جان کری وزیر خارجه آمریکا
جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا به تازگی در کنفرانس خبری که در اسرائیل برگزار شد برخلاف رویه گذشته که مخالف شرکت ایران در ژنو ۲ بود بر نقش آفرینی ایران در حاشیه نشست ژنو ۲ تاکید کرد. در همین حال سخنگوی وزارت امور خارجه ایران این موضع گیری رارد کرد و گفت که پیشنهادی را که منطبق با عزت جمهوری اسلامی ایران نباشد نمی پذیرد.
بسیاری تحلیلگران انتظار داشتند که بعد از تماس تلفنی اوباما با روحانی و همینطور دیدار ظریف با کری در سازمان ملل متحد و در نهایت توافق ژنو که با حضور آمریکا برگزار شد، فضای ملایمی در جهت ارتقای روابط تهران – واشنگتن برقرار شود و شاید برخی از تحلیلگران بر این باور بودند که آمریکا روابط خود را با ایران به گونه ای ترسیم کند که از خصومت و چالش بپرهیزد.
اما این اتفاق دست کم هنوز در بسیاری موازد نیفتاده است به طوری که فضای دیپلماتیک در شرایط برد برد قرار نگرفته و از جمله آمریکا در مورد نقش ایران در حل بحران سوریه انعطاف بیشتری از خود نشان نداده است.
این در حالی است که در هفته های اخیر بسیاری از مقامات از جمله بان کی مون دبیر کل سازمان ملل، اخضر ابراهیمی نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل و اتحادیه عرب در امور سوریه و نیز ولادیمیر پوتین رئیس جمهور سوریه بر نقش مثبت ایران و لزوم حضور این کشور در کنفرانس ژنو ۲ تاکید کرده بودند.
اخضر ابراهیمی چندی پیش اسامی کشورها و نهاد های دعوت شده به کنفرانس ژنو۲ جهت بررسی راهکار های حل بحران سوریه را اعلام کرد. اما در میان این اسامی نام ایران نبود چرا که ظاهرا واشینگتن و مخالفان سوری مدت هاست با مشارکت ایران در کنفرانس سوریه مخالفت می کنند.
آنها ادعا می کنند تهران از بشار اسد حمایت می کند و به ارتش سوریه برای سرکوب گروه های مخالف کمک می کند.
اما اخیرا جان کری در ارتباط با حضور ایران در کنفرانس ژنو وارد وارد فاز دیگری شده است به طوری که با وجود ادامه مخالفت آمریکا با حضور ایران در کنفرانس ژنو ۲ که به گفته آمریکا علت آن پایبند نبودن ایران به نتایج کنفرانس ژنو ۱ است، وزیر خارجه این کشور می گوید “حتی اگر ایران به این کنفرانس دعوت نشود نیز می تواند در حاشیه آن نقش آفرینی کند”.
لحن جان کری به وضوح قدری تفاوت کرده است زیرابا گذشت نزدیک به سه سال از بحران سوریه، این اولین باری است که یک مقام عالی آمریکایی بر لزوم نقش آفرینی ایران در حل بحران سوریه اشاره می کند.
از سوی دیگر، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در واکنش به اظهارات وزیر امورخارجه آمریکا گفت: “جمهوری اسلامی ایران از ابتدای بحران سوریه راه حل سیاسی را تنها گزینه برای حل تنش در این کشور اعلام کرد و همواره از راهکار هایی که تامین کننده حقوق مردم سوریه از طریق گفتگو های سوری – سوری است استقبال کرده است”.
مرضیه افخم از آمادگی تهران برای مشارکت و کمک به حل بحران در سوریه سخن گفت. وی همچنین اظهار داشت: “ایران برای حضور در کنفرانس ژنو۲، پیشنهادی که منطبق با عزت جمهوری اسلامی ایران نیست را نمی پذیرد”.
در پی اظهار نظر سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، منصور حقیقت پور عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران نیز با اشاره به این نکته که دعوت از ایران در ژنو ۲ آداب دارد و باید از جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در این کنفرانس درخواست کنند، گفت: “باید زیر پای وزیر خارجه ایران فرش قرمز بیاندازند، ما نیازی نداریم در ژنو ۲ شرکت کنیم”.
حقیقت پور همچنین معتقد است که “جان کری و مجموعه سیاستمداران آمریکایی در ژنو یک کاملا ناموفق بودند، تصمیماتی در این اجلاس گرفتند که بعدها نتوانستند آن را عملیاتی کنند”.
