تصویری از یکی از اسناد سیا که به تازگی منتشر شده است
سازمان اطلاعاتی آمریکا موسوم به “سیا” بالاخره پس از شصت سال به دست داشتن به کودتای ۲۸ مرداد در ایران که به سرنگونی محمد مصدق نخست وزیر وقت در ایران انجامید، اعتراف کرده است.
به نوشته وبسایت فارین پالیسی، سازمان سیا در آستانه ۶۰ سالگی کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ که منجر به سقوط دولت ملی دکتر مصدق شد سند محرمانه ای را منتشر کرد که در آن به دست داشتن در کودتا اذعان می کند.
این سند که توسط یکی از تاریخ نگاران داخلی سازمان سیا در اواسط سال های ۱۹۷۰ تهیه شده است بخشی از پرونده “مبارزه برای ایران” نام دارد.
این سند اولین بار در سال ۱۹۸۱ منتشر شده بود اما بیشتر بخشهای آن – از جمله بخش سوم که با عنوان “فعالیت پنهانی” به تشریح کودتا میپردازد – سانسور شده بود.
بیشتر این بخش همچنان مکشوف نشده است اما نسخه جدید برای اولین بار اعتراف میکند که “کودتای نظامی که باعث سرنگونی مصدق و کابینه جبهه ملی وی شد، تحت رهبری سیا و به عنوان یک بخش از سیاست خارجی آمریکا صورت گرفت”.
همچنین در بخش دیگری از این سند آمده است که خروج از ایران، خطرِ “باز شدن راه برای حمله شوروی” را بوجود میآورد و “آمریکا را به این نتیجه رساند تا TP AJAX (عملیات کودتا) را برنامه ریزی و اجرا کند”.
از سوی دیگر صادق زیبا کلام، تحلیلگر سیاسی و استاد دانشگاه در گفت و گو با وبسایت فرارو درباره انتشار این سند گفت: “بعد از ۶۰ سال این نخستین بار نیست که سازمان سیا یا وزارت خارجه آمریکا اسناد و مدارکی منتشر می‌کنند که که نشان می‌دهد در وقوع کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، آمریکایی‌ها طراح اصلی بوده‌اند.”
زیبا کلام گفت: “چند هفته بعد از کودتای ۲۸ مرداد روزولت به صراحت اعلام کرده بود که این کودتا ارزان‌ترین کودتایی بود که آمریکا در جهان به راه انداخته است.” وی افزود: “بنابراین اسنادی که امروز توسط سازمان سیا منتشر شده است عملا حاوی نکات تازه‌ای نیست و به دانش و معلومات ما چیز جدیدی اضافه نمی‌کند.”
وی با بیان اینکه انتشار این اسناد منجر به آن شد تا دو سوال قدیمی اما جدی در رابطه با کودتا دوباره مطرح شود که یکی به امروز مربوط می‌شود و دیگری به گذشته گفت: “سوالی که به امروز مربوط می‌شود این است که اگر به فرض، کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ به وقوع نمی‌پیوست، امروز یعنی ۲۸ مرداد ۱۳۹۲ پس از قریب به ۶۰ سال آیا روابط جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکا متفاوت می‌بود.”
این تحلیل گر مسائل سیاسی افزود: “پس از انقلاب یکی از انتقادهایی که هموراه ایرانی‌ها به آمریکایی‌ها داشته‌اند و آن را عامل بی‌اعتمادی دو کشور عنوان می‌کردند همین نقشی است که بار‌ها آمریکایی‌ها به آن اعتراف کرده‌اند و حتی مادلین آلبرایت و هیلاری کلینتون وزاری خارجه آمریکا در دو مرحله به طور رسمی به دلیل نقش آفرینی کشورشان در این کودتا ابراز تاسف کردند.”
وی ادامه داد: “بنابراین سوال این است که اگر این کودتا نه توسط آمریکایی‌ها بلکه توسط روس‌ها به وقوع می‌پیوست یا اساسا حکومت مصدق به شکل دیگری به پایان می‌رسید روابط ایران و آمریکا شرایطی متفاوت از آنچه که اکنون دو کشور در آن قرار دارند می‌داشتند؟ پاسخ من به این سوال خیر است.”
زیباکلام تصریح کرد: چون بهانه برای دشمنی و تنش آلود بودن رابطه ایران و آمریکا زیاد است مثلا خیلی‌ها در ایران می‌گویند علت دشمنی ما با آمریکا این است که آمریکایی‌ها جلوی برنامه هسته‌ای ما را می‌خواهند بگیرند. خب برنامه هسته‌ای ما از چه زمانی حساسیت برانگیز شد حدودا از سال ۱۳۸۰، بنابراین قبل از آن دو کشور مشکلی نداشته‌اند.
وی تاکید کرد: “پاسخی که مطرح می‌شود این است که آمریکایی‌ها قبل از مناقشه هسته‌ای، ایران را تحریم کردند یا در جریان جنگ ایران و عراق از دشمن متجاوز ما حمایت کردند. خب یعنی قبل از جنگ دو کشور مشکلی نداشتند، پاسخی که می‌توان داد این است که چرا دو کشور مشکل داشتند و آن حمله جوانان غیور و جان برکف پیرو خط امام به سفارت آمریکا بوده است.”
این استاد دانشگاه گفت: “قصدم از بیان و برشمردن این دلایل این است که بگویم نه به این خاطر، کودتای ۲۸ مرداد، برنامه هسته‌ای، جنگ ایران و عراق، حمایت از معاندان و دشمنان ایران و… بلکه به واسطه یک دلیل اساسی و بنیادی دیگری همواره ایران و آمریکا احساس دشمنی داشته‌اند. بنده معتقدم که این دلایل و در راس آنها کودتای ۲۸ مرداد در حقیقت یک بهانه برای ما به منظور ابزار دشمنی و تداوم آن با آمریکا بوده است.”
وی افزود: بنابراین معتقدم بعد از ۳۴ سال که از انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد که در طول این سال‌ها هم به طور منظم با آمریکا دشمنی داشته‌ایم زمان آن فرارسیده است که نخبگان و متفکران ایرانی جمع شوند و این موضوع را به بحث بگذارند که ریشه اصلی دشمنی با آمریکا در ایران چیست.