عکس از خبرگزاری فرانسه
اسرائیل توافق قابل توجه بین شش قدرت بزرگ جهان و ایران به منظور کنترل برنامه هسته ای این کشور را محکوم و آنرا “اشتباهی تاریخی” خوانده است، اما رئیس جمهور آمریکا می گوید این توافق جهان را به مکانی امن تر تبدیل می کند. تحلیلگران معتقدند این توافق اقدامی بزرگ در جهت کند کردن برنامه هسته ای ایران است و در پی آن برای تهران بسیار دشوارتر خواهد بود که به ساخت بمب اتمی بپردازد.
هدف از توافق موقت روز یکشنبه که به امضای ایران و قدرت های جهانی رسید خرید زمان برای مذاکرات در جهت حل و فصل نهایی مناقشه ای است که یک دهه به طول انجامیده است. شرق پارسی با مارک فیتزپاتریک یکی از کارشناسان شاخص در زمینه عدم اشاعه هسته ای در موسسه بین المللی مطالعات راهبردی لندن در زمینه این توافق به بحث پرداخته است.
شرق پارسی: ارزیابی کلی شما از این توافق چیست؟
مارک فیتزپاتریک: این قرارداد خوبی است زیرا در آن توانایی های ایران در همه بخش های برنامه هسته ای محدود می شود، ضمن آنکه تدابیر بازرسی جدی اعمال خواهد شد و به علت محدودیت های قابل بازرسی، این توافق در جهت منافع آمریکا، اسرائیل و کشورهای جنوب ایران است.
توقف در رشد ذخائر (اورانیوم غنی شده) ۳ و نیم تا ۵ درصد، عنصری کلیدی در این قرارداد است – یکی از راه هایی که بر اساس آن برنامه هسته ای ایران به مدت شش ماه کنترل می شود. در واقع هر چقدر بیشتر درباره توافق ایران مطالعه می کنم، بیشتر برایم روشن می شود که هر کسی از آن عیب بگیرد در واقع خواستار هیچ توافقی نیست.
پرسش: کدام یک از طرفین بیشتر امتیاز داده است؟
پاسخ: ایران به وضوح امتیاز بیشتری داده است، از جمله با تسلیم در دو موردی که فرانسه در دور قبلی گفتگوها در ژنو بر آنها اصرار داشت، یعنی توقف ساخت و ساز در راکتور اراک و حذف هر گونه بندی که در آن حق غنی سازی به رسمیت شناخته شود.
پرسش: اگر اینطور است که ایران بیشتر امتیاز داده است، چرا به نظر شما آنها این کار را کرده اند در حالی که تمام این سالها از این مسئله خودداری می کردند؟
پاسخ: ایران به دو علت امتیاز داد: نخست اینکه می خواهد رنج ناشی از تحریم ها را از بین ببرد و به کشوری عادی تبدیل شود که مورد نفرت کشورهای پیشرفته جهان قرار ندارد. دوم اینکه ایران متوجه شده است که تاکنون هم به بخش اعظم آنچه برای دستیابی به راهبرد بازدارنده هسته ای به آن نیاز دارد، دست یافته است.
ایران هنوز هم اگر چنین تصمیم شومی بگیرد، در کمتر از یک سال می تواند سلاح هسته ای بسازد. این کشور با پیشرفتی که در توانایی های هسته ای داشته است، اکنون می تواند از سختگیری کم کند و در مواردی به مصالحه بپردازد.
پرسش: آیا این توافق، آنطور که رئیس جمهور اوباما در سخنانش گفت، راه ایران در دستیابی به سلاح هسته ای را می بندد؟
پاسخ: این توافق راه ایران در رسیدن به سلاح های هسته ای را نمی بندد اما زمان لازم برای این کار را دو برابر می کند. دو برابر شدن این زمان به معنای آنست که دیگر کشورها می توانند به موقع برای توقف این کار وارد عمل شوند.
پرسش: چرا آمریکا و اسرائیل درباره این توافق نظرات متفاوتی دارند؟ اوباما می گوید این توافق دنیا را امن تر می کند در حالی که اسرائیل آنرا اشتباهی تاریخی می داند.
پاسخ: آمریکا و اسرائیل واکنش های متفاوتی داشته اند چرا که در راس هر یک از آنها احزاب سیاسی قرار دارند که در دو سوی متفاوت طیف سیاسی قرار دارند و نیز به این علت که اسرائیل احساس تهدید بسیار مستقیم تری دارد. همچنین به یاد داشته باشید که دو طرف اختلافات اساسی در خطوط قرمز دارند: اوباما نخواهد پذیرفت که ایران سلاح هسته ای داشته باشد در حالی که اسرائیل خواستار جلوگیری از دستیابی ایران به توان هسته ای است. توافق ژنو به ایران اجازه می دهد توان هسته ای داشته باشد و این از خط قرمز اسرائیل فراتر است.
پرسش: در شش ماه آینده باید انتظار چه رخدادی را داشته باشیم؟
پاسخ: در شش ماه آینده طرف ها تلاش خواهند کرد به توافقی درازمدت دست یابند. این کار دشوارتر خواهد بود چرا که مستلزم اعطای امتیازات بیشتر از سوی دو طرف خواهد بود – امتیازاتی که تندروها در هر دو طرف با آنها مخالفت خواهند کرد. من درباره انجام توافقی درازمدت خوش بین نیستم.
پرسش: و آیا هیچ نظر دیگری درباره این توافق دارید؟
پاسخ: توافق ژنو به شکلی چشمگیر توان ایران در تولید سلاح هسته ای را کاهش می دهد بدون آنکه این توان ردیابی و متوقف شود. این روز خوبی برای عدم اشاعه [هسته ای] است. من همیشه گفته ام که برای تحقق قرارداد، گفتگوهای دو جانبه بین آمریکا و ایران باید به صورتی مخفیانه برگزار شود. خوشحالم که آن گفتگوها محرمانه نگاه داشته شد.
