خرید کتاب در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران- شرق پارسی- بهار اصلانی
این روزها اگر سراغ هر نویسنده، شاعر، ناشر و کسی که با کتاب سروکار داشته باشد بروید کم و بیش گلایه های مشابهی را می شنوید. همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، رفصتی به دست آمد تا با ناشران و اهالی قلم هم صحبت شویم. اگر چه آن ها به بهبود شرایط امید داشتند، اما وضعیت کنونی مساعد نمی دانستند.
ماهرخ غلامحسینی پور، شاعر جوان ایرانی علت مشکلات حوزه کتاب را «وجود ممیزی های سفت و سخت و گاهی معطل ماندن کتاب ها در انتظار مجوز تا چندین و چند سال، سانسورهای فله‌ای و حتی جمع آوری کتاب‌ها بعد از انتشار از سطح کتابفروشی‌ها و نمایشگاه‌های عرضه کتاب» می‌داند.
رضا ساکی، نویسنده، طنز پرداز و عضو تحریریه مجله چهلچراغ در تهران در نمایشگاه کتاب شرکت کرده و مجموعه داستان طنزش ‘بابا باتری‌دار’ از نشر گل‌آقا در این نمایشگاه به عرضه گذاشته است.
از نظر رضا وضعیت نشر کتاب در دوره وزارت علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد ایران با دوره‌های پیش تفاوت دارد، او می گوید: «البته به نظرم شرایط مجوز دادن به کتاب ها، بهبود پیدا کرده است و بسیاری از دوستان که کتاب‌هایشان معطل مجوز بود، مجوز گرفتند، اما شرایط برای انتشار باکیفیت و با تیراژ بالا همچنان فراهم نیست. »
سانسور سلیقه‌ای است
حامد رهبر، شاعر جوان ایرانی که مجموعه شعر (غزل) “مردی فقط گیتار” را در این نمایشگاه به نمایش گذاشته است توضیح می دهد که در کتابش، سه غزل از سروده هایش به طور کامل حذف شده و سه بیت از سه غزل دیگر نیز سانسور شده است.
حامد رهبر می‌گوید: «تناقض زیادی در ممیزی دیده می‌شود که به نظر می‌رسد دیدگاه‌های سلیقه‌ای در این مسئله دخالت دارند. هرچند باید اذعان کنم که شرایط ممیزی امسال نسبت به سال ۹۱ که اولین مجموعه شعرم “سه جل” چاپ شد، بهتر شده و این آسان گیری نسبی اجازه می‌دهد که آثار بیشتری به چاپ برسند.»
و می افزاید: «پس نوعی بهبود نسبت به سال‌های گذشته مشاهده می‌شود. البته باید شرایط از این هم بهتر شود.»
شهلا لاهیجی که نزدیک به سه دهه است به عنوان ناشر خصوصی در این عرصه فعالیت می‌کند، می‌گوید که جلوگیری از شرکت کتاب‌های مجوزدار در نمایشگاه کتاب و همچنین محل برگزاری نمایشگاه از موارد انتقاد او و دلیل عدم شرکتش در نمایشگاه است.
وی با انتقاد از مسوولان حوزه کتاب ایران می گوید: «چیزی عوض نشده و در همچنان بر همان پاشنه می‌چرخد. بیش از یک سال است که حدود ۳۴ کتاب را به اداره کتاب وزارت ارشاد سپرده‌ام که بدون هیچ مدرکی آنها را غیرقابل چاپ اعلام کرده‌اند و با وجود تغییر دولت نیز هنوز هیچ اتفاقی برای آنها نیفتاده است».
او با اشاره به وعده‌های مسوولان جدید وزارت ارشاد مبنی بر تغییر رویکردها در ارائه مجوز به کتاب‌ها گفت: «پس از صحبت‌هایی که با آقای شجاعی صائین، مدیر اداره کتاب وزارت ارشاد، داشتم قرار شد برای انتشار کتاب‌ها تا دو هفته پیش از نوروز به من جواب بدهند، اما هنوز پاسخی دریافت نکرده‌ام».
وزارت ارشاد وارد گفت و گو می‌شود
سید رضا یکرنگیان مدیر “نشر خجسته” تهران است و در نمایشگاه کتاب این دوره شرکت کرده است. رضا یکرنگیان از بهبود شرایط کتاب می گوید و معتقد است که شرایط کتاب در دوره جدید دستخوش تغییرات مثبت شده است. وی می گوید: «(وزیر فرهنگ دولت روحانی)کسانی را رأس امور قرار داده است که اهل تعامل هستند و وارد گفت و گو می‌شوند. من به شخصه از این افراد راضی هستم. در هر حال « رُم یک روزه بنا نشد .»
