روزنامه اعتماد در شماره روز پنج شنبه خود گزارشی را از سخنرانی دکتر سریع‌القلم در نشست بررسی توسعه و موانع تحقق آن در ایران با عنوان “ایران پانزدهمین قدرت بالقوه جهان است”، منتشر کرده است.
به نوشته روزنامه اعتماد، این استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی در بیش از یک ساعتی که تریبون سخنرانی را در دست داشت با مثال‌های مختلف درصدد پاسخ به این سوال بود.
این استاد دانشگاه عصر روز دوشنبه در نخستین نشست علمی پیرامون بررسی توسعه، زمینه‌ها و موانع تحقق آن در ایران که با همکاری انجمن اسلامی مدرسان دانشگاه گیلان و بنیاد در شرف تاسیس اندیشه و توسعه گیلان برگزار شد با ذکر این نکته که ایران از بهترین دانش‌آموختگان در حوزه مهندسی و پزشکی برخودار است، گفت بر این باور است که به دلیل وجود مزیت‌های جغرافیایی مختلف و راه داشتن به آب‌های بین‌المللی و منابع عظیم نفت و گاز ایران پانزدهمین قدرت بالقوه دنیا است و باید برای بهره‌برداری از این موقعیت به نفع مطلوب استفاده و اولویت‌های خود را از تعدد خارج کرده و بر چند محور محدود برنامه‌ریزی کرد.
به گفته این استاد دانشگاه، دولت‌های معاصر ایران در شناخت اولویت‌ها توفیقی نداشته و اجماعی درباره اولویت‌ها صورت نگرفته تا شاهد ناکارآمدی برنامه‌ریزی‌های مختلف باشیم. حالا با وجود این مسائل پیش‌نیازهای توسعه در ایران کدام است؟ سریع‌القلم می‌گوید بر این باور است که ایران با افزایش امکانات مالی و سرمایه‌گذاری، تقویت قوه قضاییه و مقننه مستقل، شناخت واقعی از جهان و سیاست خارجی تعاملی با جهان می‌تواند قدم در مسیر توسعه پایدار بگذارد.
او در این باره به افرادی که نگرانند فرهنگ بومی ایران به دنبال توسعه از دست برود هم توضیح داد و گفت لزوما ارتباطی بین توسعه و از بین رفتن فرهنگ بومی وجود ندارد. مثال او چین و مالزی است: چین در سه دهه گذشته با وجود آنکه با دنیا تعامل داشته است اما فرهنگ خود را فراموش نکرده است یا مالزی که یک کشور بین‌المللی اما در عین حال مبتنی بر فرهنگ بومی خود است.
نروژ با درآمدهای نفتی خود چه می‌کند؟ نروژ کشوری اروپایی هم مانند ایران دارای منابع نفتی سرشار است. همین تشابه باعث شد تا این محقق مقایسه‌یی داشته باشد بین چگونگی هزینه کردن درآمدهای نفت در نروژ و ایران: در حالی که نروژ هم مانند ایران دارای درآمدهای نفتی است اما طبق قانون تنها امکان استفاده از ? درصد درآمدهای نفتی برای امور جاری در آن وجود دارد یعنی ?? درصد نفت نروژ در صندوقی واریز می‌شود که در بیرون از این کشور برای نسل‌های بعدی سرمایه‌گذاری می‌شود. او اضافه کرد اکنون سه سال است که در پارلمان این کشور بحث می‌شود که سه درصد دیگر به این اضافه شود اما با مخالفت‌های جدی روبه رو شده است. او آمار جالب توجه دیگری هم ارائه می‌کند که حاکی از مالکیت ?/? درصدی نروژی‌ها در شرکت‌های مهم اتحادیه اروپاست.
سرمایه‌گذاری که به گفته او نشان‌دهنده انضباط مالی و انسجام فکری در هیات حاکمه نروژ در همان اندوخته نفتی است. در این جلسه درباره آینده علم در جهان هم اشاراتی صورت گرفت: ساختمان‌های دانشگاهی در بسیاری از کشورهای جهان در حال تغییر است و بسیاری از دانشگاه‌ها با انتخاب سالنی بزرگ تعداد زیادی دانشجو را با اینترنت به اساتید و دانشگاه‌های دیگر مناطق جهان وصل می‌کنند یعنی بسیاری از آموزش‌های جهان به صورت آنلاین انجام می‌شود. این همان جهانی است که به گفته سریع‌القلم به‌شدت در حال تغییر و ثروتمند شدن طبقه متوسط است.
