کردهای سوری از معمار خودمختاری کردها می آموزند

در سراسر کمربند باریکی از شهرهای مرز شمالی سوریه، کردها ادعای خودمختاری کرده اند. جاییکه ارتش تحت فشار سوریه در جولای سال گذشته از آنجا مجبور به عقب نشینی داوطلبانه شد. مبارزان اتحاد حمایت مردمی (YPG) در آنجا مستقر شده اند، ایست بازرسی راه اندازی کرده اند و پرچم زرد، قرمز و سبز کردستان غربی را برافراشته اند.

در شهرهایی مانند کوبایی، آمودا، افرین، المالکیه، راس العین، الدربسیه و المبدا هیات عالی کردهای سوریه دولت محلی را شکل داده اند. بدنه این کمیته در جولای ۲۰۱۲ شکل گرفته است؛ زمانیکه دو جناح اصلی کردها در سوریه یعنی حزب اتحاد دمکرات (PYD) و شورای ملی کردستان (KNC) موافقت کردند تا با یکدیگر کردستان سوریه را اداره کنند. امروز، کمیته های مردمی به طور موثری مسئول فراهم آوردن همه چیز از تامین امنیت تا تامین غذا و انرژی ساکنان هستند. انتخابات محلی برگزار شده است، مدارس کردی زبان بازگشایی شده است، و تظاهرات سیاسی باشکوهی بدون هیچ حادثه ای در جاییکه بازداشت های خاص به پایان رسیده است برپا شد.

«قامیشلو» و «حسکه» دو شهری هستند که با وجود داشتن اکثریت جمعیت کرد، نیروهای امنیتی حکومت در آنجا هنوز حضور دارند- با این وجود، هنوز تصاویر و مجسمه های خاندان اسد دست نخورده باقی مانده است چرا که در حال حاضر کردها از این سطح از آزادی فرهنگی و سیاسی که بعد از پنجاه سال حکومت حزب بعث به دست آورده اند لذت می برند. برای مردم کرد منطقه به طور منحصر به فردی این آزادی های به دست آمده کمترین هزینه را برای زندگی و دارایی های آنها در پی داشته است. این یک تغییر اساسی شاخص برای مردمی است که در مارس ۲۰۰۴ به طرز وحشیانه ای سرکوب شدند و بسیاری از آنها از تابعیت سوری محروم ماندند.

سال گذشته بشار اسد دستور بازنگری قانون سرشماری سال۱۹۶۲ را داد که در پی آن قرار شد تا به حدود ۳۰۰ هزار کرد سوری تابعیت داده شود. این موضوع توسط عرب های مخالف حکومت اسد به عنوان یک رشوه به این گروه عنوان شد. کردهای سوری سرکوب های صورت گرفته توسط اسد را تایید نمی کنند اما از سوی دیگر حمایت کاملی هم از اقدامات مخالفان ندارند. در مقابل، به نظر می رسد کردها یک دوره همراه با احتیاط را برای پیش برد منافع خود دنبال می کنند.

اینکه چگونه این منافع تعریف شده است، نگرانی نخست سوری های خواستار حق رای در حزب کارگر کردستان (پ ک ک) است؛ سازمان شبه نظامیان جدایی طلب که از سال ۱۹۸۴ با ارتش ترکیه در حال نبرد است. این گروه، حزب اتحاد دمکرات (PYD) در سوریه را شکل داد، و این تشکیلات وابسته در مرکز تلاش برای بهره بردن از گسترش ضعف اداره دولت مرکزی نسبت به سایر احزاب است. استراتژی آنها توسط تجربیات پ ک ک در ترکیه شکل گرفته است، جاییکه گرفتن امتیاز از ترکیب فشارهای نظامی- و از همه مهمتر- سازمان سیاسی به دست آمد.

هدف حزب اتحاد دمکرات، ایجاد دولت ملی مخصوص به خود نیست (در شرایط فعلی تقریبا غیر ممکن است) اما در حال حاضر خواسته آنها اجرای الگویی از استقلال کردها از اتفاق هایی که در حکومت مرکزی دمشق می افتد است. این راه جدیدی برای استقلال کردها است و شاید تنها در شرایط جنگ زده سوریه کار کند همانگونه که در عراق نیز اتفاق افتاد.

خود مختاری دمکراتیک

«صالح مسلم» رهبر حزب اتحاد دمکرات می گوید: «در ۵۰ سال گذشته، احزاب کرد نتوانسته اند چیزی را در ارتباط با سیاست های کردها و یا مردم کرد در غرب کردستان به دست بیاورند.» او اضافه می کند: «ما حزب اتحاد دمکرات را شکل دادیم که با احزاب کلاسیک و قدیمی در سوریه متفاوت است. ما فلسفه اوجالان را پیگیری می کنیم و نظر او با شرایط و اوضاع کردستان غربی مطابقت داده شده است.»

