«الشرق الاوسط» از جزئیات سفر سیپان حمو به دمشق و روسیه پرده برمیدارد
لندن: ابراهیم حمیدی
بعد از اینکه دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا اعلام کرد قصد خروج کامل و فوری از سوریه را دارد رهبران کُرد سوریه تماسهای خود را با بیش از چند جهت درگیر بیشتر کردند.
به گزارش الشرق الاوسط، یکی از آنها سفرهای محرمانه سیپان حمو فرمانده یگانهای مدافع خلق کُرد با هیئتی عالیرتبه به پایگاه حمیمیم، دمشق و مسکو برای به دست آوردن ضمانت روسی جهت تدارکات نظامی و اداری، از جمله تحویل مرز سوریه به دمشق و بستن راه ترکیه است.
از سوی دیگر، آمریکا نیز تماسهای نظامی و سیاسی خود را برای حفظ تعادل خروج از سوریه دارد به طوری که بعد از مذاکرات با آنکارا در روز دوشنبه و پیش از رفتن به تلآویو، تماسهایی برای برنامهریزی در خصوص سفر غیرعلنی جان بولتون مشاور امنیتی ملی، جوزف دانفورد رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح و جیمز جفری نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور سوریه به شرق فرات دارد که در واقع بعد از شروع عملیات ائتلاف بینالمللی در سال ۲۰۱۴ این اولین سفر یک مسئول عالیرتبه آمریکایی به سوریه است.
در واقع چند روز بعد از توئیت ترامپ و اعلام اینکه در ۱۴ دسامبر به اردوغان رئیسجمهور ترکیه اطلاع داد قصد خروج سریع و کامل از سوریه را دارد هیئتی از «یگانهای کُرد» به رهبری حمو به حمیمیم رفتند سپس دیداری محرمانه در دمشق برگزار شد که علی مملوک مدیر دفتر امنیت ملی سوریه، علی ایوب وزیر دفاع سوریه و رئیس بخش اطلاعات نظامی با هیئت نظامی عالی روس مرتبه حضور داشتند.
براساس اطلاعاتی که «الشرق الاوسط» به دست آورده است پیام «یگانها» به دمشق ضرورت عدم تکرار اشتباه عفرین بود: افراطگرایی دو طرف در دمشق و همچنین قامشلو منجر به ضررهایی در عفرین شد که به نفع همپیمانان آنکارا بود. هنگامی که ارتش ترکیه در ابتدای سال جاری با چراغ سبز روسیه عملیات «غصن الزیتون» را شروع کرد و بعد از اینکه دمشق پیشنهاد کُردها را برای تقسیم شهر رد کرد این وضعیت منجر به کنترل کامل شهر توسط ترکیه شد و رهبر «یگانها» گفت: هماکنون عفرین نه مال ما است نه مال شما.
هیئت «یگانها» همچنین به مسئولان دمشق عنوان کرد که عدم تکرار اشتباه نیازمند انعطافپذیری و مشخص کردن اولویتها است. یکی از آنها گفت: «ما در خصوص آینده سوریه اختلاف نظر داریم اما نه در خصوص سوریه، مرزها و وحدت آن». وی آنها را از پیشنهادی باخبر کرد که مفادش آمادگی «یگانها» برای تقبل به دست گرفتن تمام نقاط مرزی جهت گسترش حاکمیت دولت است و موضوع قانون اساسی و راهحل سیاسی به آینده موکول شود با این شرط که سوریه ضامن این تدارکات باشد.
منبج محل آزمایش همکاری مجدد میان دمشق و «یگانها» بود. به طوری که بر صدور مواضع علنی که اجازه ورود نیروهای دولتی به منبج را میدهد توافق حاصل شد؛ و در ۲۸ دسامبر یا به عبارتی دو روز پس از نشست محرمانه، بیانیهای از جانب رهبران «یگانها» صادر شد که طی آن از ورود ارتش سوریه به منج استقبال شد. بیانیه دیگری نیز از وزارت دفاع سوریه صادر شد که مسئولت بازگشت حاکمیت کل حکومت را تضمین میکند. بیانیه همزمان شد با اعلام توافقهای دمشق و «یگانها» توسط دولت روسیه در خصوص اینکه ارتش سوریه مناطقی را که آمریکاییها از آن خارج میشوند در دست میگیرد.
