از «دیور» تا نمایشگاه «شانل» در نیویورک
قاهره: ایمان مبروک
همواره مصر باستان دورهای از تمدن انسانی بود که آکنده از راز و رسمهای زیادی است و اسرار آن روز به روز بیشتر کشف میشود. فرعونهای مصر و اثر آنان بر جهانیان در حوزه معماری و طب و هندسه و نجوم محدود نمیشود بلکه تأثیر آنان به طور بیشتری در طراحیهای مختلف قابل مشاهده است.
ایستگاههای قدیم و جدید طراحی نشاندهنده این است که تا چه میزان تمدن فراعنه بر طراحان تأثیرگذار بود. شاید مهمترین این تاثیرگذاریها و تازهترین آنها نمایشگاه اتاق طراحی فرانسوی مشهور «شانل» باشد که برنامه سالیانه خود را مطرح کرد و طی آن بسیاری از مهارت و کارگاههای تخصصی خودرا شرحداد. این نمایشگاه در موزه هنر «متروپولیتان» در نیویورک برپا شد و جالب بود که روحیه غالب در این نمایشگاه فرعونی و مصری است. بیش از ۸۱ طرح این نمایشگاه الهامگرفته از مصر باستان بود و مدیر قسمت ابتکار این برند جهانی، کارل لاگرفیلد، نظر فنی خود را در این باره اعلام کرد و تصریح کرد که الهام او از مصر باستان برگرفته شد و در عینحال معاصربودگی طرحها نیز مراعات شد.
البته ارتباط تمدن فرعونی با طراحی بیش از این نمایشگاه «شانل» است و به یک سده پیشتر بازمیگردد، و دقیقاً به آغاز سده بیستم بازمیگردد، درست هنگامی که بازیگر آمریکایی، تیدا بارا، نقش «کلوپاترا» را در یک فیلم بیصدا در سال ۱۹۱۷ ایفا کرد. از آن زمان بهبعد جهان طرح جامههای ملکههای فرعونی را شناخت، و با کشف مقبره توت عنخ نیز آشنایی مردم با جوانب بیشتری از این تمدن حاصل شد و منبعی برای تمام دوستداران طراحی بهوجود آورد. این مقبره بهمثابه جهانی بود از زیورآلات و حکاکی و هنر و طراحیهای مختلف گشت.
از سوی دیگر باید اشاره کرد که تاثیرپذیری طراحی از هنر مصر باستان تنها محدود به طراحی و زیورآلات نیست و این تأثیر بر جنس پارچه نیز کشیده شد و در این خصوص کاربرد کتان لطیف که تکانخوردنهای زیادی هنگام حرکت دارد، بسیار بهکار برده شد. شایان ذکر است که در سال ۱۹۹۷ مدیر اتاق طراحی «دیور» جان گالیانو که با شیوه سینمایی و عشق به مجازهای تاریخی معروف است، یکسری مجموعه طراحی را، بهنام «فوگ»، عرضه کرد که تمثیل و تقلیدی کامل از مصر و شبیهسازی آن بود. این اتاق طراحی در خصوص طراحیهای خود تصریح کرد که این طراحیهای برگرفته از مصر باستان همراه با برخی ویژگی های معاصر بوده تا این کار هنری بهمثابه یک کار فنی تجربی بهحساب آید. البته بسیاری از این طرحها متأثر از ملکه کلوپاترا بود و نحوه آرایش و شیوه مرتب کردن مو و زیورآلات منسوب بدان را شبیهسازی کرد.
شاید بتوان گفت تنها رنگ و لباس و موجودات مقدس نبود که الهامبخش طراحان مختلف جهانی بود بلکه حتی نحوه نگارش خط مصری نیز تأثیر گذار بود. برای مثال همین اعداد توسط طراح فرانسوی ژان پل گوتیه در مجموعه طراحیهای ۲۰۱۵ اعمال شد و او با کاربرد این اعداد طراحیهای زیادی را عرضه کرد.
البته این را هم باید اضافه کرد که تنها مصر باستان نبود که برای طراحان منبع الهام بود بلکه مصر معاصر نیز بر طراح معروف لبنانی ایلی صعب در مجموعه ۲۰۱۷ تأثیرگذار بود، و دوره دهه بیست قرن پیش بیشترین تأثیر را بر او گذاشت. در این مجموعه طراحی ایلی صعب ابتدا با پخشکردن آهنگ «هزار و یک شب» امکلثوم جوی مصری داد و از آن بهبعد عرابههایی را در نمایش خود بهراه انداخت که در کنار رود نیل تردد میکرد و نخل کنارههای نیل را نیز به نمایش گذاشت و در کنار این همه نحوه راهرفتن مانکنها نیز بهصورت متفاوتی بود. ایلی صعب با کاربرد هنر معاصر مصر جلوهای تازه به تاریخ قدیم وجدید این تمدن دیرینه، در عالم طراحی، بخشید.
