کویت: وائل مهدی
۸۰ سال از آغاز تولید نفت در سعودی گذشت. سعودی اولین ذخایر نفتی خود را با همکاری مکس استاینکی در چاه شماره ۷ دمام کشف کرد.
سعودی از دهه شصت میلادی تا کنون به عنوان تولید کننده اصلی نفت جهان شناخته می شود. از این رو، دست اندرکاران صنعت نفت در راستای بررسی چشم انداز این بخش در پی شناخت میزان ذخایر نفت قابل برداشت باقی مانده در سعودی هستند. در حالیکه غول نفتی آرامکو از عرضه اولیه عمومی سهام این شرکت خبر داده حالا بازار نفت جهان به دنبال ارزیابی حجم ذخایر نفتی سعودی است.
کتاب متیو سیمونز با عنوان «غروب نفت در صحرا» در سال ۲۰۰۵ منتشر شد. این کتاب برای نخستین بار به مساله توان تولیدی و شرایط میدان های نفتی در سعودی اشاره کرد و از همین جا هم شک و تردیدها در این باره آغاز شد. اما دغدغه ها همزمان با اعلام طرح توسعه فراگیر سعودی در سال ۲۰۰۹ رنگ باخت. سپس مقام های سعودی از تولید حداکثری ۱۲.۵ میلیون بشکه در روز خبر دادند. فرضیه نقطه اوج نفت یا اوج نفتی در سال ۲۰۱۳ مطرح شد؛ به ویژه پس از اینکه همه دیدیم که چطور آمریکا از فناوری نوین برای حفاری چاه های قدیمی استفاده کرد.
پس با این حساب، شیوه محاسبه ذخایر نفتی چیست؟ و چطور می توان فهمید که آیا سعودی ذخایر عظیم نفتی در اختیار دارد یا نه؟ میزان ذخایر نفت آرامکوی سعودی در گزارش سالانه این شرکت منتشر می شود. آمار امسال آرامکو در راستای آماده سازی برای عرضه اولیه عمومی سهام شرکت سعودی توسط شرکت های مهم خارجی به تایید رسیده است. آرامکو در گزارش ماه اوت خود گفت که چیزی حدود ۲۶۰ میلیارد و ۸۶ میلیون بشکه نفت و محصولات نفتی (۲۵۶ میلیارد و ۷۴ میلیون بشکه نفت خام و ۴ میلیارد و ۱۲ میلیون بشکه محصولات نفتی) دارد. این رقم اندکی بیشتر از ذخایر ۲۶۰.۸ میلیارد بشکه ای سال گذشته شرکت است.
اما اینکه آرامکو امسال از واحد بشکه معادل نفت برای اعلام ذخایر نفت و گازی خود استفاده کرده عجیب به نظر می رسد. این شرکت برای نخستین بار اعلام کرد ۳۳۳.۹ میلیارد بشکه معادل نفت شامل گاز طبیعی و گاز مایع در اختیار دارد.
گویا، تغییر شیوه اعلام خبر را باید در راستای تحول و تطابق با استانداردهای بین المللی و عرضه عمومی و اولیه بخشی از سهام آرامکو تعریف کرد.
آمار ذخایر نفت خام و محصولات نفتی آرامکو سعودی در سال آینده در گزارش بازبینی سالانه ۲۰۱۸ منتشر می شود که رقم غافلگیر کننده ای خواهد بود. خالد الفالح وزیر انرژی سعودی در ژوئن گذشته در وین گفت ذخایر ثبت شده سعودی از رقم پیش بینی شده ۲۷۰ میلیارد بشکه بیشتر خواهد بود.
حالا که تولید سالانه آرامکو به سه میلیارد بشکه در روز رسیده و این ظرفیت کاهش پیدا نمی کند سوال مطرح شده این است که آیا ذخایر نفتی سعودی به دلیل نبود میدان عظیم نفتی قابل بهره برداری یا قابل اکتشاف رو به کاهش است؟
حجم ذخایر
به احتمال قوی ذخایر اثبات شده سعودی به چند دلیل افزایش پیدا می کند. سعودی از همه فناوری های نوین برای پایداری ذخایر اثبات شده بهره می گیرد. ذخایر اثبات شده آن دسته از منابع نفتی هستند که به احتمال ۹۰ درصد با استفاده از فناوری و شرایط اقتصادی کنونی قابل برداشت هستند. ذخایر اثبات نشده آن دسته از منابع نفتی هستند که به احتمال ۵۰ تا ۸۹ درصد قابل برداشت هستند. ذخایر کشف نشده آن دسته از منابع نفتی هستند که به احتمال ۱۰ تا ۴۹ درصد قابل برداشت هستند. حجم ذخایر نفتی با محاسبه کل این گروه ها مشخص می شود.