فلسفه اوجالان دستخوش تغییرات قابل توجهی از زمان دستگیری اش توسط ماموران ترک در سال ۱۹۹۹ شده است. برجسته ترین تغییر این بوده که او درخواست برای تشکیل دولت مستقل کردستان را رد کرده است بلکه به جای آن خواستار انتخاب یک «الگوی اجتماعی غیر دولتی» است. این ایده سیاسی، آزادانه از منشور اروپایی دولت محلی مستقل الهام گرفته است و اوجالان نام این ایده بزرگ را «خودمختاری دمکراتیک» می نامد. او از سلول خود در زندان می نویسد: «خودمختاری دمکراتیک در کردستان با هدف تحقق دفاع شخصی از مردم توسط دمکراسی پیشرفته در همه بخش های کردستان بدون توجه به مرزهای سیاسی موجود است.» او معتقد است: «این جنبش در نظر دارد تا یک ساختار فدرال (خودمختار) را در ایران، ترکیه، سوریه و عراق ایجاد کند که برای همه کردها حضور در این ساختار آزاد است و در همان زمان یک چتر کنفدراسیون مانند را برای هر چهار بخش کردستان شکل دهد.»

خودمختاری دمکراتیک شاید استقلال کردها را به طور پنهانی فراهم کند. جایگزین کردن هدف مسئله دار با ترفندی بلند مدت و تهدید کمتر که برپایه درخواست حقوق فرهنگی و سیاسی به طور محلی، موضوعی عاقلانه است اما در واقع، این موضوع قدرت را از دولت مرکزی دور می کند و به نهادهای محلی در حاشیه توزیع می کند و اداره این نهاد توسط افرادی که وفاداری کمی نسبت به دولت مرکزی دارند می تواند مشکلات فراوانی را برای کشوری مانند ترکیه فراهم آورد.

«رجب طیب اردوغان» نخست وزیر دولت ترکیه که از حزب عدالت و توسعه است در جستجو برای استفاده بردن از افزایش واقع بینی در بخشی از کردها است. ظهور سازمان هایی مانند اتحادیه جوامع کردستان (KCK) و حزب صلح و دمکراسی (BDP)، که هر دو اصول هدایتی عبدالله اوجالان را سرمشق خود قرار داده اند، باعث شده اند تا تلاش کردها بیشتر رنگ و بوی سیاسی و مدنی بگیرد.

با نشانه های تغییر موضع در مورد مسائل کردها، نمازگزاران کرد اجازه یافتند تا برای نخستین بار نماز را در مساجد ترکیه برپا دارند، نام شهرهای کرد را از ترکی به نام کردی اش تغییر دهند و کلاس های درس با زبان کردی در مدارس برگزار کنند. دولت حزب عدالت و توسعه حتی اجازه داد تا کانال تلویزیونی کردی زبان به اسم TRT 6 راه اندازی شود و برنامه ابتکاری GAP را برای کمک و سرمایه گذاری اقتصادی در مناطق محروم جنوب طرح ریزی کرد. این اقدام ها تا حدودی می تواند راه را برای مذاکره با پ ک ک باز کند.

ناظران مجرب قبول دارند که از اوایل سال ۲۰۰۹ فضا برای کردها باز شده اما هم اکنون با چالش روبرو است. با وجود همه تطمیع کردن ها اردوغان اما پ ک ک هنوز فعال است؛ به رغم پیشنهاد های صلح، سربازان ترک در جنوب شرقی کشور همچنان به کشتن کردها ادامه می دهند.

اگر اردوغان از تلاش هایش چیزی به دست نیاورد اما درباره کردها چنین موضوعی را نمی توان بیان کرد. آنها احساس تازه ای از رضایت را به دست آوردند و هم اکنون جسور تر از هر زمان دیگری هستند، فعالیت های مسالمت آمیز خود را گسترش داده اند و در کنار ظرفیت های نظامی ، ظرفیت سیاسی برای خود ایجاد کرده اند. در انتخابات عمومی ژوئن ۲۰۱۱ ، تعداد نماینده های حزب صلح و دمکراسی از ۱۶ کرسی به ۳۶ کرسی افزایش یافت به طوریکه درخواست خودمختاری با صدای بلندتر و واضح تری در آنکارا شنیده شد.

