محمد مرسی پس انتخاب به ریاست جمهوری مصر در ۲۹ ژوئن در میدان تحریر قاهره سخنرانی کرد.
اینها پرسش‌هایی هستند که عمده توجهات را از زمان شروع تحولات سال گذشته در مصر و مدتها پیش از روی کار آمدن رییس جمهور جدید به خود معطوف کرده است. هرچند انتخاب رییس جمهوری با گرایش اسلامی از نوع اخوان نیز به این دغدغه ها دامن زده است.
مقامهای اسراییلی ضمن ابرازنگرانی نسبت به آینده روابط خود با مصر طی ماههای اخیر، از هرگونه تعلیق یا تغییر در مفاد قرارداد کمپ دیوید ابراز نگرانی کرده ا ند. اسرائیل این پیمان را به عنوان سرمایه‌ای استراتژیک برای خود می‌داند و نگران آن است که تغییرات در مصر، پیمان صلح و به تبع آن منافع اسراییل را در معرض خطر قرار دهد.
آنها بر این باورند که دولت مبارک رویکرد مثبتی در قبال اسرائیل طی سه دهه اخیر داشته و به بهبود شرایط امنیتی اسراییل کمک کرده است.حتی وزیر سابق دفاع اسراییل به صراحت گفت: «مبارک به مثابه یک گنج برای اسراییل بود!» مصر با امضای پیمان کمپ‌دیوید آغازکننده عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل بود. ایجاد محدودیت برای حماس و اهالی غزه و جلوگیری از ارسال کمک به مردم آن در طول چند سال اخیر، از مهمترین نمونه‌های کمک مبارک به اسرائیل محسوب می‌شود. بعبارت دیگرمی توان گفت، مصر در زمان مبارک بیشتر همسو با منافع اسراییل قرار می گرفت تا منافع فلسطینی ها.
از سوی دیگر، حماس از تحولات اخیر مصر ابراز خرسندی کرده است. حماس به عنوان شاخه فلسطینی اخوان المسلمین امیدوار است، پیروزی مرسی آنها را به مصرنزدیک‌تر کرده و مقاومت علیه اسرائیل را تقویت و روابط دوجانبه را گسترش دهد.فلسطینی ها پیروزی مرسی را در غزه جشن گرفتند. هنیه پیروزی مرسی را تبریک گفت و محمود الزهار، این پیروزی را لحظه تاریخی و پیروزی بزرگ توصیف کرد و گفت این لحظه شکست طرح عادی سازی با رژیم صهیونیستی و همکاری امنیتی با دشمن صهیونیست است. او همچنین در واکنش به سخنان محمد مرسی، رئیس جمهور مصر، در دانشگاه قاهره و اعلام حمایت وی از مسئله فلسطین گفت حمایت محمد مرسی رئیس جمهور مصر در اولین سخنرانی خود پس از ادای سوگند نشان دهنده حمایت قدرتمند وی از مسئله فلسطین است.
برنامه های اعلام شده مرسی در زمان کاندیداتوری
نگاهی به برنامه‌های اعلام شده توسط محمد مرسی موید آن است که از دید وی قضیه فلسطین یکی از مهمترین قضایایی است که رئیس جمهوری مصر باید بر آن تمرکز کند.
وی با اشاره به اینکه پیمان کمپ دیوید را لغو نخواهد کرد، اعلام کرد: با این حال هیچ‌گاه دست اسرائیل را در زیر پاگذاشتن مواد این توافقنامه باز نخواهد گذاشت.
مرسی تاکید کرد که پس از تبدیل شدن این توافقنامه به پیمان تسلیم مصر و خفت و خواری مردم این کشور، وی در اجرای بندهای آن به گونه‌ای تجدید نظر خواهد کرد که بندها آنگونه که در این پیمان ذکر شده به اجرا درآیند. محمد مرسی اقدامات کنونی اسرائیل در تهدید مرزها را رد کرد. وی درباره گذرگاه رفح نیز گفت که این گذرگاه در برابر فلسطینیان باز خواهد بود.