از سوی دیگر برخی از تحلیلگران روابط بین الملل معتقدند که حضور ایران در ژنو ۲ نه تنها می تواند برای منطقه مفید باشد بلکه چشم انداز صلح را نیز می تواند ترسیم کند.
علی خرم، نماینده سابق ایران در مقر اروپایی سازمان ملل متحد در ژنو، در گفت و گو با شرق پارسی گفت که “بعد از توافق ژنو و مذاکرات طولانی هسته ای، برخی از تحلیلگران تصور می کردند که با این توافق همه چیز حل می شود و ایران و آمریکا در مسیری حرکت می کنند که می تواند بسیاری از مشکلات را به زودی حل کرد، در حالی که دستگاه دیپلماسی آمریکا منطق خودش را دارد و لابی صهیونیستی بسیار قوی عمل می کند به طوری که مشاهده می کنیم اظهارات اخیر جان کری در اسرائیل اعلام شد.”
خرم همچنین بر این نکته تاکید کرد که “فضای منطقه و خاورمیانه هر روز پر تنش می شود به طوری که عملیاتهای انتحاری که در لبنان طی چند وقت اخیر صورت گرفته و حتی درگیری های داخلی عراق که شدت زیادی یافته چشم انداز خوبی ندارد و شاید منجر به یک جنگ داخلی تمام عیار شود. اینها همه نشان دهنده این است که فضای منطقه مانند قبل در سوریه خلاصه نمی شود. بلکه آتش افروزی ها دامنه بیشتری پیدا کرده و شاید به دیگر مناطق نیز کشیده شود”.
خرم اظهارات اخیر جان کری قبل از نشست ژنو ۲ را که تا چند روز آینده برگزار می شود، گونه ای عقب گرد توصیف کرد و گفت که در همین حال باید منتظر حرکت دیپلماتیک و دعوت رسمی بود.
همچنین برخی دیگر از تحلیلگران معتقدند که وضع منطقه نسبت به چند هفته گذشته و حتی پیش از سال نو میلادی بسیار تغییر کرده و نمی توان حتی تا قبل از نشست ژنو ۲ در این باره به صورت قطعی اظهار نظر کرد.
صباح زنگنه، تحلیل گر سیاسی در حوزه خاورمیانه و جهان عرب، به شرق پارسی گفت: “وضعیت منطقه بسیار پر تنش شده اما آمریکا همچنان نگران قدرت گرفتن ایران است و به هیچ عنوان نمی خواهد منطق قدرت ایران را بپذیرد و حتی با یک سری تاکتیکهایی مانند نقش آفرینی ایران در حاشیه ژنو ۲ می خواهد نقش قدرتمند ایران را خنثی و یا کم رنگ کند. اگرچه این نرمش آمریکا به گونه ای نشان دهنده این است که آمریکا متوجه شده که نقش ایران در حل بحران سوریه جدی است”.
این تحلیل گر سیاسی معتقد است که “دعوت جان کری مورد قبول ایران نیست و ایران چنین دعوتی را نمی پذیرد. ایران کشوری است که نقش بسیار پررنگی در تحولات خاورمیانه داشته و دارد و ساده لوحانه است که کسی بخواهد ایران را در تحولات خاورمیانه حذف کند. اما نقش ایران در سوریه چنان جدی است که روسیه اصرار بسیاری بر حضور حتمی ایران در کنفرانس ژنو دو دارد.
زنگنه همچنین تحولات اخیر عراق و حضور پر چالش القاعده در این منطقه را خطر آفرین توصیف کرد.
اظهارات جان کری در حالی اعلام شد که دبیر کل سازمان ملل متحد در بیانیه ای تصریح کرده است که موافق حضور ایران در نشست ژنو ۲ است اما حضور ایران به تصمیم وزرای خارجه آمریکا و روسیه بستگی دارد.
بان کی مون در بیانیه خود با اشاره به ایران آورده که حضور فعال قدرت های منطقه برای دست یابی به راهی برای برقراری صلح در سوریه ضروری است.
روسیه و آمریکا هنوز در مورد نقش ایران در کنفرانس ژنو ۲ به توافق نرسیده‌اند اما بعضی تحلیل گران ابراز امیدواری می کنند که جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و سرگئی لاوروف، همتای روس وی، در دیداری که قرار است ۱۳ ژانویه برگزار شود، این مسئله را حل کنند.
