طبیعت تن به خلأ نمی‌دهد، همچنین جهان سیاست قدرت از آن بدش می‌آید. عجیب نیست که چند طرف برای پرکردن خلأی که عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از خاک سوریه پس از اعلام این تصمیم توسط رئیس‌جمهوری آمریکا با هم وارد رقابت بشوند. گروه «داعش» با پذیرش مسئولیت انفجاری که جان چهار آمریکایی را گرفت، نه تنها تلاش می‌کند ثابت کند شکست نخورده‌است، بلکه از آن فراتر رفت و نشان داد ایرانی‌ها ارسال اسلحه به سوریه را افزایش داده‌اند.
برخی مقامات اسرائیلی می‌گویند، تلاش‌های جدید ایران پس از اعلام مورد اشاره ترامپ آغاز شد و بیشتر بر کارگذاشتن موشک‌های پیشرفته در پایگاه‌های کنونی سوریه تمرکز کرده‌است. شاید به این دلیل که گمان می‌کنند روس‌ها که خود را در حفاظت از نظام اسد متعهد می‌بینند، مانع از حملات اسرائیل به پایگاه‌های سوری می‌شوند.
بی شک آمال و آرزوهای ایرانیان مبتنی بر موضع سفت و سختی است که روسیه پس از سرنگونی یکی از هواپیماهایش در مقابل اسرائیل گرفت؛ حادثه‌ای که موجب مرگ ۱۵ سرباز روس شد. جالب اینکه این هواپیما مستقیماً توسط پدافند هوایی سوریه سرنگون شد بعد از اینکه هواپیماهای اسرائیلی پس از اتمام مأموریت‌شان به پایگاه‌شان برگشتند.
اما از آنجا که روس‌ها برای حفاظت از متحدشان در سوریه حضور دارند، بهتر آن دیدند که اسرائیل را سرزنش کنند.
اگر ایرانی‌ها به این اعتماد کرده‌اند که روسیه مانع حملات اسرائیل به پایگاه‌ها یا تأسیسات سوریه می‌شوند که نیروهای آنها در آنجا مشغول فعالیت‌اند، متأسفانه در اشتباهند. در هر حال، روس‌ها- که می‌خواهند ایالات متحده سوریه را ترک کند- از اسرائیلی‌ها به دلیل حملات «زورگویانه/لجام گسیخته» انتقاد کرد. اسرائیل پس از اینکه ایالات متحده اعلام کرد نیروهایش را ازسوریه عقب می‌کشد، از اصول پیشگیرانه خود در حمله به ایرانی‌ها درخاک این کشور کاست. آن هم به این دلیل که وجود نیروهای آمریکایی در خاک سوریه ایرانی‌ها را ناگزیر می‌کرد به دو دلیل مواظب رفتارشان باشند: اول برای پیش‌گیری از تحریک آمریکایی برای پاسخ دادن به نیروهایشان در سوریه. دوم خودشان را از فشار روس‌ها خلاص کنند و طوری رفتار نکنند که بهانه دست آمریکایی‌ها برای ماندن در سوریه بدهند.
واضح بود که ایرانی‌ها باور داشتند که وقتی نیروهای آمریکایی بروند فرصتی برای فعال‌تر شدن می‌یابند. مسئله برای روس‌ها نیز چنین است.
در نتیجه مستشاران نظامی «سپاه قدس» و نمایندگان‌شان از ملیشیای شیعه حاضر در خاک سوریه، مورد نیاز روس‌ها و اسد خواهند بود تا خلأ را پرکنند و ته‌مانده گروه «داعش» در سوریه را نابود کنند.
اما روس‌ها و ایرانی‌ها در محاسبه رفتن ایالات متحده اشتباه کردند. این تصمیم اسرائیل را قاطع‌تر می‌سازد تا مرزها یا خطوط قرمزش در سوریه را عمق بیشتری ببخشد.
اسرائیل عملاً ۲۰۰ عملیات در سوریه انجام داد تا نشان دهد که به ایرانی‌ها اجازه نمی‌دهد کاری را که در لبنان کردند در سوریه تکرار بکنند.
اطلاعیه ترامپ همچنین اشاره می‌کند، اسرائیل تنها بود و ایالات متحده برای ممانعت از تمرکز بیش از حد ایران و توسعه دادن و پیشرفته کردن توان موشکی سوریه هیچ گامی برنداشت.
با توجه به شرایط جدید، اسرائیلی‌ها تصمیم گرفتند و بعد از اینکه حجم عملیات خود در سوریه را پس از سرنگونی هواپیمای روسی به شکل زیادی کاهش داده بودند، دو عملیات را در طول هشت روز انجام دادند. هدف آنها حمله به دمشق و اطراف آن بود از جمله فرودگاه بین‌المللی دمشق و اهداف حمله شامل انبارهای اسلحه و مقرهای اطلاعاتی و پایگاه‌های آموزشی ایرانی بود.
در پاسخ به این دو عملیات ایرانی‌ها یک موشک بزرگ بالستیک با یک کلاهک نظامی بزرگ به سمت منطقه تفریحی تزلج اسرائیلی در کوه حرمون در بلندی‌های جولان پرتاب کردند؛ منطقه‌ای که درآن توریست‌های اسرائیلی زیاد وجود دارد. اسرائیلی‌ها موفق شدند موشک را ساقط کنند و در پاسخ به آن به تأسیسات مختلف ایرانی حمله کردند و توانستند مجموعه‌ای اسلحه ایرانی همچنین پایگاه نظامی در الکسوه در جنوب شرق دمشق هدف قرار دهند.
