا پنج سال پیش ولنتاین در اندونزی حرام اعلام شد . معاون شهرداری سوماترا دلیل آن را “توام بودن این جشن با رفتارهای غیراخلاقی” اعلام کرد.

در ایران نیز از سال ۱۳۸۹ تولید انواع پوستر، بروشور، جعبه و کارت‌های تبلیغاتی با نمادهای قلب، نیم قلب، گل رز قرمز و هر گونه فعالیتی مبنی بر اطلاع‌رسانی در این روز ممنوع اعلام شده است و از سوی مراجع قانونی با واحدهای متخلف برخورد قانونی می‌شود.

در کشورهایی که نگاه به عشق از زاویه احساسی گناه آلود و محرک اعمال شنیع و غیر اخلاقی معضلات عدیده ای را ایجاد کرده است روز ولنتاین روز زنده شدن تابو ها و تقابل میل طبیعی انسان به عشق ورزیدن و میل طبیعی استبدادگران در خفه کردن امیال انسانی است.

اگرچه حال و هوای خیابان ها، مغازه ها، و رستوران ها هر سال بیش از سال قبل مبین این امر است که ولنتاین به یک محرک اقتصادی و عنصری در جهت تجمل گرایی و مصرف گرایی بدل شده است و این امر انتقاداتی را در سطوح مختلف مردم در پی داشته و در غرب منجر به شکل گیری جنبش ضد ولنتاین گرایی شده است، ولی جشن گرفتن و بزرگداشت روز عشق از جنبه های مختلف حائز اهمیت است.

اولا که هر جشنی با زنده کردن حس شور و شعف و انتظار اتفاقات خوشایند در بالا بردن روحیه افراد موثر است و به آن ها کمک می کند که به جای حسرت گذشته را خوردن یا نگرانی برای آینده بر حال حاضر تمرکز کنند و از آن لذت ببرند. بعلاوه موردمحبت قرار گرفتن از آن جا که سبب می شود دیگران آنگونه با ما برخورد کنند که ما با خودمان برخورد می کنیم حس اعتماد به نفس ،عزت نفس، و مناعت طبع را در انسان ها بیدارمی کند. مورد عشق قرار گرفتن از نیاز های اولیه و طبیعی هر انسانی است و تعدد و قدمت روزی به نام “روز عشاق” در تمدن های کهن خود گواهی بر اهمیت و ارزش این امر است. با بزرگداشت عشق افراد خصایص خوب یکدیگر را به یاد می آورند و این خود باعث مستحکم شدن روابط انسانی بین آنها می شود.

چه روز عشق را ولنتاین بنامیم و آن را در ۱۴ فوریه جشن بگیریم و چه به ریشه های خود برگردیم و سپندارمذگان را زنده کنیم عشق ارزش گرامی داشتن و جشن گرفتن را دارد.