مراسم رونمایی کتاب «پایان تک صدایی»
نام کتاب: پایان تک صدایی
نویسنده: فواد صادقی
ناشر: میراث اهل قلم
راه اندازی تلویزیون خصوصی در ایران به سادگی امکان پذیر نیست. چرا که طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سازمان صدا و سیما در اختیارات رهبری است و راه اندازی شبکه هایی که با محتوای رادیویی و تلویزیونی باشد باید در راهکارهای قانونی قرار بگیرد.
چند سالی است که بحث راه اندازی تلویزیون خصوصی در محافل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی طرح شده و بسیاری از شخصیتها در این باره نظر داده اند.
به تازگی کتاب “پایان تک صدایی” تالیف فواد روحانی با همین منظور منتشر شده است. این کتاب که مجموعه گفت و گوهایی با شخصیتهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه ای ایران است، طی تحقیقی که در سال ۱۳۹۰ در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران با هدف طراحی نظام مطلوب رادیو و تلوزیونی برای جمهوری اسلامی ایران انجام شد که در قالب آن با ۱۴ شخصیت موثر در این حوزه مصاحبه شده است.
پایان تک صدایی
ویژگی این جامعه نظری، داشتن چهره های منحصر به فرد است که شاید دسترسی به آنها و بهره گیری از نظراتشان برای سایر محققان به سادگی ممکن نباشد.
نکته قابل توجه این گفت و گوها این است که در سه ماهه دوم و سوم سال ۱۳۹۰ انجام شده، اما در فاصله کمتر از دو سال گفتمان مورد تاکید اکثر مصاحبه شوندگان در انتخابات ریاست جمهوری مورد اقبال عمومی قرار گرفت و دکتر حسن روحانی که این گفتمان را نمایندگی می کرد، حائز اکثریت آراء شد؛ به گونه ای که دکتر حسام الدین آشنا و دکتر محمد سلطانی فر، دو چهره اصلی حوزه رسانه ای ستاد انتخاباتی دکتر روحانی محسوب شدند و هاشمی رفسنجانی به عنوان نظریه پرداز اصلی گفتمان اعتدال، نقشی محوری در این انتخابات ایفا کرد.
اکنون به نظر می رسد حمایت اکثریت قاطع مردم از گفتمان اعتدال و شکست انحصار، زمینه لازم را برای اجرایی شدن این دیدگاه فراهم کرده است و از این رو شاید دولت یازدهم که زمان انتشار این کتاب مقارن با آغاز به کار آن است، بسترهای شکست انحصار در حوزه رادیو و تلویزیون خصوصی را فراهم آورد.
مولف در بخشی از مقدمه کتاب آورده است: «مسئله تکثر در نظام رادیو و تلویزیونی کشور دست کم از ربع قرن پیش و مقارن با تجدید نظر در قانون اساسی جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۸ مطرح بوده است و برخی از اعضای حاضر در جلسات اصلاح قانون اساسی بر لزوم شکست انحصار در حوزه رسانه های دیداری شنیداری تاکید کرده بودند، کماکان این نظام ناکارآمد رسانه ای حفظ شده است. این نگرانی ها هر چه بوده، نتیجه ای جز ناکارآمد کردن نظام فعلی رسانه ای و بازکردن مسیری هموار برای شبکه های ماهواره ای فارسی زبان در جهت جذب مخاطب گریزان از تک صدایی و تک سلیقگی حاکم بر صدا و سیما نداشته است.»
در جهت بررسی چنین مشکلات و نابسامانی هایی کارشناسان و شخصیتهایی که در این کتاب با آنها گفت و گو شده نظرات متفاوتی ارائه داده اند. یکی از این افراد هاشمی رفسنجانی است که از زمان انقلاب ۱۳۵۷ در ایران سمتهای مختلف و مهم و کلیدی داشته است. وی در بخشی از این مصاحبه با اشاره به این نکته که در قانون اساسی اول، وضع صدا و سیما از حالا خیلی واضح تر بود می گوید: «در دوران بازنگری توجه ویژه ای از این جهت نشد، فقط مدیریت آن از اختیارات سه قوه سلب شد و در اختیار رهبری قرار گرفت.»
رفسنجانی در بخش دیگری از این مصاحبه بر این نکته که کار دولتی ها در رسانه بسیار سخت و محدودیتهای مختلفی دارند و آنها دست به عصا راه می روند می گوید: «تلویزیون و رادیوی خصوصی چنین مشکلاتی ندارد. باید مقداری هم زمینه پذیرش بعضی از انتقادها را در خود به وجود آورد. ولی فکر می کنم ظرف یکی دو سال آینده حسابی راه می افتد و مستعمین زیادی پیدا می کند. به علاوه کسانی هم که تفکری داشته باشند سرمایه گذاری در اینجا برای آنها هدف است. در کشور هم سرمایه کم نیست. فکر می کنند این کار خوبی است و انجام می دهند. به علاوه دولتی ها سنگین هزینه می کنند، معلوم نیست صدا و سیمای خصوصی این مقدار پر خرج باشد.»
