احمد شفیق (راست) و محمد مرسی (چپ) دو کاندید ریاست جمهوری مصر

اولین انتخابات آزاد ریاست جمهوری مصر از نظر بسیاری از ناظران سیاسی ازجهات مختلف تامل برانگیز و خلاف آمد ایام تلقی می شود. در آستانه برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری مصر، دادگاه عالی قانون اساسی مصر نیز انتخابات سال گذشته مجلس را که اولین انتخابات آزاد این کشور در طی چند دهه گذشته بوده را مخالف قانون اساسی دانست و اعلام کرد باید انتخابات جدیدی برگزار شود.

این دادگاه در عین حال قانون عزل سیاسی بازماندگان رژیم سابق را تصویب نکرد و بر حق احمد شفیق برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری صحه گذاشت. بر اساس حکم دادگاه قانون اساسی مصر اصلاحات مجلس الشعب در قانون بهره‌مندی از حقوق سیاسی اساسی این کشور لازم الاجرا نیست. براساس اصلاحات صورت گرفته سران سابق رژیم مصر از هرگونه فعالیت سیاسی از جمله احراز پست‌های دولتی مانند نخست وزیری و ریاست جمهوری منع می‌شدند.این اعلام نظر در شرایط سیاسی قبل از دور دوم انتخابات موجب نگرانی طیف های مختلف از امکان بازگشت به گذشته شده است.

به نظر می رسد دادگاه عالی دو امتیاز بزرگ به احمد شفیق داده است. گویی پیداست که قرار است احمد شفیق رییس جمهور شود. هم تایید صلاحیت شد و هم مجلسی که اخوان در آن اکثریت داشتند، منحل شد. آیا میدان تحریر همچنان مثل دیگ جوشانی به غلیان درخواهد آمد؟ یا این که شورای عالی نظامی هم به حمایت از تصمیم دادگاه عالی از خشونت در مقابله با تظاهرات استفاده خواهد کرد؟ از سوی دیگر پیداست که بی اعتباری نهاد قضایی می تواند موجب تزلزل هر گونه نظام مندی در مصر شود. شاید از همین رو حقوقدان برجسته ای مثل احمد کمال ابوالمجد و نیز محمد مرسی هر دو از تصمیم دادگاه عالی حمایت کرده اند . اما آیا این تصمیم می تواند در بدنه اجتماعی مصر پذیرفته شود؟

نیروهای انقلابی مصری به حکم دادگاه عالی قانون اساسی این کشور در خصوص انحلال پارلمان و عدم اجرای قانون عزل سیاسی علیه “احمد شفیق” اعتراض کرده و آن را بازگشت انقلاب به نقطه صفر تلقی کردند. ناظران سیاسی معتقدند این حکم به تقویت بیشتر احمد شفیق در دور دوم انتخابات منجر خواهد شد. کاندیدایی که تایید صلاحیتش برغم مصوبه مجلس که مقامات اجرایی دولت حسنی مبارک را از نامزدی برای انتخابات منع می‌کرد، از همان ابتدا زیر سوال و شبهه بود.

از طرف دیگر به نظر می رسد فضای عمومی، فضایی حاکی از رضایت طیف های گسترده ای از مردم از فرایند برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نیست.
مهمترین عامل این تلقی این است که هیچ یک از دو کاندیدای برتر در مرحله اول انتخابات ، کاندیدای اصلی جریان همفکر خود تلقی نمی شدند گویی نامزدهای حقیقی از صحنه حذف شدند، و سایه ها باقی ماندند.

به رغم اینکه احمد شفیق از جمله اولین کاندیداهای مطرح انتخابات ریاست جمهوری بود که برای پذیرش این مسئولیت اعلام آمادگی کرد، ولی این کاندیداتوری نه فقط توسط مردم و نخبگان سیاسی و مطبوعاتی جدی گرفته نشد، بلکه خود وی هم اعلام کرده بود در صورت کاندیداتوری عمر سلیمان، به نفع وی کناره گیری خواهد کرد.

شفیق فارغ التحصیل دانشکده هوایی در سال ۱۹۶۴ است. وی از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ رئیس ستاد نیروهای هوایی مصر بود. شفیق تا سال ۲۰۰۲ وزیر راه و ترابری مصر بود و پیش از پیروزی انقلاب ۲۵ ژانویه به عنوان عامل برون رفت ازاوضاع پیش آمده، از سوی مبارک به عنوان نخست وزیر مصر منصوب شد.

محمد مرسی نیز از جهاتی وضعیتی نسبتا مشابه احمد شفیق داشت. با این تفاوت که وی برخلاف احمد شفیق از ابتدا بدنبال کاندیداتوری نبود؛ بلکه زمانی که زمزمه رد صلاحیت کاندیدای اصلی اخوان المسلمین مطرح شد، برای پر کردن خلاء، کاندیدای جانشین خیرات شاطر شد تا در صورت رد صلاحیت وی، جای خالی وی توسط کاندیدای دیگر جریان اخوان از حزب تازه تاسیس آزادی و عدالت پر شود.

“محمد مرسی”، نامزد حزب آزادی و عدالت شاخه سیاسی جماعت اخوان المسلمون مصر و رئیس این حزب، عضو سابق دفتر ارشاد جماعت اخوان المسلمین است که در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۵ نماینده پارلمان مصر نیز بود و مبارزاتی نیزعلیه رژیم سابق داشت.

