۱۸ آگوست، دولت ترامپ تأکید کرد، نیروهای امریکایی در سوریه میمانند. برخی مقامات امریکایی توضیح دادند، هیچ زمان معینی برای خروج نظامیان امریکایی از سوریه وجود ندارد. حالا اگر نیروهای امریکایی در سوریه ماندگار شدند، سئوال مهم این است: امریکا از این تصمیم به دنبال چیست؟ دو وزارت خارجه و دفاع اعلام کردهاند، هدف شکست کامل داعش است. انتظار میرود براساس گفتههای یک مقام بلند پایه، نیروهای امریکایی و متحدانشان در “نیروهای دموکراتیک سوریه” به زودی به سمت پایگاههای داعش در سوریه هجوم میآورند و آنجا را تصرف میکنند. قرار است امریکاییها در یک برنامه کوتاه مدت با استفاده از کمکهای جمع آوری شده از کشورهای متحد، رقه را بازسازی کنند. براساس تئوری امریکایی، اگر خانوادهها و اهالی این مناطق از آب سالم، برق و مسکن برخوردار باشند، داعش نمیتواند از میان آنها سربازگیری کند. همچنین امریکاییها به منظور کنترل داعش، در شرق سوریه نیروهای پلیس محلی تربیت میکنند.
این خلاصه طرح امریکا برای ایجاد راه حل دائم در برابر تهدید داعش است، اما مشکل اینجاست که گویی این طرح برای کشوری غیر از سوریه تهیه شده است. برای نمونه، روشن است که امریکا خیلی نگران سربازگیری داعش از مناطق تحت نفوذ دولت سوریه نیست. علاوه براین دولت سوریه متعهد شده همه مناطق کشور را زیر نفوذ خود بگیرد از حمله شرق این کشور حتی اگر لازم باشد با استفاده از نیوری نظامی، اما امریکاییها تعهد دارند وقتی متحدانشان که در “نیروهای دموکراتیک سوریه” خلاصه میشوند، مورد هجوم نیروهای دولتی قرار گرفتند، از آنها دفاع کنند. و این یعنی لزوم وجود نیروی نظامی امریکایی در داخل سوریه است که ترامپ بارها گفته تمایلی به آن ندارد.
ابهام حتی با تعیین سفیر سابق امریکا در ترکیه، جیمز جفری به عنوان نماینده وزیر خارجه مایک پمپئو برای امور همکاریهای سوری، باقی میماند. مأموریت جفری پیش بردن گفتوگوهایی است که امریکا برای رسیدن به یک راه حل سیاسی در جنگ داخلی سوریه دنبال میکند. روز ۱۷ آگوست، پمپئو اعلام کرد، راه حل شامل تعدیل قانون اساسی و انتخابات به صورتی است که با طرح مندرج در قطعنامه شماره۲۲۵۴ سازمان ملل متحد همخوانی داشته باشد.
من ۱۵ سال پیش از نزدیک با سفیر جفری در عراق همکار بودم. مردی است بسیار باهوش و بی نهایت سختکوش. بدون شک او بعد از تجربه عراق خوب میداند که قانون اساسی بدون پشتوانه دولتی که به قانون احترام بگذارد، جز مرکبی برکاغذ هیچ نیست. درباره رئیس اسد و نظام پلیسیاش، آنها پیش از این هرگز به قانون احترام نگذاشتهاند. جفری به اندازه کافی باهوش هست که بداند انتخابات در زیر سایه نظام پلیسی سوریه جز یک شوخی مسخره، چیزی نیست. خود وزیر خارجه پمپئو در ماه ژانویه در جلسه عمومی مجلس سنای امریکا گفت، که ایالات متحده ابزاری برای تحقق راه حل سیاسی مورد نظرش در سوریه ندارد. نکته قابل توجه اینکه فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه، ستفان دی مستورا فقط از کشورهای روسیه، ترکیه و ایران برای حضور در ژنو در ماه آینده دعوت کرده تا قانون اساسی سوریه مورد بررسی قرار گیرد. این نشان میدهد حضور نیروهای امریکایی در شرق سوریه موفق نشده برای جفری یک کرسی در مذارکرات سازمان ملل در ژنو اختصاص دهد. امریکاییها امیدوارند چنانچه خود و متحدانشان، به همه درخواستهای کمک مالی روسها برای بازسازی سوریه تحت رهبری اسد نه بگویند، با این کار نفوذ بیشتری در سوریه خواهند یافت و روسها به اسد و ایران فشار میآورند تا عقب نشینی سیاسی بزرگی بکنند. حقیقت اینکه اسد میتواند تا مدتها در رأس قدرت بماند بی آنکه نیازی به آغاز بازسازی کشور داشته باشد. علاوه براین، متحدان روسش تلاش میکنند واشنگتن را از پرونده سوریه حذف کنند. شایان ذکر است که میان ترکیه و امریکا تنشهای دیپلماتیک درگرفته در حالی که روسیه به شکل تدریجی، روابطی با ترکیه پایه ریزی میکند که براساس فشارو همکاری در باره سوریه برنامه ریزی شده است. همچنین لاوروف نشستی متشکل از ترکیه، فرانسه و آلمان را برای بررسی پرونده سوریه، برگزار خواهد کرد. در همین بین اسد در دمشق دری برای گفتوگو با حزب کرد سوریه باز کرد که ملیشیای وابسته به آن هسته مرکزی “نیروهای دموکراتیک سوریه” همپیمان با امریکا محسوب میشوند. اگر اسد با کردها به یک توافق سیاسی برسد، علیرغم مهارت دیپلماتیک سفیر جفری و همکارانش، وضعیت امریکا در شرق سوریه دچار مشکلات بیشتری میشود.
از طرفی جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامب، روز ۲۲ اگوست گفت، روسیه درسوریه در تنگناست و نمیتواند از آن بیرون بیاید. بولتن امیدواراست در معاملهای موفق شود که در مقابل عقب نشینی امریکا از سوریه، ایران عقب نشینی مشابهی بکند. بولتن امیدوار است روسیه به ایران فشار بیاورد تا تن به چنین توافقی بدهد. اما از جهتی روسیه اعلام میکند، ایران را مجبور نمیکند یا نمیتواند مجبور کند از سوریه خارج شود. در نتیجه به نظر میرسد امریکاییها در سوریه خود در محاصره باشند. نه نیروهای امریکایی و نه دیپلماسی آن نمیتوانند بر تصمیمهای سیاسی برای اسد یا اجبار ایران به عقب نشینی از سوریه، تسلطی داشته باشند. استراتژی واشنگتن، متضمن برنامهای برای حل دائمی مشکل داعش با گامهایی که خود امریکا به تنهایی برمیدارد نیست، بلکه مستلزم اقدامات دمشق و موسکو است که واشنگتن تأثیر اندکی برآنها دارد.
ویژه الشرق الاوسط*
