بحران آب
در میان متون کهن ایرانی، همواره از ایران به عنوان سرزمینی که دارای مناطق وسیع خشک و نیمه خشک است، یاد می شد. حتی داریوش پادشاه پیشین هخامنشی از اهورامزدا می خواهد که این کشور را از دروغ و خشکسالی نگاه دارد. بحران کم آبی در کشور حکایت این روزهای ما نیست بلکه قرنها است که ایران با مسئله ای به نام آب رو به رو بوده و کم آبی را همیشه به طرق مختلفی حل می کرده است.
اما با فرا رسیدن فصل سرما و بارش برف و باران بحران کم آبی به سراب می پیوندد و گاهی فراموش می شود که کشور همچنان با بحرانی جدی رو به رو است. به طوری که بر اساس گزارش سازمان آب کشور میزان ذخایر آبی پشت سد های کشور از ابتدای مهر ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۸۶۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته و به ۱۸ میلیارد و ۴۵۰ میلیون متر مکعب رسیده است.
با وجود این آمار هشدار دهنده ما هم اکنون نسبت به سال گذشته با ۲۲ درصد کاهش حجم ورودی به ذخایر آبی کشور رو به رو هستیم. بنابراین مخازن سدهای کشور از ابتدای سال جاری تاکنون پنج میلیارد و ۳۶۰ میلیون مترمکعب به ثبت رسیده است.
هم اکنون موضوع بحران آب دل مشغولی جدی برای کارشناسان و مسولین شده است. خشک شدن بسیاری از رودخانه ها و حتی دریاچه هایی مانند ارومیه و هامون و خشکی تالابهای ایران نشان دهنده این است که بحران بی آبی در کشور جدی است.
اما نباریدن باران از ابتدای سال آبی جاری که از مهر ماه آغاز شد، موجب گردید که بسیاری از مسئولان آبی کشور از بحرانی به نام “بحران آب” یاد کنند و همان درخواست همیشگی را تکرار کنند که “در مصرف آب صرفه جویی کنید”. بنابر آماری که اعلام شده ایرانیان بیش از استاندارد جهانی آب مصرف می کنند و باید از اسراف بپرهیزند.
بر اساس آمار حجم آب خروجی از سدهای ایران در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته، ۲٫۷ درصد افزایش نشان می دهد. هم اکنون ۳۹ درصد از حجم مخازن سد های کشور از آب پر بوده ضمن اینکه مجموع ظرفیت مخازن سدهای کشور در حال حاضر ۴۷٫۴ میلیارد متر مکعب گزارش شده است.
اگرچه وقتی صحبت از “بحران آب” می شود بیشتر نگاه ها به سمت کشاورزی است چرا که کشاورزی حدود نود درصد آب ایران را مصرف می کند. از ایران به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین مصرف‌کننده آب یاد می کنند اما آمارها نشان می دهد که متوسط مصرف جهانی در بخش کشاورزی هفتاد درصد است.
برخی دیگر از کارشناسان گزارش دفتر محیط زیست و منابع آب سازمان ملل متحد را که در اواخر سال ۲۰۱۳ منتشر شده را سند خود قرار داده اند که معتقد است ایران از نظر وضعیت آب در شرایط بحرانی نیست. زیرا سرانه مصرف آب در کشور بالاتر از هزار متر مکعب است. این در حالی است که سرانه مصرف آب در کشورهای اردن، اسرائیل و حتی ترکیه در شرایط بحرانی قرار دارند و کشورهای کرانه جنوبی ایران، به ویژه کویت کمتر از دویست مترمکعب آب مصرف می کنند. با توجه به این آمارها، به نظر می رسد آنچه ما با آن رو به رو هستیم، “بحران آب” نیست بلکه بحران در “مدیریت آب” است.
بنا بر وجود چنین هشدارهایی، بسیاری از کارشناسان جنگ آینده را “جنگ آب” توصیف کرده اند. اگرچه عده ای دیگر این موضوع را باور ندارند. اما به نظر می رسد اختلافی که بین استان های یزد و اصفهان بر سر سرچشمه زاینده رود رخ داد نمونه ای از این جدال و جنگ باشد که البته تنها مختص ایران نیست.
بر اساس گزارش سازمان ملل در آینده‌ای نزدیک ۳۱ کشور جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و از ایران به عنوان یکی از بزرگ ترین کشور های درگیر بحران آب در آینده نام برده می شود. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ میلادی بیش از دو سوم جمعیت جهان در شرایط کمبود جدی آب قرار بگیرند و یک سوم بقیه در شرایط کمیابی آب زندگی کنند.
آمارها و هشدارها نشان دهنده این است که بروز بحران آب، وضعیت اقلیمی ایران را دستخوش تغییر می کند و سازمان های بین المللی هشدار می دهند که با افزایش جمعیت در ایران، این کشور در سال ۲۰۲۵ درگیر بحران جدی آب خواهد شد.
