از بزرگ‌ترین چالش‌های ترکیه روابط با آمریکا و اروپا و نابه‌سامانی اقتصادی است
آنکارا: سعید عبدالرازق
ترکیه در سال ۲۰۱۹، در برابر زنجیره‌ای از چالش‌های سیاسی و اقتصادی قرار دارد که برخی از این چالش‌ها استمرار اوضاع سال ۲۰۱۸ بود، که در طی آن ترکیه در ابعاد مختلفی دچار بحران شده بود و بر وضع اقتصادی این کشور تأثیرات سنگینی برجای گذاشت.
گفتنی است بیشترین تأثیرات این اوضاع نابه‌سامان اقتصادی را شهروند ترکی متحمل می‌شود که در برابر مشکلات مختلف دست‌وپنجه نرم می‌کند.
ترکیا در ژولای گذشته رسماً وارد نظام حکومتی جدید خود، یعنی نظام ریاستی، شد که در آن رئیس‌جمهور اختیارات گسترده‌ای را در دست دارد. این تحول زمانی محقق شد که اردوگان توانست در انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام پیروز شود و حزب او توانست هم‌پیمانی با جنبش ناسیونالیست را ادامه دهد و در نتیجه اکثریت پارلمان را از آن خود کنند و انتخابات پارلمان را به سود خود به‌پیش برند.
در انتخابات ریاست جمهوری اردوگان توانست دوره دوم ریاست جمهوری را به‌دست‌آورد و برای پنج سال آینده ریاست جمهوری کشور را در دست داشته باشد، و بدین ترتیب تا سال ۲۰۲۳ رئیس ترکیه خواهد بود. البته در سال ۲۰۱۷ او دست به اقدامات و اصلاحات قانونی زده بود که به او صلاحیت‌های زیادی می‌داد، که از مهمترین آنها حذف منصب نخست‌وزیر و سپردن صلاحیت‌های او به رئیس‌جمهور است. در دهم ژولای نیز از تشکیل هیئت دولت جدیدی خبر داد که فؤاد اوکتای را به عنوان نایب رئیس‌جمهور در کنار شانزده وزیر دیگر دربردارد.
نظام حکومتی جدید سایه سنگین خود را بر اوضاع اقتصادی حکم‌فرما ساخت و اکثریت سرمایه‌گذاران از هراس اینکه اردوگان سلطه خود را بر همه بخش‌های اقتصادی برقرار کند از سرمایه‌گذاری صرفه‌نظر کردند و این مسئله سبب شد تا قیمت لیره ترکیه دچار فقدان ارزش خود شود و ۴۰ درصد از ارزش خود را از دست دهد. از سوی دیگر به دلیل تنش حاصل آمده بین آمریکا و ترکیه در اثر محاکمه کشیش مسیحی آندرو برانسون به تهمت تروریسم این مسئله ابعاد دیگری یافت.
روابط ترکیه و آمریکا
تصمیم آزاد کردن برانسون که دستگیری او توسط ترکیه باعث ایجاد تنش در روابط آمریکا و ترکیه شده بود باعث گشت که تیرگی روابط میان دو طرف تا حدودی تعدیل شود و واشینگتن از ادامه دادن سیاست تحریم بر علیه آنکارا دست کشد.
از سوی دیگر بسیاری از تحلیل‌گران بیان می‌کنند که آزادی برانسون به واسطه برخی از نویسندگان ترکی انجام شد که به اردوگان نزدیک بودند و آنها پا در میانی کرده و علی‌رغم سخت‌گیری نخست اردوگان توانستند آزادی او را رقم بزنند. البته دلیل سخت‌گیری اردوگان ناشی از این بود که این کشیش مسیحی به تهمت ارتباط با گروه عبدالله گولان دست‌گیر شده بود.
البته تا پیش از پایان سال به نظر می‌آمد که روابط بین آنکارا و واشینگتن از تنش اولیه ایجادشده، فاصله گرفته و این مسئله با موافقت کونگرس آمریکا برای فروش سلاح به ترکیه از تنش به دور شد و قرار بر این شد که سیستم موشکی باتریود با قیمت ۳٫۵ ملیاد دولار به ترکیه فروخته شود. از سوی دیگر اعلان خروج نیروهای آمریکایی از سوریه یکی دیگر از گام‌هایی بود که برای بهبود بخشیدن به روابط میان آمریکا و ترکیه به حساب آمد.
از سوی دیگر برخی از تحلیل‌گران بر این عقیده هستند که بهبود روابط اخیر آمریکا و ترکیه نتوانست تمام اهداف خود را متحقق کند زیرا ترکیه خواستار آن بود که ایالات متحده آمریکا فتح‌الله گولان را به ترکیه تحویل دهد و از پشتیبانی نیروهای دموکراتیک کرد سوریه دست کشد.