در واقع منبج به موجب نقشه راه نیمه سال گذشته، نقطه همکاری آمریکا و ترکیه است که شامل خروج «یگانها» از آن و منتشر کردن گشتهای مشترک میان همپیمانان آنکارا و همپیمانان واشینگتن در حاشیه منبج بود. به اضافه اینکه شورای مدنی جدید تشکیل شود و ترکیب شورای نظامی کنونی تغییر کند.
بعد از توئیت ترامپ، رقابتی میان آنکارا و همیمانانش و دمشق و «یگانها» در خصوص منبج شکل گرفت. به موجب توافقهای دمشق و «یگانها» نیروهای دولت سوریه همزمان با برافراشتن پرچم رسمی سوریه در شهر و زمانیکه گروهگهای همپیمان ترکیه در حال پیشروی به شمال منبج بودند، به سمت منبج پیشروی کردند. اما موضع آمریکا مایهٔ تعجب بود؛ چرا که ترامپ با صحبت پبرامون برنامه زمانبندی برای خروج، کُند کردن روند آن و عدم عجله دمشق در بازگشت به آن از شدت جدی بودن توئیت خود کاست.
پروازهای آمریکا بر فراز آسمان منبج ادامه پیدا کرد. روسیه نیز بعد از تماسهای مسئولان وارد موضوع عدم ایجاد تنش میان آمریکا و ترکیه شد و توافقهای جدیدی حاصل شد: بازگشت نیروهای دولت تا ۳۰ کیلومتری منبج در عریما و باقی ماندن گروهکهای «درع الفرات» همپیمان آنکارا به دور از منبج.
بدین صورت نقشه انتشار جدید در منبج و پیرامون آن تغییر کرد: نیروهای دولت در جنوب شهر و شمال آن و نیروهای آمریکا در شهر و غرب آن منتشر میشوند و برای اول بار نیروهای آمریکا و دمشق رو در روی هم قرار میگیرند. یکی از افسران دولت سوریه تعریف میکند که به یکی از افسران آمریکا گفت: «ما علیه شما نیستیم بلکه علیه ترکیه هستیم». بنابراین گشتهای آمریکایی در کنار ارتش سوریه بدون هیچ تنشی ادامه پیدا کرد.
اما تلاشها برای رفع بهانهها ادامه پیدا کرد. دمشق و مسکو دو روز گذشته اعلام کردند «یگانها» بنا به در خواست ترکیه مبنی بر پاکسازی شهر از «یگانها»، ۴۰۰ از عناصر خود را از منبج خارج کردند. بعضیها دربارهٔ صحت و سقم این خروج شک و شبهه داشتند و آن را فقط رسانهای دانستند؛ چرا که یگانها در اصل حضور نداشتند. از سوی دیگر شرطبندی دمشق و «یگانها» برای عدم تکرار اشتباه عفرین بود: در این میان روسیه دو طرف را از اجرای توافقها منع کرد و به ترکیه اجازه داد تا از پروازهای هوایی استفاده کند چرا که آنچه میان مسکو و آنکارا وجود دارد بزرگتر از عفرین و آن چیزی است که میان دمشق و قامشلی وجود دارد.
شطرنج روسیه
همزمان با بازی شطرنج نظامی در منبج، مسکو در ۲۹ دسامبر گذشته میزبان دو هیئت بود: اولین آنها علنی بود که هیئتی متشکل از مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه، خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه و هاکان فیدان رئیس اطلاعات ترکیه بود و اما دومی محرمانه بود که متشکل از سیپان حمو رهبر «یگانهای حمیاتی از خلق» بود که با سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه، والری گراسیموف رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه و سرگئی رودسکوی رئیس اداره عملیات ستاد ارتش روسیه دیدارهایی داشت که پیش و پس از مذاکرات روسیه و ترکیه صورت گرفت.
بر اساس اطلاعات موجود، مسکو سعی دارد تا نقش قاضی را برای رسیدن به تدارکاتی بازی کند که از سوی ترکیه و کُردها مقبول باشد و با تفاهم با دمشق و معامله با واشینگتن صورت بگیرد. هیئت کُرد مجدداً بر آمادگی خود برای به دست گرفتن تمام مرزهای سوریه با ترکیه تأکید کرد. هیئت ترکیه در خصوص نوار مرزی ۲۰ تا ۳۰ کیلیومتری صحبت کرد و روسیه با نوار مرزی ۵ تا ۱۰ کیلومتری موافقت کرد.