جوانان کرد به فعالیت با گروه های جامعه مدنی و سازمان های حمایتی بیشتر از عضویت در پ ک ک در کوه ها تشویق شده اند . پ ک ک با ایجاد کردن مسیری برای کردها تا بدون اینکه زندگی خود را با مبارزه مسلحانه به خطر اندازند، درگیر مسائل مختلف کنند احترام و پیروان بیشتری به دست آورده است.

«زبید زومروت» نماینده حزب صلح و دمکراسی در استان دیاربکیر می گوید: « پ ک ک به بخشی از زندگی مردم تبدیل شده است. شما هیچ وقت نمی توانید آن را از مردم جدا کنید. یعنی اگر شما می خواهید این مشکل را برطرف کنید باید پ ک ک را به حساب آورید».

چشم انداز جدید در سوریه

گزارش های خبری این هفته نشان می دهد که دولت ترکیه هنوز به مذاکره با پ ک ک اعتقاد دارد. با این حال، به خوبی رشد قدرت نهاد خواهر پ ک ک در سوریه مشاهده می شود. حزب اتحاد دمکرات (PYD) بیشتر از هر آرزوی واقعی، خواهان دریافت امتیازهای محسوس است. فلسفه اوجالان شاید هنوز برای تضعیف دولت ترکیه در بلند مدت موثر از آب دربیاید مخصوصا اگر حزب عدالت و توسعه در تلاش برای تغییر ترکیه به سمت یک کشور چند قومی باشد. در کوتاه و میان مدت، با این حال، ترکیه بسیار قدرتمند و متمرکز باقی خواهد ماند تا باوجود فشار آشوب کردها تاب بیاورند.

سوریه چشم انداز واقع بینانه تری برای اجرای طرح خودمختاری دمکراتیک دارد. برای شروع، آنها بسیار ضعیف تر از ترکیه هستند ، ولی اقلیت کرد به اندازه کافی بزرگ هستند تا اعلام استقلال کنند. از سوی دیگر یک نوع جغرافیای سیاسی نیز وجود دارد: همچنانکه اسد به تدریج ضعیف تر می شود، قدرت از سوی ایران دور می شود و ایالات متحد به پیشواز کردها به عنوان وزنه تعادل در مقابل سنی های اسلام گرا می رود. همسایگان آن ها در کردستان عراق یک مدل کارگری را ارائه کرده اند چراکه در منطقه عراق ، کردها فعالیت های خود را به طور مستقل اداره می کنند. بغداد از خونریزی های فرقه ای که بقیه کشور را فرا گرفته است اجتناب می کند. از سوی دیگر منافع مربوط به انرژی هم در میان است که قبلا اتحاد حمایت مردمی (YPG) امنیت برای اجرای تاسیسات نفتی در استان الحسکه را تامین کرده است. واقعیت این است که سوریه یک دولت جعلی تبدیل شده است که مرزهایش در تسلط نیروهای بریتانیایی و فرانسوی است. با کمی توجه به همبستگی قومی و قبیله ای می توان دلیل تاریخی این موضوع را فهمید که چرا کنفدرالیسم دموکراتیک می تواند در سوریه موفق شود اما در ترکیه شکست بخورد.

اما برای رسیدن به فلسفه اوجالان منطق عملی و راحت تری وجود دارد. به عبارت ساده، پیروان اوجالان به میزان متوسطی در ترکیه و به میزان چشمگیرتری در سوریه جمع شده اند.

سازماندهی و تیزهوشی سیاسی آنها باعث توانمند شدن آنها برای معامله با مخالفان مسلح برای به دست آوردن استقلال می شود چرا که در مقابل شهرهای کم جمعیت و پرجمعیت کردها می تواند سرنوشت شهرهایی مانند حمص و آلپو را رقم بزند. آنها همچنین به درستی تشخیص داده اند که اعمال فشار به آنکارا می تواند جای پای آنها را در سوریه محکم تر کند و این موضوع مهمی است. صرف نظر از نتیجه این انقلاب، بسیار بعید است که کردستان غربی خودمختاری خود را به زودی از دست بدهند.

در مقابل، عرب های مخالف اسد مرگ و تخریب را برای شهر و شهروندان به ارمغان آورده اند و هیچ تضمینی وجود ندارد که نتیجه مطلوبی یا ظرفیت مناسبی برای اداره مناطق تحت کنترل آنها ایجاد شود. هنگامیکه رژیم اسد در دمشق فروپاشد، جای تردید وجود دارد که سنی های عرب وضعیت مطلوبی ایجاد کنند. کردهای سوریه نقد را چسبیده اند و از بقیه چیزها چشم پوشی کرده اند.