خبر سرنگونی یک پهباد اسراییلی در خاک ایران که این هفته منتشر شد، بار دیگر صحبت ها و گمانه زنی هایی را درباره منشاء این پهبادها و ماموریت های آنها بر سر زبان ها انداخت، پهبادهایی که هر از چندگاه یکی از آنها بر فراز ایران یا بعضی از دیگر کشورهای منطقه سقوط می کند.

یکشنبه این هفته سپاه پاسداران ایران در اطلاعیه ای اعلام کرد که یک ھواپیمای بدون سرنشین (پھپاد) جاسوسی اسراییل را سرنگون کرده است.

در این اطلاعیه بدون اشاره به محل سرنگونی این پهباد ادعا شده است که این ھواپیمای «جاسوسی» از نوع«هرمس» که پس از رھگیری توسط پدافند نیروی ھوافضای سپاه مورد اصابت موشک قرار گرفته و سرنگون شده، قصد نفوذ به حریم منطقه هسته ای نطنز را داشته است.

از متن اطلاعیه سپاه پاسداران ایران اینطور بر می آید که این پهباد تا نزدیکی شهرستان نطنز و در واقع مناطق مرکزی ایران نفوذ کرده است.

این نخستین بار است که ایران مدعی سرنگون کردن پھپاد اسراییلی در خاک خود شده است هر چند مقامات اسرائیل ھنوز نسبت به این خبر واکنشی نشان نداده اند.

از سوی دیگر روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد تهران حق خود را برای پیگیری حقوقی مساله ارسال پهپاد جاسوسی از سوی اسراییل به حریم هوایی ایران محفوظ می داند.

در این میان روز گذشته خبرهایی مبنی بر سفر غیر منتظره حسین امیرعبداللهیان معاون عربی- آفریقایی وزارت خارجه ایران به عربستان سعودی منتشر شد و در همان چارچوب بعضی گمانه زنی ها حاکی از آن بود که این سفر به منظور رایزنی با مقامات سعودی درباره سرنگونی یک فروند پهپاد اسراییلی بر فراز تاسیسات غنی سازی نطنز صورت می گیرد.

در هر حال انتشار خبر سرنگونی پهباد اسراییلی در خاک ایران یک بار دیگر افکار را متوجه این واقعیت کرد که جنگ پهبادها بین اسراییل و ایران همچنان با شدت در جریان است.

در این جنگ، این تنها ایران نیست که خبر ساقط کردن پهبادی اسراییلی را منتشر می کند.

نیروی ھوایی ارتش اسراییل هم در سال ٢٠١٢ اعلام کرده بود که یک ھواپیمای بدون
سرنشین تجسسی را بر فراز این کشور ھدف قرار داده و سرنگون کرده است. حسن نصرالله، رھبر
حزب الله لبنان، پس از آن گفته بود که این ھواپیمای بدون سرنشین با نام ایوب ساخت ایران بوده و در لبنان مونتاژ شده است.

سابقه چندین ساله جنگ پهبادها در منطقه

اما جنگ پهبادها در منطقه مساله جدیدی نیست. شاید مهم ترین خبر رسمی که در این زمینه در چند سال اخیر منتشر شده ، خبر رهگیری و به زمین نشاندن پهباد آمریکایی در ایران بوده است.

در آذر سال ۱۳۹۰ (دسامبر ۲۰۱۱ میلادی) ایران اعلام کرد که یک فروند پهپاد جاسوسی متعلق به سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) را که از مرز شرقی، وارد ایران شده بود، با اندکی خسارت به زمین نشانده است.

ایران حتی تصاویری تلویزیونی از این هواپیما را به نمایش گذاشت که در آنها این پهباد بسیار سالم به نظر می‌رسید.

در زمان انتشار گزارش‌های مربوط به این هواپیما در رسانه‌های ایران، نیروهای ائتلاف تحت رهبری ناتو در افغانستان اعلام کردند که هواپیمای مورد اشاره ایران احتمالا یک فروند هواپیمای شناسایی بدون سرنشین آمریکایی بوده که هفته قبل از آن در ماموریتی بر فراز غرب افغانستان ناپدید شد.