دخالت در سوریه
در برابر مسئله کردهای سوریه، ترکیه یکی از اصولی‌ترین سیاست‌های خارجی و داخلی خود را دنبال می‌کند و در این مسئله بیان می‌دارد که از جمله خط قرمزهای ترکیه اقامه هرگونه موجودیت سیاسی یا اقتصادی برای کردهای سوریه است. همین مسئله را حکومت ترکیه به آمریکا و روسیه بیان کرده بود و هر چند در این باره موسکو در برابر قیام یک کانتون کردی معارضه شدیدی نشان نمی‌دهد اما آمریکا موضع ثابتی در قبال این مسئله تاکنون نشان نداده‌است.
البته هر چند ترکیه تمام تلاش خد را کرده بود که در بحران‌های پیچیده سوریه و عراق دخالت نکند، اما با این وجود از برخی از این دخالت‌ها منافعی را به‌دست آورده که از جمله آنها می‌توان به برقراری روابط خوب با کردستان عراق اشاره کرد. از سوی دیگر حضور نیروهای ترکی در قسمت‌هایی از سوریه برای منع تحرکات کردها یکی از پیروزی‌های ترکیه به‌شمار می‌رود.
با این وجود وزیر خارجه سابق ترکیه، یشار یاکیش، بیان کرد که دخالت مستقیم ترکیه در بحران سوریه باعث شده‌است که ترکیه جزوی از مشکل یا راه‌حل این بحران شود و از حیث نقطه نظر استراتژیک این مسئله یکی از اشتباهات بزرگ ترکیه بود. بهترین کار این بود که ترکیه سیاست بی‌طرفی را اعلام می‌کرد و برای سرنگونی رژیم‌های کشورهای همسایه تلاش نمی‌کرد.
راه به سوی اروپا
برخی از تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که در سال پیش‌رو ترکیه سعی می‌کند نفسی تازه کند و برنامه‌های استراتژیک خود را به گونه‌ای ترتیب دهد که به موجب آن با شدت بیشتری برای برقرای مذاکرات جدیدی با اروپا وارد عمل شود. همین مسئله در کاهش تنش از سوی اردوگان مشاهده شد و در سفرهای او به اروپا قابل ردگیری بود؛ سفرهای که او با هدف تنش‌زدایی از روابط بین ترکیه و اروپا آغاز کرد.
البته تنش در روابط اروپا با ترکیه زمانی آغاز شد که دو طرف توافق‌نامه پناهندگان را برای منع گذر پناهندگان از ترکیه به اروپا امضا کردند و به موجب آن اتحادیه اروپا متعهدمی شد مبلغ ۶ میلیارد دلار به ترکیه بدهد تا مانع از مهاجرت هزاران پناهنده به اروپا شود و آنها در ترکیه نگهداری شوند.
از سوی دیگر تحلیل‌گران اضافه می‌کنند که هر چند آنکار تلاش می‌کند که روابط خود با اروپا را بهبود بخشد اما اتحادیه اروپا به دلیل پرونده‌های حقوق بشر و آزادی بیان و احترام به قانون انتقادات شدیدی را به ترکیه وارد می‌کند؛ و همین مسئله در آینده سبب خواهد شد که مذاکرات بین دو طرف به خوبی پیش نرود.
البته ادامه تنش میان ترکیه و اروپا ضرر زیادی از حیث جوانب امنیتی و اقتصادی به ترکیه وارد می‌کند به ویژه که موسسات مالی جهانی سال ۲۰۱۹ را سالی سخت برای ترکیه معرفی کردند و همه شاخص‌ها را در جهت استمرار بحران مالی سال پیش ارزیابی می‌کنند.
روسیه و ایران
اردوگان سال ۲۰۱۸ را موفق‌ترین سال از حیث روابط خارجی می‌داند زیرا در این سال توانست روابط خود با واشینگتن را علی‌رغم بهبود اوضاع با روسیه پیش ببرد و در ابعاد مختلف اقتصادی و نظامی و بحران سوریه با روسیه تفاهماتی برقرار نماید و اوج آن با خرید منظومه اس ۴۰۰ موشکی از روسیه به پایان رسد. از سوی دیگر ترکیه به خوبی توانست که روابط خود را با ایران بهبود بخشد و دربارهٔ بحران سوریه توافق کند هرچند که در خصوص ماندگاری بشار اسد هنوز به توافق نهایی نرسیده‌اند.