مرسی طی تبلیغات انتخاباتی‌اش همچنین تاکید کرد که اسرائیل به تعهدات خود براساس توافقنامه کمپ دیوید برای دستیابی به صلح فراگیر در منطقه خاورمیانه به طور عام و فلسطینیان به طور خاص پایبند نبوده است. او با اشاره به بخش‌هایی از پیمان صلح کمپ دیوید که طرحی را برای اعطای خودمختاری به فلسطینیان ارائه می‌کند، این سئوالات را مطرح کرد که “از زمان امضای توافقنامه چه طرفی اقدام به حمله به طرف مقابل کرده است؟ و چه طرفی سرزمین‌های طرف مقابل را اشغال کرده است و هنوز در آن حضور داشته و آنها را در اختیار دارد؟ و چه طرفی به نوار غزه حمله کرد؟
اظهارات مرسی بعد از ریاست جمهوری
رئیس جمهوری مصر روز جمعه ۲۹ ژوئن در میدان التحریر قاهره ضمن اینکه در برابر صدها هزار نفر سوگند ریاست جمهوری بجا می آورد ، منبع قدرت دولت خود را ملت مصر دانست وگفت: «هیچ قدرتی وهیچ سازمان وهیچ نیروئی بالاتر از قدرت ونیروی مردم مصرنیست… مصر از این پس در سیاست خارجی خود از هیچ قدرت خارجی تبعیت نخواهد کرد بلکه در تصمیم گیریهای داخلی وخارجی بر اساس منافع ملی خود عمل خواهد کرد. ما قصد تجاوز به هیچ کشوری را نداریم اما هر تجاوز خارجی را با قدرت وقاطعیت پاسخ خواهیم داد.»
مرسی در سخنرانی دیگری تصریح کرد: «اسرائیلیها که این گونه نگران سرنوشت توافقنامه های میان مصر و اسرائیل هستند، آیا خود به این توافقنامه ها احترام می گذراند. من هیچ اثری از صلح فراگیر میان اسرائیل و ملتهای منطقه که طبق توافقنامه های نامبرده، مسئولان تل آویو ملزم به پایبندی به آن هستند، نمی بینم .. آیا اسرائیلیها توافقنامه های خود با فلسطین را محترم شمردند.»
او همچنین در سخنان هفته گذشته خود در دانشگاه قاهره بر حمایت از آرمان فلسطین و احترام به همه معاهدات بین المللی تاکید کرد و گفت: پیام ما برای جهانیان صلح است ما به قوانین مصری و معاهدات بین المللی احترام می گذاریم و مصر از مردم فلسطین برای دست یابی به تمامی حقوقش حمایت می کند. ملت و نهادهای مصری در راستای حمایت از حقوق فلسطینی ها و تمام تلاشهای آشتی ملی آنها تلاش می کنیم …ما از ملتها برای دستیابی به حقوق خود حمایت می کنیم. مصر کنونی حامی حقوق ملت فلسطین و حقوق مردم سوریه است…
نگرانی های اسراییل
آغاز دوران ریاست جمهوری مرسی همراه با پیامهای همراه با بیم و امید مقامات کشورهای مختلف از جمله اسراییل بود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل طی نامه ای که حاوی پیام تبریک اسرائیل به محمد مرسی به مناسبت انتخاب وی به مقام ریاست‌‌جمهوری مصر بود، بر تمایل اسرائیل به همکاری با مصر تأکید کرد و از قاهره خواست تا به معاهده صلح میان دو کشور پایبند بماند.
نتانیاهو در نامه خود بر این نکته تأکید کرده که «احترام به این توافقنامه در جهت منافع دو کشور است.» مقامات اسرائیل پس از مشورت با واشنگتن تصمیم به انجام تماس تلفنی میان بنیامین نتانیاهو و محمد مرسی گرفته بودند که این گفتگواز سوی مرسی مورد پذیرش قرار نگرفت. در پی آن نخست‌وزیر اسرائیل هیأتی را برای ملاقات با مقامات امنیتی مصر اعزام کرد.