براساس گزارش‌ آسوشیتدپرس، این پهباد که نام آن سنتینل RQ-170 است، از سال ۲۰۰۷ بار‌ها از پایگاه‌های افغانستان به ایران آمده بود.

پیش از این، باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا خواستار بازگرداندن این پهپاد شده بود اما مقامات ایران این درخواست را رد کردند.

ایران همچنین اعلام کرد که به خاطر نقض حریم هوایی اش از سوی این هواپیمای آمریکایی، به سازمان ملل متحد شکایت کرده است.

یکی از فرماندهان سپاه نیز آذر ماه سال ۹۱ و نزدیک به یک سال بعد از انتشار گزارش مربوط به در اختیار گرفتن اولین پهپاد آمریکایی، اعلام کرد که هم‌اکنون ایران سه هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی را در اختیار گرفته است.

این ادعا از سوی نهادهای رسمی آمریکا تایید نشد اما در هر حال تعدد اخبار مربوط به رهگیری یا سقوط پهبادهای آمریکایی، ایرانی و اسراییلی در منطقه نشان می دهد اکنون جنگ تمام عیار پهبادها بین آنها و احتمالا با مشارکت بعضی کشورهای دیگر منطقه در جریان است، جنگی که مسلما دانش فنی و تجهیزات پیشرفته در آن حرف اول را می زند.

ایران در پی توسعه پهبادها

شاید به همین علت، مقامات بلندپایه ایران در مناسبت های مختلف بر لزوم ارتقای توان نظامی ایران در این زمینه تاکید کرده اند.

یکی از فرماندهان سپاه ایران در اسفند ماه ۱۳۹۱، فوریه ۲۰۱۳ گفته بود که فرونشاندن هواپیماهای بدون سرنشین مطالبه آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران بوده است.

سرتیپ امیرعلی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گفته بود که “بر زمین نشاندن پهپادها مطالبه جدی رهبر معظم انقلاب بود.”

به گزارش خبرگزاری ایرنا، آقای حاجی زاده گفته بود: «در گزارش‌هایی که خدمت مقام معظم رهبری می‌بردیم مطالبه جدی ایشان موضوع پهپادها بود و ایشان تأکید داشتند که پهپادها دیده نمی‌شود ولی اطلاعات را جمع‌آوری می‌کنند که در همین راستا زدن آنها و نشاندن آنها جزو مطالبات جدی مقام معظم رهبری از فرماندهان بود.»

اگر چه در سال های قبل، اخبار مربوط به پهبادها بیشتر به حملات هوایی توسط این هواپیماهای بدون سرنشین در خاک افغانستان، پاکستان یا بعضی کشورهای دیگر و عموما علیه مخفی گاه های نیروهای القاعده یا سران طالبان مربوط می شد، اما ظاهرا در چند سال اخیر، اخبار بیشتری از ابعاد جاسوسی فعالیت این هواپیماها در منطقه منتشر می شود.

سالها قبل، اخبار زیادی از نقاط مختلف ایران درباره رویت اجسام نورانی ناشناس در آسمان مخابره می شد و اکنون تغییرا به صورت قطعی می توان گفت که اغلب آن موارد هواپیماهای بدون سرنشین بوده اند.

نشریه فارین پالیسی در مقاله‌ای اولویت‌های اطلاعاتی آمریکا در ایران را به این ترتیب معرفی کرده است: ۱- موقعیت و فعالیت‌های تمام سایت‌های هسته‌ای ۲- موقعیت و فعالیت‌های تجهیزات تولید موشک‌های بالستیک ۳- موقعیت کمپ‌های آموزش نظامی در ایران ۴- موقعیت و ویژگی‌های فنی سیستم دفاع هوایی ایران.

