خشکسالی – عکس از رویترز
حمید چیت چیان وزیر نیروی ایران گفت: «اگر مصرف آب را مدیریت نکنیم و جلوی برداشت غیرمجاز از آب های زیرزمینی را نگیریم به مرور شاهد پایین رفتن سطح آب، شوری دشت ها، خشکسالی و در نتیجه تعطیلی کشاورزی خواهیم بود.»
چیت چیان، که در نشست مشترکی با استاندار فارس و اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در شیراز سخن می گفت، با توجه به هزینه های فعلی استخراج آب، کشاورزی را مقرون به صرفه ندانست و تاکید کرد: «با این بازدهی آبیاری که هم اینک وجود دارد و همچنین هزینه ای که صرف استخراج آب می شود، تولید محصولات کشاورزی در کشور مقرون به صرفه نیست.»
وزیر نیروی ایران اعلام کرد: «متوسط ارزش افزوده محصولات تولیدی کشاورزی درکشور با مصرف هر متر مکعب آب حدود ۱۰ هزار ریال (۳۰ سنت) است در حالی که این رقم در کشورهای منطقه حدود دو دلار است.»
کاهش ۲۳ درصدی میزان بارش‌های ایران در سال گذشته ماهش حجم روان آبها به میزان ۴۶ درصد را در پی داشته است.
محمد رضا فاطمی کارشناس منابع آب و دریا در این باره به شرق پارسی گفت: «کوروش بزرگ ۲۵۰۰ سال پیش از خدا خواسته بود سرزمین ایران را از حمله بیگانه و خشکسالی و دروغ در امان بدارد. این خود گویای آن است که که موضوع کم آبی به هیچ وجه موضوع جدیدی در ایران نیست. برنامه ریزی های کلان مملکتی هم در جهت ذخیره و صرفه جویی در مصرف آب نبوده که خود نشان دهنده آن است که مشکل اصلی سوء مدیریت مسئله آب است.
[inset_left]چیت چیان: «تولید محصولات کشاورزی در کشور مقرون به صرفه نیست.»[/inset_left]
حتی همین امسال ما از چند ماه پیش می دانستیم که با مشکل کم آبی مواجه خواهیم شد. اما با این وجود هیچ برنامه در سطح کلان ریخته و اجرا نشد تا کاهش مصرف آب را به دنبال داشته باشد. تهران به عنوان پایتخت و پرجمعیت ترین شهر ایران بارزترین نمونه این مشکل است که چاه زدن راه حل آن می بینند. اما می دانیم که آب چاه ها نیتراتی است و ورود آب های آلوده به نیترات به چرخه آب لوله کشی باعث شد تا کنون احتیاجی به طرح جیره بندی آب نباشد.»
اواخر اردیبهشت ماه سال جاری، مدیر کل آزمایشگاه های مرجع سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت ایران از «احتمال نیتراتی شدن آب تهران» خبر داد که آن را نتیجه کم آبی خواند.
حسین رستگار مدیرکل آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت ایران گفته بود: «دو سال پیش با همکاری معاونت بهداشتی وزارت بهداشت نمونه‌برداری روی آب تهران را آغاز کردیم و مشخص شد به دلیل کم‌آبی حجم نیترات بالا رفته و آب مصرفی با آب چاه مخلوط شده بود در نتیجه فاضلاب منازل به آب ورود کرده و طی “نامه محرمانه” اعلام کردیم که اصلاحات لازم انجام گرفت.»
فاطمی افزود: «تصفیه آب تا سطح استاندار آب آشامیدنی بسیار پرهزینه است اما با این وجود آب آشامیدنی با آب مصرفی یکسان است و این خود نشان از سوء مدیریت در این صنعت در ایران دارد.»
چیت چیان تاکید کرد صرف هزینه های بالای استخراج آب برای این صنعت خطرناک نیست، بلکه «برداشت های غیر مجاز از سفره های زیرزمینی آب» نیز یک تهدید جدی برای صنعت کشاورزی و استفاده مردم در طولانی مدت خواهد بود.
فاطمی کارشناس منابع آب نیز تاکید دارد: «سدسازی های بی رویه سبب خشک شدن بسیاری رودخانه شده و هنوز الگوهای کشاورزی قدیمی است. سیستم های جدید آبیاری هنوز در ایران نهادینه نشده است. سیاست های کلی بهینه سازی مصرف آب باید از سوی دولت انجام شود و تا کنون شاهد این امر نبودیم.»
۱۷ کلانشهر ایران با کم آبی مواجهند
حمیدرضا جانباز مدیر عامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب ایران نیز در همایش معاونان بهره‌برداری صنعت آب و فاضلاب ایران اعلام کرد به دلیل تداوم کاهش بارش های فصلی دراین کشور «در سال جاری ۱۷ کلانشهر و ۵۱۷ شهر» ایران با مشکل کم آبی مواجه هستند.
اراک، اصفهان، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد کلانشهرهایی هستند که در معرض تنش آبی قرار دارند. در شرایط کنونی ۳۷ میلیون نفر از جمعیت ایران در معرض تنش آبی قرار دارند که این میزان ۵۰ درصد جمعیت این کشور را شامل می شود.
جانباز به استقرار نظام نگهداری و تعمیرات با توجه به چرخه طول عمر پروژهها و موضوع باز چرخانی آب در کشور اشاره کرد و گفت: وزارت نیرو، برنامههایی در راستای تامین آب مصرفی بخش صنعت از طریق پساب فاضلاب را در دستور کار دارد.
با وجود ارائه آمار دقیق و تقریبی از سوی مسئولان بلند پایه محمد درویش مدیرکل آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با خبرگزاری ایلنا «نبود مدیریت کارآمد یا به تعبیر وی “خشکسالی مدیریتی” را خطرناک تر از خشکسالی خواند.
وی گفت: «درست است که ما خشکسالی داریم و در یک سرزمین خشک زندگی می‌کنیم ولی آنچه که از خشکسالی به مراتب خطرناک‌تر است -من اسم آن را می‌گذارم- خشکسالی مدیریتی است.»
به باور درویش «از اوایل دهه ۶۰ و پس از آن دهه ۷۰ مدیریت غلطی تحت عنوان طرح جامع آب کشور یا جاماب» در ایران پیش گرفته شده که «عامل اصلی وضعیت فعلی» در ایران از نظر خشکسالی است.
درویش متذکر شد: «در حال حاضر آقایان اعتراف می‌کنند که ما ۸۵ درصد منابع آبیمان را استفاده کرده‌ایم و این یک خودکشی بزرگ است و این ندانم کاری‌های مدیریتی عامل چنین مصیبتی شده است.»
وی خواستار راهکارهای به روزتر برای مقابله با خشکسالی شد و گفت: «چرا ما باید به سمت ساخت ۶۰۰ سد بزرگ مخزنی برویم؟ چه دلیلی دارد در کشوری که متوسط تبخیر و تعرقش حدود ۳ هزار میلیمتر- و در بسیاری از مناطق ۴ هزار میلیمتر- ما شاهد تاسیس سد و نگه داشتن آب در روی زمین باشیم؟»