چین چگونه تغییر کرد سریع‌القلم بار‌ها چین را شاهد مثال خود در توسعه ذکر کرد و گفت: هر چند در سال۲۰۱۲، ۸۵ درصد هزینه نظامی چین در سکوت کامل خبری افزایش پیدا کرد اما هیچ مقام مسوولی در این کشور از افزایش قدرت نظامی چین صحبت نکرد و در واقع مقامات چینی لازم ندیدند برای دنیا شاخ و شانه بکشند و در حال حاضر هم با ادبیاتی بسیار صلح‌آمیز در حال تغییر وضعیت شهروندان خود هستند. شهروندانی که به‌واسطه سطح زندگی پایین طی دو دهه قبل کمتر به عنوان گردشگر در کشورهای مختلف دنیا مشاهده می‌شدند اما امروز نه تنها شاهد حضور گردشگران چینی در دنیا که کارگران، سرمایه‌گذاران و متخصصان آنها در دنیا هستیم.
براساس این گفته‌ها امروز این کشور به قدری در دنیا مهم شده است که فقط ۱۱ هزار چینی در خارج از مرزهای این کشور در حال آموزش زبان کشورشان به شهروندان دیگر هستند. همچنین زبان چینی در دنیا دومین زبان در جهان است. کشوری که تا یک دهه آینده قدرتی چند برابر فعلی پیدا می‌کند و در حال حاضر هم هیچ مساله‌یی در سطح جهان بدون نظر آنها قابل حل نیست. او به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته بعضی از کشور‌ها برای ارتقای امنیت غذایی شهروندان‌شان هم اشاره کرد و گفت بعضی از کشور‌ها مانند کره جنوبی و عربستان با اجاره زمین‌هایی در آفریقا با استفاده از نیروی کار ارزان علاوه بر تولید مواد غذایی با قیمت پایین‌تر محصول را ارزان‌تر در اختیار شهروندان‌شان قرار می‌دهند و مابقی آن را به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.
این پژوهشگر حوزه توسعه به ذکر مثال دیگری از کره جنوبی پرداخت و گفت در حال حاضر کره‌جنوبی بهترین دانشگاه‌ها را در حوزه نساجی دارد و هدف آنها هم این است که در ۲۰ سال آینده به جایگاهی برسند که ۸۰ درصد پارچه مصرفی دنیا از آنها خریداری شود. استرالیا، چین و اساتید خارجی سریع‌القلم که تاکنون پژوهش‌های مختلفی درباره توسعه چین انجام داده است چندی پیش به یک کنفرانس خارجی دعوت شد. مقامات استرالیایی ۱۰ استاد پژوهشگر که درباره چین مطالعاتی انجام داده بودند را به یک کنفرانس سه‌روزه دور از محل کار رسمی‌شان دعوت کرده بودند تا تحلیل خود را از آینده چین ارائه کنند.
به گفته سریع‌القلم یکی از ۱۰ استاد حاضر در کنفرانس، در تمام سه روزی که آنها از پیش‌بینی و تحلیل‌های سخن می‌گفتند از نخست وزیر تا اعضای دولت استرالیا در سالن حضور داشتند و مانند یک خبرنگار یا دانشجو از اساتید سوال می‌پرسیدند. سوالاتی که به گفته این استاد ایرانی قرار بود نتیجه مهمی داشته باشد؛ افزایش مهارت‌های دولتمردان برای تصمیم‌گیری پیرامون همسایه‌شان در آینده نزدیک و دور. سریع‌القلم معتقد است استانداردها در ایران هم نباید صرفا تحت جغرافیای داخل کشور باشد و شخاص در هر جایگاه اگر در مدار بین‌المللی حرکت نکنند نمی‌توانند مفید باشند.
این استاد دانشگاه از موفقیت ترکیه در صنعت توریسم هم سخن به میان آورد: تنها در دو سال گذشته ترکیه موفق به جذب ۳۶میلیون توریست شد که چهار میلیون نفر آن ایرانی بوده‌اند. چرا؟ چون ترکیه توانسته است با ارتباطات گسترده با جهان موجب پیشرفت صنعت و دانشگاه‌های خود شود و طبق معیارهای بین‌المللی رشد کند. تحلیل ذهنی از دنیا آیا نگاه ایران به دنیا متفاوت است؟ پاسخ سریع‌القلم به این سوال مثبت است: یکی دیگر از مشکلات موجود در ایران این است که بسیاری از تحلیل‌های داخلی درباره نظام بین‌المللی منطبق بر واقعیات نیست بلکه برداشت‌های ذهنی ما است. یعنی تلقی ما نسبت به جهان براساس آمار نیست بلکه آن‌گونه که دوست داریم دنیا را می‌بینیم و به‌طور عمیق از فناوری جهانی و همکاری‌های منطقه‌یی و جهانی و حوزه آموزش بی‌اطلاع هستیم.