[inset_right]به این ترتیب به نظر می رسد انتخابات مصر، رقابت آلترناتیوهاست؛ نه رقابت کاندیداهای اصلی.[/inset_right]

به همین دلیل، حضور و حتی عدم حضور مردم در این انتخابات تعبیر و تفسیر خاص خود را دارد. بسیاری از آنهایی که در انتخابات شرکت می کنند غالبا نه به خاطر ویژگیهای کاندیدای مورد نظر، بلکه یا به خاطر عقبه فکری- تشکیلاتی حامیان این کاندیداها به آنها رای می دهند، و یا به دلیل رای نیاوردن دیگری و نگرانی از پیامدهای انتخاب کاندیدای رقیب رای خود را به صندوق می اندازند. آنها نیز که در انتخابات شرکت نمی کنند، معتقدند هیچ یک از دو کاندیدای موجود گزینه مناسبی برای ریاست جمهوری مصر پس از تحولات سال گذشته و شرایط مصر بعد از انقلاب نیستند.

عمده حامیان احمد شفیق شامل نظامیان، طرفداران رژیم سابق، سکولارها و کسانی هستند که از پیروزی مجدد اسلامگراها در انتخاباتی دیگر در مصر احساس خطر می کنند. شفیق طی روزهای اخیربا اشاره به احتمال پیروزی اخوان المسلمین در انتخابات نسبت به تشکیل حکومت دینی در این کشور هشدار داده است. این در حالیست که به نظر می رسد آمریکا، اسراییل و برخی کشورهای عربی همچون عربستان و قطر نیز خواهان پیروزی شفیق هستند.از طرفی در حالی که شفیق روی طرفداری قبطی ها حساب باز کرده، گروهی از قبطی ها حمایت خود را از مرسی اعلام کرده و گفته اند چرا باید از حزب اسلامی که هنگام انقلاب ما را حفظ کرده اند بترسیم؟ ما از محمد مرسی در انتخابات حمایت می کنیم و آتش مرسی بهتر از بهشت شفیق است.

قبطی های مصر گفته اند: احمد شفیق میلیاردها دلار هنگامی که متصدی هواپیمایی مصر بود به خارج منتقل کرده است ویکی از عاملان حادثه جمل(حمله شترسواران رژیم مبارک به تظاهرات کنندگان میدان التحریر) در هنگام انقلاب است.

در بین مردم عادی، شفیق طرفداران خاص خود را دارد. کسانی که خواهان قرار گرفتن فردی قوی در راس امور برای برقراری امنیت است، از حمله طرفداران شفیق تلقی می شوند. بسیاری از افرادی که از راه توریسم گذران زندگی می کردند(از جمله مغازه دارها، صاحبان رستوران، رانندگان تاکسی…) که از اوضاع پیش آمده پس از انقلاب ناراضی اند از جمله حامیان شفیق محسوب می شوند.

[inset_right]مرسی در واکنش به تبلیغات منفی شفیق و طرفدارانش از تشکیل دولت ائتلافی پس از پیروزی اش خبر داده است. [/inset_right]

متقابلا طرفداران محمد مرسی نه فقط شامل اسلامگرایان طیف اخوان المسلمین اند، بلکه بسیاری از کسانی که از بقدرت رسیدن طرفداران رژیم سابق احساس خطر می کنند، با ابراز نگرانی از انقلاب نرم شورای نظامی و یا کودتای نظامیان، کاندیدای اخوان را در قیاس با شفیق ترجیح داده و به رغم زاویه با دیدگاه های اخوان، اولویت را به مرسی می دهند و او را برای ریاست بر مصر پس از انقلاب اصلح می دانند. سوای حمایت های مردمی، حمایت برخی کاندیداهای برتر مثل عبدالمنعم ابوالفتوح از یکسو و اعلام طرفداری هواداران برخی دیگر مانند”حمدین صباحی” نامزد انتخابات مصر (که در دور اول در جایگاه سوم قرار گرفت) که تاکید کرده اند: با تمام امکانات خود ژنرال شفیق را به زمین خواهیم زد، کفه انتخابات را به نفع مرسی سنگین تر کرده است.

مرسی در واکنش به تبلیغات منفی شفیق و طرفدارانش از تشکیل دولت ائتلافی پس از پیروزی اش خبر داده است. مرسی گفته حزب، گروه یا شخص خاصی نمی تواند بر مصر حکومت کند و ما به دنبال مشارکت واقعی همه گروهها در دولت هستیم و نخست وزیر آتی به احتمال زیاد یک تکنوکرات خواهد بود.

در حالی که مبارک از پشت میله های زندان با عینک سیاه خود تحولات مصر را رصد می کند، باید منتظر ماند و دید آیا دو کاندیدای باقی در صحنه می توانند بخش ناراضی مردمی که قصد حضور در انتخابات را ندارند، با تبلیغات خود ترغیب به دادن رای به نفع خود کنند؟ هرچند کارشناسان پیش‌بینی کرده اند در دور دوم نیز استقبال مردم همانند دور اول انتخابات از صندوق‌های رای چندان چشم‌گیر نباشد، ولی شاید در ساعات آخر حساسیت اوضاع سبب شود برخلاف پیش بینی کارشناسان، جمع بیشتری پای صندوقها حاضر شوند.