یکی دیگر از چهره هایی که در این کتاب مصاحبه آن منتشر شده است، دکتر علی لاریجانی، رئیس فعلی مجلس شورای اسلامی ایران است که وی به مدت ده سال ریاست سازمان صدا و سیمای ایران را بر عهده داشته است. وی در این مصاحبه می گوید: «با تحولات تکنولوژیک تازه، صدا و سیما دیگر نمی تواند کارکرد گذشته را به عنوان رسانه دیداری و – شنیداری در جامعه داشته باشد و برای حفظ نقش آفرینی و اثر گذاری رسانه های داخلی بر افکار عمومی نیازمند تجدید نظر هستیم.»
اما لاریجانی برای راه اندازی تلویزیون خصوصی معتقد است که “تدبیر رهبری” لازم است. همچنین به گفته لاریجانی «لزومی ندارد ورود بخش خصوصی به حوزه رادیو و تلویزیون از حوزه سیاست آغاز شود، می توان از حوزه فرهنگ، ورزش و هنر شروع کرد.»
از چهره هایی که در فضای رسانه ای و سیاسی ایران طی روی کار آمدن دولت روحانی نقش ایفا کرده، حسام الدین آشنا است. وی که هم اکنون مشاور فرهنگی رئیس جمهور و عضو شورای نظارت بر صدا و سیما است دارای سابقه علمی در حوزه ارتباطات هم هست و در گروه ارتباطات دانشگاه امام صادق فعال بوده است.
وی در این کتاب درباره انحصار سازمان صدا و سیما می گوید: «انحصار در صدا و سیما یک رویه تاریخی است، نه تئوریک و نه ایدئولوژیک. چیزی را که از رژیم شاه به ارث برده ایم، حفظ کرده ایم مانند سازمان مدیریت و سربازی.»
وی در این گفت و گو تلاش می کند با مثالهای مختلف راه اندازی رادیو و تلویزیون خصوصی را مهم و جدی نشان دهد. به گفته آشنا «مدل پیشنهادی راه اندازی رادیو و تلویزیون خصوصی می تواند مانند اداره فدراسیون فوتبال باشد، با وجود آنکه تعدادی از باشگاه ها متعلق به سازمان تربیت بدنی هستند و فدراسیون فوتبال هم بودجه را از سازمان تربیت بدنی می گیرد، استقلال سردبیری دارد و متهم به جانبداری به نفع باشگاه های دولتی نمی شود. این شورا هم باید مثل فدراسیون فوتبال، استقلال سردبیری داشته باشد.»
همچنین دکتر آشنا در پاسخ به این پرسش که آیا قبول دارید که اگر در دوره گذار بخواهیم مدلی تعریف کنیم تا بخش خصوصی فعال باشد، یکی از راه هایش این است که نهادهای عمومی چون شهرداری، حوزه هنری، سازمان تبلیغات و جهاد دانشگاهی شبکه های تلویزیونی راه اندازی کنند؟ می گوید: «در فاز اول بله. فاز اول، برون سپاری مدیریت شبکه های جدید در سازمان صدا و سیما و در شبکه بازار است. فاز دوم، تعدیل تعداد شبکه ها و برون سپاری برخی از شبکه های موجود است. فاز سوم، نهادهای عمومی هستند که توان اداره دارند و من آنها را نهادهای شبه خصوصی می نامم. آخرین فاز آن خصوصی است.»
از چهره های دیگری که در این کتاب با آنها گفت و گو شده می توان به عماد افروغ، محسن رضایی، محسن اسماعیلی، محمد سلطانی فر، حسن خجسته و فریدون وردی نژاد اشاره کرد.
آنچه که در این گفت و گوها اکثر مصاحبه شوندگان نسبت به راه اندازی رادیو تلویزیون خصوصی نظر مثبت دارند بر سه راه کار متفق القول هستند: ۱- نظر رهبری، ۲- سود بالای اقتصادی، ۳- پایان انحصار به واسطه ورود تکنولوژی های جدید.
فواد صادقی، مولف کتاب “پایان تک صدایی”، دارای دکترای مدیریت رسانه از دانشگاه تهران است. وی روزنامه نگار و موسس سایتهای بازتاب، آینده نیوز و بازتاب امروز است.