در این میان همانطور که در بالا گفته شد، ایران علاوه بر تلاش در زمینه رهگیری یا هدف قراردادن هواپیماهای بدون سرنشین، خود نیز در زمینه توسعه و به کارگیری پهبادها بیکار ننشسته است.

نیروهای نظامی ایران به ویژه در سال های اخیر، نمونه ها و مدل های مختلفی از هواپیماهای بدون سرنشین را با کاربردهای مختلف ساخته اند که از جمله می توان به پهبادهای ابابیل، حماسه، سریر، فطرس، کرار و مهاجر اشاره کرد.

نشریه کریستین ساینس مانیتور حدود دو سال پیش در مقاله ای به نقل از جفری کار متخصص امنیت مجازی در آمریکا نوشته بود: «این مطمئن تر است که توانایی ایران را حداقل به اندازه بعضی از هکرهایش در نظر بگیریم، و بعضی از هکرهای ایران ثابت کرده اند که بسیار توانمند هستند.»

نویسنده کتاب «در میدان جنگ مجازی» نوشت که ایران مدتی است بر روی افزایش توانایی خود در میدان نبرد مجازی کار می کند. وی معتقد است کشورهایی که در این زمینه بهترین هستند آنهایی هستند که به قرار گرفتن در زیر بیشترین حملات میل می کنند، و ایران قطعا چنین است.

وی همچنین می گوید «این اشتباه است که فکر کنیم فناوری ما کاملا امن است و ایران نمی تواند آن را بشکافد». کار همچنین معتقد است هرچیزی که به این پهپاد مربوط است می تواند حاوی اطلاعات بسیار باارزشی نه فقط برای ایران، بلکه برای سایر کشورها باشد. او می گوید «بسیار محتمل است که آنها پیشنهاد داد و ستد خوبی را از طرف چین و روسیه برای سهیم شدن در فناوری [پهپاد] دریافت کنند.»

پهبادها همه را درگیر می کنند

جدای از رخدادهای و واکنش های مربوط به پهبادهای ایرانی، اسراییلی و آمریکایی که بعضی از آنها گاه در منطقه سرنگون می شوند، نکته قابل توجه دیگر مبدا پرواز این پهبادها است، پهبادهایی که اکنون گفته می شود مبدا ماموریت آنها در بعضی موارد، کشوری ثالث بوده است و این مساله ای است که می تواند ابعاد جنگ پهبادها در منطقه را باز هم وسیع تر کند.

سردار حاجی‌زاده، روز یکشنبه با اشاره به جزئیات سرنگونی پهباد اسراییلی در خاک ایران گفت: «برد عملیاتی این پهپاد جاسوسی نشان می‌دهد که از سرزمین‌های اشغالی حرکت نکرده، بلکه مبدا پرواز یکی از کشورهای منطقه بوده و در این خصوص سرنخ‌هایی به دست آورده‌ایم که در حال بررسی آن هستیم.»

وی خاطر‌نشان کرد: «نیروهای مسلح ما اعم از سپاه و ارتش در بخش‌های شناسایی و رهگیری در آمادگی کامل به سر می‌برند و در صورتی‌که این گونه اقدامات تکرار شود، متجاوزان با پاسخ کوبنده ما مواجه خواهند شد.»

سردار حاجی زاده در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه پاسخ سپاه ایران و نیروهای مسلح به این تجاوزگری چه خواهد بود، گفت: «ما حق هرگونه پاسخی را برای خود قائل هستیم.»

اگر چه بعید است منظور از اظهارات این سردار سپاه در ایران، تهدیدی جدی و عملی علیه کشوری ثالث به علت اجازه به پرواز در آمدن اینگونه هواپیماهای بدون سرنشین باشد، اما باید اذعان کرد که پرواز و عملیات این پهبادها اکنون به مساله جدی امنیتی تبدیل شده است که نه تنها کشورهایی چون ایران، اسراییل و آمریکا بلکه تمام کشورهای منطقه را درگیر کرده است.