اما هیئت کُرد با چنین پیشنهادی مخالفت کرد و یکی از آنها گفت: «ترکیه میتواند نوار امنیتی را در زمینهای خود داشته باشد آنجا نیز شهرهایی با ساکنین کُرد وجود دارد». اما بر اساس اظهارات یک منبع سیاسی ترکیه نیز موضعی قاطع را در خصوص رد حضور یگانها در مرزها یا بازگشت دمشق برای کنترل آنها اتخاذ کرد تا دوباره تجربه دهه هشتاد و نود تکرار نشود. این منبع گفت: «آنکارا نمیخواهد همکاری دمشق و حزب کارگران مجدداً برقرار شود همانگونه که پیش از توافق آدانا در نیمه سال ۱۹۹۸ بر قرار شد».
از لحاظ سیاسی نیز حمو مجدداً به روسیه تأکید کرد که تقسیم سوریه را رد میکنند و آنها پیابند به سوریهای یکپارچه هستند اما باید تغییراتی در سوریه صورت بگیرد و نباید به گذشته بازگشت. برای همین او معادلهای پیشنهاد کرد: مرزها از آنِ حکومت مرکزی خواهد بود و مدیریتها محلی باشد. وی همچنین از روسیه خواست تا ضامن راهحل سوریه و تدارکات آینده آن باشد. مسئولانی کُرد نیز شرطبندی کردند که خروج پیشنویس قانون اساسی روسیه برای سوریه از خزانه وزارت دفاع است به خصوص اینکه این پیشنویس در برگیرنده اعتراف به حقوق کُردها و مشارکت سیاسی آنها در مدیریت بر اساس سلسله اقداماتی است که تأسیس «انجمن مناطق» به موازات پارلمان از جمله آنها است.
این هجوم سیاسی کُردی علیه مسکو نشأت گرفته از شکاف میان آنها در اثر عملیات «غصن الزیتون» در عفرین است هنگامیکه رهبران کُرد احساس کردند که از پشت خنجر خوردند. یکی دیگر از دلایل آن بعد از صحبت پیرامون خیانت آمریکا در زمانی است که کُردها نمیخواهند به کوههای سوریه بازگردن بعد از اینکه به دشتهای آن خو گرفتند.
این تماسها با مسکو ادامه دارد در حالیکه رهبران «یگانها» شاهد تغییرات نظامی بزرگی جهت اجرای روند خروج آمریکا از شرق فرات، منبج و پایگان تنف نیستند. به طوریکه برای استقبال از بولتون آماده میشوند و حضور سیاسی آمریکا و فرانسه همچنان برقرار است. به اضافه اینکه پایگاههای نظامی و «یگانها» نیز همچنان پابرجا هستند. هدف آمریکا رسیدن به تدارکات نظامی و اداری ظرف ۱۲۰ روز برای کم کردن بار عدم حضور خود است.
به همین دلیل بولتون به آنکارا، شرق سوریه، اسرائیل و روسیه برای این تدارکات سفر میکند. برخی بر این اعتفاد هستند که نتایج تدارکات آمریکا-روسیه و ترکیه (با آگاهی دمشق) در برگیرنده نوار امنیتی برای ترکیه است که عمق، امکان نفوذ به آن، حمله به تروریستها، تفاهم در خصوص سرنوشت سلاح سنگین، پایگاههای نظامی مشخص میشود در مقابل حکومت سوریه به شکلی نمادین در مرزها حضور خواهد داشت و تدارکاتی متعلق به تعادل میان اقلیتهای عرب و کُرد و همچنین نوعی حکومت خودمختار و تقسیم منابع طبیعی صورت میگیرد. همزمان آمریکا نیز میپذیرد که روسیه مسئولیت ترکیب کمیته قانون اساسی، روند کاری و مشروعیت آن را بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ برعهده بگیرد.
مسکو سرنوشت شرق فرت را به سرنوشت ادلب برای وادار کردن آنکارا به تسریع اجرای تعهدات توافقنامه سوچی گره میزند به خصوص در مورد ایجاد منطقه ایمن تا عمق ۱۵–۲۰ کیلومتری، بیطرف کردن تروریستها و بازگرداندن مسیرهای حلب-لاذقیه و حلب-جمات به دمشق. کسانی هم وجود دارند که مذاکرات برای به توافق رسیدن در خصوص تدارکات را به جنگ گروهکهای معارض و «هیئت تحریر شام» ربط میدهند؛ چرا که این هیئت به رویارویی با نیروهای دولت در شمال کشور نزدیک شدهاست.
