گنبد مسجد امام، همچنان که مهمترین نماد اصفهان است، به نماد ناکارآمدی ادارهی میراث فرهنگی این شهر تبدیل شده است. کمتر سالهایی بوده که اصفهانیها و گردشگران این گنبد را بدون حضور داربستهای آهنی تماشا کنند. پروژهی تعویض کاشیهای گنبد چند سال پیش به پایان رسید، اما پس از مدت کوتاهی، ناهمواریهایی در سطح گنبد پدید آمد و عملیات مرمتی از نو آغاز شد؛ عملیاتی که هیچکس نمیداند چه زمان به پایان خواهد رسید و آیا تضمینی هست که دوباره با شکست مواجه نشود؟ – عکس از ایسنا
مردم دنیا وقتی تصویر برج ایفل را میبینند، به یاد پاریس میافتند و با دیدن برج پیزا، ایتالیا را به یاد میآورند. به همین ترتیب، مسجد ایاصوفیه نماد ترکیه است و کرملین نماد روسیه و تاجمحل نماد هند؛ اما چه چیزی نماد ایران است؟
این مطلب بخشی از نوشتاری است که حمیدرضا حسینی – فعال حوزه میراث فرهنگی – آن را همراه ۲۰ عکس در اختیار بخش میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) قرار داده است.
دست کم دو اثر تاریخی در ایران هستند که جهانیان را به یاد سرزمین ما میاندازند؛ تخت جمشید و مسجدجامع عباسی (امام) در میدان نقش جهان اصفهان. تقریبا هیچ گردشگری نیست که به ایران بیاید و این دو را نبیند. حتی روی جلد کتابهای گردشگری مربوط به ایران نیز غالبا تصویر یکی از این دو بنا نقش بسته است.
این دو اثر سترگ را باید پیشانی گردشگری ایران دانست که حالا یکیشان بهشدت زخم خورده است؛ گردشگرانی که این روزها به مسجد امام اصفهان میروند، بیش از آنکه مسحور شکوه و زیبایی آن شوند، از نابسامانیها و خرابکاریها و اغتشاشات بصری موجود حیرتزده میشوند.
درست در زمانی که ورود گردشگران خارجی به ایران افزایش یافته و اصفهان مملو از حضورشان است، اوضاع مسجد امام، تصویری بهغایت نازیبا از رفتارهای ناهنجار با یک اثر تاریخی – فرهنگی و از آن فراتر، یک مکان مقدس را پیش چشم خارجیها ترسیم میکند و این پرسش را پیش روی ناظران قرار میدهد که با دیدن چنین صحنههایی، داوری آنها دربارهی ایران و ایرانی چگونه خواهد بود؟
حسینی در بخش دیگری از مطلب خود با اشاره تصاویری که همزمان با برگزاری هفتهی نکوداشت اصفهان در نیمهی نخست اردیبهشتماه جاری از مسجد امام واقع در میدان نقش جهان گرفته، دربارهی هر تصویر توضیحی را آورده که به این شرح است:
تعویض کاشیکاری گنبد موجب شده تا بخش عمدهی شبستان جنوب غربی مسجد به کارگاه مرمت تبدیل شود و منظرهی ناخوشایندی را بهوجود آورد – عکس از ایسنا
در گوشه و کنار مسجد، سنگهای شکسته و مصالح بنّایی بر زمین ریخته که میزان توجه مدیران میراث فرهنگی به پاکیزگی و آراستگی یک اثر تاریخی را نشان میدهد – عکس از ایسنا
از منظری دیگر، مسجد امام اصفهان را میتوان یک انبار بزرگ فرش و موکت لقب داد. تقریبا در همهی فضاهای مسجد انبوهی از زیراندازها روی هم تلنبار شدهاند – عکس از ایسنا
این فرشها برای برگزاری نماز جمعه در شبستانها و صحن مسجد پهن میشوند، اما نه نظم و ترتیبی در جمعآوری آنها وجود دارد و نه جای مشخصی برایشان در نظر گرفتهاند – عکس از ایسنا
اینها نیز داربستهایی هستند که برای مسقف کردن صحن مسجد در تابستان، داخل یکی از حیاطها ریخته شدهاند – عکس از ایسنا
این داربستها هیچ سنخیتی با شکوه و زیبایی مسجد امام ندارند و وقتی روی آنها با برزنتهای ضخیم پوشانده میشود، هیچکس نمیتواند گنبد، منارهها و ایوانها را از درون صحن ببیند. در واقع، بدشانسترین گردشگران کسانی هستند که تابستانها به اصفهان میروند! – عکس از ایسنا
ستاد برگزاری نماز جمعه بلندگوهایی را روی کاشیکاریهای مسجد نصب کرده است. این بلندگوها علاوه بر آنکه به منظر اثر آسیب رساندهاند، بهعلت تولید ارتعاشات شدید، خطر ریزش کاشیها را افزایش میدهند – عکس از ایسنا
این خطر بهقدری جدی است که ناگزیر شدهاند ایوان جنوبی مسجد را با داربست و فنس بپوشانند تا از سقوط کاشیها بر سر نمازگزاران جلوگیری شود – عکس از ایسنا
این هم نوع دیگری از بلندگوهای عجیب و نازیبای نصبشده در مسجد امام – عکس از ایسنا
آبخوریهایی که میتوانستند بسیار زیباتر و هماهنگتر با فضای تاریخی مسجد باشند – عکس از ایسنا
در این میان، محراب بهعنوان مقدسترین جایگاه مسجد نیز از تخریب منظرین برکنار نمانده است – عکس از ایسنا
کمی بالاتر از آن، اتاقک آهنی و زمختی را نصب کردهاند که فلسفهی وجودی آن روشن نیست – عکس از ایسنا
به همین ترتیب بقیهی تأسیسات مسجد، بیتوجه به ضوابط نگهداری یک اثر تاریخی و البته به دور از هرگونه سلیقه و خلاقیت نصب شدهاند – عکس از ایسنا
آیا نباید میان نصب کنتر گاز در یک خانه معمولی با یک اثر تاریخی ثبتشده در فهرست میراث جهانی، فرقی وجود داشته باشد؟ – عکس از ایسنا
آیا هیچکس در خانهی خود، کپسول آتشنشانی را به این شکل نگهداری میکند و مثلا آن را در گوشهی اتاق پذیرایی قرار میدهد؟ – عکس از ایسنا
با این وصف، هیچ عجیب نیست که عدهای نیز حجرههای مسجد را تبدیل به پارکینگ موتورسیکلت کنند – عکس از ایسنا
یا بهعنوان محل دپوی لوازم کهنه و بدون استفاده از آن بهره جویند – عکس از ایسنا
البته سلیقهی ادارهی میراث فرهنگی در نحوهی شیشه گرفتن سنگابهای نفیس و نصب شمارهی راهنما روی آنها نیز درخور توجه است – عکس از ایسنا
بخش زیادی از مسائل مسجد امام اصفهان تابعی است از برگزاری نماز جمعه در این مکان که با وجود ساخت یک مصلای بزرگ برای انجام این فریضهی مهم همچنان در این مسجد تاریخی برپا میشود و در عین حال، نشانهای است از ناتوانی ادارهی میراث فرهنگی اصفهان در تعامل با سایر نهادهای استان برای حفاظت از آثار تاریخی – عکس از ایسنا