آرامکو سعودی با توجه به آمار ویژه این شرکت حدود ۸۰۲.۲ میلیارد بشکه نفت تا سال ۲۰۱۶ داشته که این رقم شامل ۲۶۱ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده و ۴۰۳.۱ میلیارد بشکه ذخایر اثبات نشده و کشف نشده می شود. ظرفیت تولید آرامکو تا حالا بالغ بر ۱۳۸ میلیارد بشکه نفت از مجموع ۸۰۲.۲ میلیارد بشکه بوده است.
البته همه این ذخایر قابل برداشت نیستند و شاید آرامکو در بهترین شرایط بتواند اغلب یا بیش از نیمی از آنها را برداشت کند. آرامکو سعودی در صدد افزایش منابع نفتی خود از ۸۰۲.۲ میلیارد بشکه به ۹۰۰ میلیارد بشکه در دراز مدت است. آرامکو برای اجرای این پروژه میانگین استخراج نفت از مخازن نفتی را از ۵۰ درصد به ۷۰ درصد افزایش می دهد.
حالا عده بسیاری در مورد حجم نفت میدان های نفتی قابل برداشت سعودی کنجکاو هستند. اما در واقع اطلاعات خیلی زیادی در این باره در دسترس نیست چرا که آرامکوی سعودی دیگر آمار این چنینی منتشر نمی کند.
پژوهش پیشین
موسسه بین المللی انرژی در سال ۱۹۹۳ گزارش مفصلی در این باره منتشر کرد. این آخرین ارزیابی ثبت شده درباره میزان حجم نفت میدان های نفتی سعودی است. فعالیت این موسسه در سال ۲۰۱۴ متوقف شد.
به گفته این گزارش، حجم کلی ذخایر اثبات شده سعودی در آن زمان ۲۳۲ میلیارد بشکه بوده است که میدان نفتی الغوار -بزرگ ترین میدان نفتی جهان- هم شامل می شود. ظرفیت تولید این میدان تا پایان ۱۹۹۲ حدود ۷۰ میلیارد بشکه بوده است. حالا گویا ظرفیت ذخایر اثبات شده سعودی افزایش ۳۰ میلیارد بشکه ای داشته است تا بدین وسیله بتواند میزان تولید سالانه را جبران کند.
میدان سفانیه -بزرگ ترین میدان نفتی برون ساحلی جهان- حدود ۳۶ میلیارد بشکه است. میدان الظلف تا پایان ۱۹۹۲ حدود ۲۶ میلیارد برمیل نفت داشت. ظرفیت تولید میدان عظیم خریص و میدان منیفه به ترتیب ۱۵ میلیارد و ۱۷ میلیارد بشکه اعلام شده است. میدان های شیبه و مرجان هم هرکدام ۱۳ میلیارد بشکه نفت تولید می کنند.
اگر فرض را بر این بگیریم این آمار تا حالا تغییر نکرده می توان نتیجه گرفت که میدان های عظیم و معروف سعودی و نه میدان های تازه کشف شده منبع افزایش تولید در آینده هستند. البته بهبودی شرایط استخراج نفت از مخازن و بهره گیری آرامکو از تکنولوژی های حفاری افقی و فراکینگ در این موضوع سهیم هستند.
ظرفیت تولید گاز طبیعی در سعودی در ده سال آینده دو برابر می شود و نفت بیشتری برای تامین تقاضا تولید می گردد. پس نباید دیگر نگران تولید نفت در سعودی برای تامین تقاضا در دستکم سه دهه آینده بود. همزمان با گسترش استفاده از فناوری های نوین سعودی به قول خالد الفالح وزیر انرژی «آخرین بشکه نفت جهان در سعودی تولید می شود.»