شیمون پرز، رئیس جمهور اسراییل نیز در نامه ای به رئیس جمهور جدید مصر از مرسی خواست برای حفظ صلح و امنیت و ثبات در منطقه با تل آویو همکاری جدی داشته باشد به ویژه اینکه مرسی نخستین رئیس جمهور منتخب مردمی در مصر است لذا این امر ایجاب می کند وی بیش از هر رئیس جمهور دیگری نسبت به صلح پایبند باشد.
به نظر می رسد کابینه نتانیاهو امیدوار است که مرسی در گام نخست ضرورت ساماندهی اقتصاد مصر را به جای تجدید نظر در روابط دوجانبه را در برنامه خود قرار دهد.
واقعیت های پیش رو
البته انحلال پارلمان و گسترش اختیارات شورای نظامی و محدود کردن رییس جمهور ، این اطمینان خاطر را برای اسراییل به وجود آورده که روابط مصر با اسراییل در آینده تفاوت چندانی با دوران مبارک نخواهد داشت. به عبارت دیگر، اقدام شورای نظامی مبنی بر کاهش اختیارات رئیس جمهور به زیان اسراییل نیست، چون روابط اسرائیل با مصر همچنان از طریق شورای نظامی و دستگاه اطلاعات این کشور ادامه خواهد یافت. مقامات اسرائیلی که در گذشته به مصر اعزام شده بودند، در آینده نیز به رفت و آمد خود ادامه خواهند داد و نیروهای دستگاه اطلاعات مصر مانند دوره قبل از روی کار آمدن محمد مرسی از آنها استقبال خواهند کرد و آنها مسائل را با رهبران شورای نظامی در میان خواهد گذاشت. سفر نماینده نتانیاهو در هفته اخیر موید این نظر است. اسحاق مولخو نماینده بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل هفته گذشته سفری به قاهره داشته و با مقامات عالی رتبه نظامی و اطلاعاتی مصر دیدار کرده است. هدف از این سفر محرمانه، تلاش برای حفظ معاهده صلح میان مصر و اسرائیل در دوران اسلامگرایان در مصر اعلام شده است.
از سوی دیگر مشکلات عدیده داخلی پیش روی رییس جمهور جدید مصر، مانع از آن است که وی اولویت را در مقطع فعلی به مباحث خارجی از جمله تغییر سیاست های گذشته مصر در قبال اسراییل و پیمان صلح دهد. با توجه به اینکه مشکلات اقتصادی و امنیتی سایه خود را بر سایر مسایل این کشور انداخته است، مرسی بطور قطع بر اساس اولویتهای پیش رو سعی در تغییر قابل ملاحظه در سیاست ها و بالتبع ایجاد بحران در عرصه خارجی نخواهد کرد.
مضاف بر اینکه بسیاری از کمکهای خارجی از جمله کمک های امریکا به مصر در گرو حفظ وضع موجود در عرصه سیاست خارجی این کشور خصوصا در قبال اسراییل و منوط به پایبندی مصر به پیمانهای گذشته است، از همین رو، این عامل هم به عوامل قبلی اضافه خواهد شد.
به این ترتیب به نظر می رسد در شرایطی که خواست عمومی مردم مصر و رییس جمهور این کشور بر حمایت و گسترش روابط با فلسطین است، رهبران نظامی این کشور معتقدند، روابط با اسراییل دارای منافع استراتژیک و اقتصادی برای مصر است، ازین رو .رابطه مصر و اسراییل در وضعیت جاری دچار تحول چندانی نشود، هرجند بقوت قبل نیز باقی نخواهد ماند. البته ازین پس حمایت از قضیه فلسطین جایگاه ویژه ای در سیاستهای مصر خواهد داشت. حال مرسی چگونه از عهده ایجاد موازنه و تعادل بین این دو محور در سیاست خارجی این کشور بر می آید، بسته به عوامل متعدد داخلی، منطقه ای و بین المللی دارد که با گذشت زمان آشکارتر خواهد شد.