همچنین پدافند ضدهوایی سوری را که به سمت جنگنده‌های اسرائیلی شلیک کرده بودند، نابود ساختند. پس از حملات انتقامجویانه، سخنگوی ارتش اسرائیل گفت، «نیروهای ایرانی» خود موشک ایرانی را «از منطقه‌ای در دمشق از داخل خاک (دولت سوری) شلیک کردند که وعده داده بودند ایرانی‌ها را در آنها راه ندهند».
واضح است که ایرانی‌های در مناطقی از سوریه حضور دارند و علاوه بر پایگاه‌های خاص خود، به صورت مشترک با ارتش سوریه در مقرهای آنها حضور دارند. اسرائیل به گونه‌ای رفتار کرد که نشان دهد مانع وجود این حضور ایرانی می‌شود.
موشکی که ایران به سمت مرز شلیک کرد، عبور کرد؛ مانند آنچه در مارس ۲۰۱۸ اتفاق افتاد، وقتی ایران هواپیمای بدون سرنشین حامل اسلحه را به سمت اسرائیل به پرواز درآورد و برای اولین بار بود که آماده حمله مستقیم به اسرائیل نشان داد و این بار از طریق نمایندگانش در سوریه وارد عمل نشد.
اندازه موشک اخیری که ایران شلیک کرد و محموله‌ای که به همراه داشت، نشان داد آماده زدن ضربه مستقیم به اسرائیل است؛ و بار دیگر اسرائیل حمله ایرانی را ناکام گذاشت و به ایرانی‌ها خساراتی وارد کرد.
آیا آنچه اتفاق افتاد اوضاع کنونی را آرام می‌کند؟ چنین خواهد کرد اما با عقب‌نشینی ایالات متحده از سوریه، اسرائیل براین باور خواهد ماند که باید خطوط قرمز ویژه‌ای بگذارد که اگر ایرانی‌ها از آنها گذشتند، آن زمان جواب محکمی به آنها خواهد داد.
پرسش اکنون در اینجاست که اگر ایرانی‌ها-که بار دیگر خسارت‌های نظامی در سوریه دیدند- تصمیم گرفتند فتیله تنش را پایین بکشند و به دنبال جا پاهای کم‌اهمیت‌تری در سوریه باشند. در هر حال آنها سوریه را ترک نخواهند کرد. هرچه اسرائیلی‌ها بگویند آنها می‌دانند که ایران بیرون نمی‌روند اما آنها تلاش می‌کنند حضور ایرانی را مقید سازند و می‌خواهند مطمئن شوند موشک‌های پیشرفته دارای سیستم هدایت و کنترل علیه آنها استفاده نمی‌شود.
شاید اعلام ایالات متحده مبنی برعقب کشیدن نیروهایش از سوریه در بالا رفتن تنش نظامی که هفته گذشته میان اسرائیلی‌ها و ایرانی‌ها روی داد نقش داشته باشد، اما منشأ نبرد نیست. وقتی فرمانده نیروی هوایی ایران می‌گوید: «ما آماده جنگ سرنوشت ساز هسیتم که منجر به نابودی اسرائیل می‌شود»، اسرائیلی‌ها درک می‌کنند در چه وضعیتی قرار دارند و احساس می‌کنند باید مانع اجرایی ساختن چنین تهدیدهایی توسط ایران بشوند. آنها کارشان را با قاطعیت علیه تحرکات ایرانی به منظور ایجاد تهدیدی بزرگ‌تر برای اسرائیل از طریق سوریه و لبنان ادامه می‌دهند. آنها به ایرانی‌ها نشان خواهند داد، اگر فکرمی‌کنند می‌توانند از خاک لبنان یا سوریه با هزاران موشک به اسرائیل حمله کنند بی آنکه پاسخ مستقیمی از اسرائیل در خاک ایران به آن داده شود، باید در محاسبات خود تجدید نظرکنند.
نباید کسی در منطقه یا بیرون از آن فکر کند، جنگی که در لبنان جرقه بخورد به دیگر کشورهای منطقه کشیده نمی‌شود. اگرهزاران موشک «حزب‌الله» و موشک‌های ایرانی از لبنان و سوریه به سمت اسرائیل شلیک شوند، اسرائیل اهداف بسیار مهمی را در ایران خواهد زد. ایران در مقابل به چه کسی حمله خواهد برد؟ رهبرانش به این فکرمی‌افتند که می‌توانند پا را فراتر از آنچه موشک‌های «حزب‌الله» انجام دادند، بکنند و تصمیم می‌گیرند به کشورهایی در خلیج شلیک کنند. با این سناریو اوضاع به سرعت منفجر می‌شود و نمی‌توان به آسانی آن را مدیریت کرد.
سخت می‌توان تشخیص داد که این نزاع به نفع چه کسی خواهد بود. اگر دولت ترامپ با صراحت برای روس‌ها توضیح داده باشد چنین جنگی ایالات متحده را به منطقه بازمی‌گرداند، این عامل پوتین را وامی‌دارد کارهای بیشتری انجام دهد تا به رفتار ایران در سوریه پایان دهد. او به سمت پیش‌گیری از وقوع نزاع منطقه‌ای بزرگ‌تر برچنین مرزهایی خواهد رفت.
* ویژه «الشرق الاوسط»