اسراییل و عربستان مخالف توسعه ایران به گفته این پژوهشگر، اسراییل و عربستان دو عامل در مقابل توسعه ایران هستند چون اروپا و امریکا به عنوان دولت و حاکمیت، مخالف توسعه اقتصادی و ملی ایران نیستند اما در داخل این حاکمیت نیرویی وجود دارد؛ همان نیرویی که در ایران به عنوان نیروهای صهیونیستی (آیپاک) معروف است که با لابی، بسیاری از قوانین را به نفع منافع اسراییل تغییر می‌دهد. او توضیح داد: وقتی برای نخستین بار طی چند روز گذشته در کنگره امریکا مصوبه‌یی برای استفاده از نام خلیج‌عربی به جای خلیج فارس مصوب می‌شود باید بدانیم که این سیگنال سیاسی مهمی است و عربستان در حال سرمایه‌گذاری گسترده علیه ایران در امریکاست.
این استاد دانشگاه تاکید کرد انرژی‌ای که امروز عربستان علیه ایران استفاده می‌کند کمتر از اسراییل نیست. این در حالی است که نگاه ما به عربستان همواره متضاد بوده. یعنی گاه این کشور را برادر خود در جهان اسلام خوانده‌ایم و گاه دشمن. در حالی که عربستان تغییری نکرده و رویکردهایش مثل گذشته است. اولویت از دولتی به دولت دیگر تغییر نکند موضوع بعدی مورد اشاره این استاد دانشگاه این است که اولویت‌های ملی نباید از دولتی به دولت دیگر تغییر کند. او توسعه را به مسابقه دوی امدادی تشبیه می‌کند که نفرات باید برای موفقیت در یک مسیر مشخص بدوند و به هم کمک کنند و مدام نمی‌توانیم هربار مسیر مسابقه را تغییر دهیم. همین باور می‌گوید نباید نگاه کلان خود را به سیاست خارجی، فرهنگ و اقتصاد از یک دولت به دولت دیگر تغییر دهیم بلکه فقط باید در روش‌های اجرایی تغییراتی انجام شود.
سریع‌القلم تاکید کرد بین مبانی سیاست خارجی و اقتصادی ریل مشترکی وجود دارد که برای توسعه باید از آن استفاده کرد چون سیاست خارجی ما نمی‌تواند تقابلی باشد و همزمان بگوییم خواستار توسعه اقتصادی با جهان هستیم. او نرخ رشد اقتصادی که می‌تواند ضامن حل بسیاری از مشکلات داخلی ایران باشد را رشد ? درصدی معرفی کرد و گفت ریل مشترکی باید بین سیاست خارجی و الزامات توسعه اقتصادی ایجاد شود. چون یک کشور نمی‌تواند در سیاست خارجی یک مبانی داشته باشد اما در حوزه اقتصاد مبنای دیگری برای خود تعریف کند. یعنی یک کشور نمی‌تواند در عرصه سیاست خارجی به دنیا اعلام کند که رویکرد ما تقابلی است اما در حوزه اقتصاد حاضر به همکاری با شما هستیم.
او در اینجا بار دیگر چین را مثال زد و گفت: این کشور زمانی پیشرفت کرد که نگاهش را به دنیا تغییر داد. چون زمانی در این کشور این باور وجود داشت که چین مرکز جهان و رهبر کشورهای جهان سوم است اما در کمتر از ?? سال بعد این کشور توسعه پیدا کرد چون به این نتیجه رسید که رهبر جهان سوم بودن ارزشی برای مردم این کشور ندارد. به گفته این پژوهشگر حوزه توسعه، به جز دولتمردان، شهروندان هم در فرآیند توسعه کشور مسوولیت دارند و باید بخشی از وقت خود را برای بهتر شدن جامعه اختصاص دهند و نباید به دنبال این باشند که همه مشکلات را دولت حل کند چون این تفکر باعث می‌شود که کار‌ها با تاخیر انجام شود. سریع‌القلم تاکید کرد اگر ما درصدد رشد و توسعه باشیم نباید تنها گروهی، طایفه‌یی و قبیله‌یی فکر کنیم. بلکه باید به کل ایران بیندیشیم.