یکرنگیان درباره روند دریافت مجوز نیز می‌گوید: «به تازگی دو عنوان کتاب را بدون هیچ کم و کاستی مجوز گرفتم و بعد از نمایشگاه چاپ می‌کنم، البته هنوز جوابی از کارهای جدیدم که تازه امسال (۹۳) فرستادم خبری نشده است». البته وقتی از او می پرسیم که چه مدت است منتظر دریافت مجوز است، او می گوید چند روز و شاید یک هفته. اما وی کتاب هایی داشته که نتوانست مجوز چاپ آن ها را در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد دریافت کند.
نشر چشمه نیز از ناشرانی است که در این نمایشگاه حضور ندارد، دلیل این غیبت از نمایشگاه نه اعتراض به شرایط است و نه ممنوعیت از حضور بلکه چون این ناشر قدیمی ایران در چند سال اخیر کتابی منتشر نکرده و موفق به تجدید چاپ کارهای پیشین هم نشده است، برای نمایشگاه کتاب آماده نیست.
از شش کتابم خبری نیست!
محمد رضا مرزوقی داستان نویس کتاب “شاهدخت بلخ” که با نشر افق به نمایشگاه می‌رود.
او شش کتاب سانسور شده دارد «به هرحال سری به نمایشگاه می‌زنم. فکر نمی‌کنم تفاوتی با چند سال اخیر داشته باشد.»
او تفاوتی میان دوره جدید وزارت ارشاد با دوره های پیشین نمی‌بیند و می گوید: «شرایط برای من بهبود پیدا نکرد. همان چیزهایی که در دوران احمدی نژاد (در دوره وزارت صفار هرندی در وزارت ارشاد) به خودم گفته بودند، پاییز گذشته به ناشرم گفتند.»
مرزوقی نویسنده ایرانی درباره هیات جدید بررسی کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد ایران می‌گوید: «از این هیات تازه، دو نفر رو می‌شناسم با بودن افروغ در بین آنها جای کمی امیدواری هست. سید مهدی شجایی در دوران احمدی نژاد خیلی به سانسور انتقاد کرد، ولی البته از منظر خودش» .
مرزوقی اعتقاد دارد که حرکت به سمت اصلاح خیلی کند یا اصلا اتفاق نمی‌افتد. همچنین وی از شش کتاب سانسور شده خودش می‌گوید: «یک رمان من را بر خلاف موازین نظام ارزیابی کرده‌اند به شهلا لاهیجی مفصل‌تر گفته بودند که به نظر می‌رسد شخصیت مرد داستان نماد نظام و شخصیت زن که توسط آن خورد شده نماد اپوزیسیون هست.»
سایه تورم و بحران معیشت بر سر کتاب
نمایشگاه کتاب سال گذشته (اردیبهشت ۹۲) یکی از کم رونق‌ترین نمایشگاه‌های کتاب در دو دهه پیش بود. شمار بازدید کننده‌ها از نمایشگاه سال پیش بسیار کاهش پیدا کرده بود. جدای از این که محل برگزاری نمایشگاه یک معظل جدی ارزیابی می‌شود (ترافیک محدوده نمایشگاه، کمبود پارکینگ و فضای نامناسب نمایشگاهی در مصلای تهران)، سال گذشته بسیاری از ناشران از خلوت بودن راهرو های نمایشگاه صحبت می‌کردند. امسال نیز این نمایشگاه در مکان مصلی برگزار شده است و مشکلات مشابهی نسبت به سال قبل دارد.
ماهرخ غلام‌حسینی‌پور، شاعر ایرانی درباره مشکلات چاپ کتاب و تاثیر آن بر قیمت تمام شده کتاب می‌گوید: « نرخ کاغذ به سه برابر قیمت چند سال گذشته افزایش یافته است و حوزه ادبیات با بحران مخاطب و خوانش مواجه است. کمتر کسی رغبت می‌کند با وجود مشکلات معیشتی، برای خرید کتاب هزینه کند. اما، الزاما بحران کتاب و کتاب‌نخوانی یک بحران صرفا اقتصادی نیست، بلکه در عمیق‌ترین سطوح فرهنگی جامعه ریشه دوانده است».
حامد رهبر هم درباره گرانی کتاب می‌گوید: «با توجه به گرانی کاغذ و سایر هزینه‌ها قیمت کتاب بسیار بالا رفته است و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی حاکم، انتظار پایین آمدن فروش کتاب در نمایشگاه به هیچ عنوان دور از ذهن نیست.»
اما مرزوقی کتاب نخریدن و کتاب نخواندن را نتیجه مشکل معیشتی نمی‌داند و اینگونه توضیح می دهد «بیش‌تر به وضعیت فرهنگی و نیاز فرهنگی ربط دارد. زیرا مردم به راحتی پول های خود را در رستوران های درجه یک و دو و گران قیمت صرف می کنند اما برای کتاب هزینه ای نمی پردازند.»
