در روزهای اخیر بحث درباره برقراری روابط یا دستکم بهبود روابط بین ایران و آمریکا توجه همه رسانه های جهان را به خود جلب کرده و در ایران هم این مسئله با حمایت ها و مخالفت های جدی روبرو شده است.
در حالی که هنوز عملا هیچ تحول ملموسی در روابط دوکشور رخ نداده است، بسیاری از مردم، رسانه ها و همینطور مقامات ایران به شوخی و یا گاه بسیار جدی به بحث در این باره می پردازند که اگر این تحول در روابط پس از بیش از سه دهه تحقق یابد، تکلیف شعار “مرگ بر آمریکا” چه خواهد شد؛ شعاری که به عقیده بعضی تحلیلگران به بخشی اساسی از ایدئولوژی جمهوری اسلامی مبدل شده و پرهیز از آن به صورت یک “تابو” در آمده است.
در سال های نخست انقلاب در ایران برخی مقامات مانند علی اکبر محتشمی شعار مرگ بر آمریکا را «سیاست خارجه ایران» اعلام کردند، و سید علی خامنه‌ای خطاب به مردم ایران و رسانه‌ها اعلام کرد: کسی مرگ بر آمریکا را به ملت ایران یاد نداد، مرگ بر آمریکا از اعماق جان یکایک مردم برآمد.
طرح دوباره موضوع شعار “مرگ بر آمریکا” مطابق معمول با صحبت های مردم کوچه و بازار آغاز شد و همانطور که انتظار می رفت این مردم عادی بودند که نخستین طنزها را در این زمینه ساختند؛ مثلا اینکه از این پس شعار نماز جمعه اینست: الله اکبر، الله اکبر، خامنه ای رهبر، مرگ بر ضد ولایت فقیه، آمریکــــا دقت کن!!…
این حرف ها بعد از آن به راحتی و به سرعت راه خود را به روزنامه های ایرانی هم باز کرد و پس از اندکی واکنش مقامات را هم برانگیخت.
شاید بر خلاف انتظار، اغلب مقاماتی که در این زمینه واکنش نشان داده اند از تغییر یا تحول در این زمینه تا حدودی استقبال کرده اند.
یکی از نخستین مقامات مذهبی-سیاسی که در این زمینه حرف زد، امام جمعه اصفهان بود. حجت الاسلام محمد تقی رهبر در گفتگویی با روزنامه قانون که روز شنبه منتشر شد در پاسخ به این سؤال که اگر روابط (ایران و آمریکا) به سطح تبادل سفرا برسد، تکلیف آرمان‌ها و شعار «مرگ بر آمریکا» که سال‌هاست نقل محافل است چه می‌شود، گفت: “ما مدتی شعار مرگ بر شوروی نیز سر می‌دادیم و اگر رابطه ایران و آمریکا مثل روسیه شود و آمریکا حسن نیت نشان دهد، این مشکل نیز حل می شود. در ضمن آیه قران نازل نشده است که شعار مرگ بر آمریکا را همیشه سردهیم و همانطور که در آن روزها با روس‌ها برخورد کردیم و دیگر شعار ندادیم با آمریکا نیز همان طور برخورد می‌کنیم.”
وبسایت فرارو و نیز بعضی وبسایت های دیگر هم به تازگی مطلبی به نقل از وبسایت رسمی آیت الله هاشمی رفسنجانی در این باره نوشته اند. بر اساس این مطلب، هاشمی رفسنجانی با یادآوری اینکه امام با حذف شعار “مرگ بر آمریکا” موافق بودند و واکنش‌های تند بعدی و جوسازی‌های بعمل آمده در این زمینه تاکید می‌کند که در آن دوران “موافق نبودیم که در مجامع عمومی مرگ کسی را شعار دهیم. مثلاً در اجتماعات ما «مرگ بر بنی صدر» شعار داغ مردم بود که در نماز جمعه خواهش کردم که نگویند. «مرگ بر بازرگان» بود که خواهش کردم نگویند. «مرگ بر شوروی» بود که گفتم الان با شوروی مشکل آنچنانی نداریم. درباره آمریکا هم گفته بودم. من ذاتاً با حرف‌های تند و فحاشی‌ها مخالفم و آنها را مفید نمی‌دانم.”
رفسنجانی در پاسخ به اینکه “چرا شعار مرگ بر این و آن را نمی‌پسندید؟” گفت: مرا یک اصل قرآنی به این روحیه رسانده است. قرآن از زبان خداوند به مسلمانان صدر اسلام که به بت‌ها فحش می‌دادند – بت که مهم نیست – می‌گوید: «حق ندارید به بت‌های آنها فحش بدهید؛ و لا تسّب الذین یدعون من دون الله» می‌فرماید: «بت‌ها را سب نکنید، چون آنها هم متقابلاً به خدا بد می‌گویند و باعث گمراهی بیشتر آنها می‌شوید.
صحبت های هاشمی رفسنجانی در این باره در سال ۲۰۰۷ میلادی (۱۳۸۶ شمسی خورشیدی) هم جنجال آفرین شده بود و موجب شده بود روزنامه های مختلف بین المللی مانند گاردین در این باره مقاله بنویسند.
ورای صحبت های مخالف و موافق درباره شعار “مرگ بر آمریکا”، به نظر می رسد استمرار و بقای این شعار بیشتر به شرایط سیاسی دشوار پیش رو در ایران بستگی دارد و اینکه سیاستمداران ایرانی به چه شکل می توانند موضوع اصلی و مهم تر یعنی همان بهبود روابط با آمریکا را به پیش ببرند.
مسلما حتی اگر در روابط ایران و آمریکا هم تحولی مثبت ایجاد شود، عده ای در ایران، دستکم تا مدتی، همچنان به سردادن شعار “مرگ بر آمریکا” ادامه خواهند داد.
