٢۶ خرداد، روزى که ملى پوشان فوتبال ایران براى اولین مسابقه خود با نیجریه در چارچوب مسابقات جام جهانی برزیل وارد زمین مى شوند، هزاران کیلومتر آنسوتر، دیپلمات هاى ایران به ریاست محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه، در وین بر سر میز مذاکره مى نشینند.

دور پنجم مذاکرات هسته اى میان ایران و گروه ۱+۵ در روزهای ۱۶ تا ۲۰ ژوئن (۲۶ تا ۳۰ خرداد) در وین پایتخت اتریش برگزار خواهد شد.

بعد از توافق اولیه اى که آذر ماه سال گذشته میان ایران و گروه ١+۵ در ژنو سوییس حاصل شد، طرف هاى مذاکره کننده، یک دوره شش ماهه را براى رفع اختلافات و رسیدن به توافق نهایى در زمینه فعالیت هاى هسته اى ایران و همچنین رفع تحریم ها علیه ایران، تعیین کردند.این مهلت شش ماهه ٢٩ تیر ١٣٩٣ به پایان مى رسد. طبق برنامه تعیین شده شش دور مذاکره طى این مدت انجام خواهد شد که تاکنون چهار دور از این مذاکرات انجام شده است.

دور چهارم این مذاکرات اواخر اردیبهشت ماه و با هدف تهیه پیش نویس توافق جامع و نهایی برگزار شد و از این جهت حساسیت این دور از مذاکرات بسیار بالا بود. بعد از این دور از گفت و گوها مشخص شد که شکاف هاى جدى در مواضع طرفهاى مذاکره کننده وجود دارد. در زمان باقى مانده تا پایان دوره شش ماهه اول طرفهاى مذاکره کننده باید از نظر سیاسى و فنى به یک جمع بندى نهایى برسند و توافق نامه اى را بر اساس آن امضا کنند. از این رو مى توان گفت که مذاکرات به مرحله حساس و پیچیده اى رسیده است.

بعد از پایان دور چهارم عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران در یک نشست خبری اعلام کرد که “پیشرفت محسوسى” صورت نگرفته است اما محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با ابراز امیدوارى درباره موفقیت مذاکرات اعلام کرد که “فضای مذاکرات تلخ نشده است .”

به گفته ظریف، «طرفین برای رسیدن مذاکرات به نتیجه، باید به دنبال انتخاب های جدید یا روش هایی باشند که طرف مقابل را قانع کند.»

گرچه جزییات گفت و گوها مشخص نیست اما بعد از پایان دور چهارم مذاکرات، عراقچى اعلام کرد که برنامه دفاعی ایران موضوع مذاکره نبوده، نیست و نخواهد بود.

یکى از موارد اختلاف ایران با گروه۱+۵ در این دور از مذاکرات ورود به بحث موشک هاى بالستیک ایران بود که مخالفت ایران را به همراه داشت.

عراقچى که دومین نفر گروه مذاکره کننده بعد از ظریف است، در میان گروهی از اعضای سپاه پاسداران گفت برنامه موشکی ایران یکی از موضوع های مورد اختلاف با طرف غربی در مذاکرات وین بود و این اطمینان خاطر را به اعضاى سپاه پاسداران داد که “تهران در باره برنامه های دفاعی خود مذاکره نخواهد کرد.”

پیشتر “جی کارنى” سخنگوى کاخ سفید اعلام کرده بود که موشک هاى بالستیک ایران باید بخشى از توافق جامع هسته اى باشد.

نگرانى غرب از برد موشک هاى بالستیک و قابلیت آنها براى حمل سلاح هسته ای است.

مورد دیگر نظر خاص ایران در مورد تحریم هاست. ایران معتقد است همزمان با تعلیق غنى سازى اورانیوم و عمل به تعهدات در این مورد تحریم ها علیه ایران نیز بایدتعلیق شود اما زمان بر بودن این پروسه مانع این همزمانى مى شود.

اختلاف نظر بر سر مسایل فنى از جمله تعداد سانتریفوژها و کاهش میزان ذخایر اورانیوم غنى سازى شده نیز مورد دیگر اختلاف میان ایران و گروه ١+ ۵ است. طبق گزارش اخیرآژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را تا ٨٠ درصد کاهش داده است.

مطابق توافق شش ماهه ژنو، ایران باید تمامی ذخیره اورانیوم ٢٠درصدی خود را رقیق کند. همچنین ایران می‌تواند تا سقف مشخصی اورانیوم ۵ درصدی ذخیره کند.

با وجود تمام این اختلاف نظرها رسیدن به توافق دور از ذهن به نظر نمى رسد.

هفته گذشته دیدارى غیر رسمى میان ظریف و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجى اتحادیه اروپا در استانبول ترکیه صورت گرفت. عراقچی گفت‌وگوهای دو روزه استانبول را “بسیار مفید” توصیف کرد. ظریف نیز تاکید کرد که در دور پنجم مذاکرات “کار روی متن و موضوعات ریز انجام می شود.”

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران نیز در سخنرانی چهارشنبه گذشته خود در اجلاس سیکا در چین در زمینه دستیابی به توافق هسته ای نهایی ابراز امیدواری کرد و گفت : «با رویکرد مثبت در مذاکرات در آستانه توافق هسته ای قرار می گیریم.»

باراک اوباما رییس جمهور آمریکا نیز هفته گذشته اعلام کرد که اگرچه هنوز تا دست یافتن به توافق نهایی هسته ای با ایران فاصله زیادی وجود دارد اما بخت موفقیت نیز بالاست.

گرچه طبق توافق موقت سال گذشته، می توان این دوره شش ماهه را برای یک دوره شش ماه دیگر تمدید کرد، اما به نظر مى رسد شش ماهه دوم راهى به مراتب دشوارتر براى طرف هاى مذاکره کننده خواهد بود.

به گفته ظریف، ایران همچنان امیدوار است که تا پیش از پایان مهلت ۶ ماهه به توافق جامع با کشورهای ۱+۵ دست یابد اما نگران تمدید یک دوره شش ماهه دیگر هم نیست.

ظریف در عین حال پس از بازگشت از وین در توییتر خود نوشت که توافق امکان پذیر است اما فرصت نباید از دست برود.

اما اگر در شش ماهه نخست طرفهاى مذاکره کننده به توافقى دست پیدا نکنند با چه موانعى در شش ماهه دوم مواجه خواهند بود؟

اگرچه ایران و آمریکا تصمیم گیرندگان اصلى در مذاکرات هسته اى هستند اما نمى توان به نقش مثبت کاترین اشتون مسئول سیاست خارجى اتحادیه اروپا بى توجه بود. این در حالى است که دوره ریاست خانم اشتون مهر ماه آینده به پایان مى رسد. وى طى پنج سالى که در این مقام بوده، نقش مهمى در نزدیک کردن مواضع طرفهاى مذاکره کننده داشته است و تغییر احتمالى وى می تواند مذاکرات را پیچیده تر کند.

از سوى دیگر عدم موفقیت مذاکرات هسته اى در شش ماهه اول و به درازا کشیدن آن، موجب تشدید فشار مخالفان داخلی بر دولت حسن روحانى و تیم مذاکره کننده وى خواهد شد.

آیت الله خامنه اى رهبر جمهورى اسلامى چندین بار در عین عدم مخالفت، درباره مذاکرات هسته ای ابراز بدبینى کرده است.حسین شریعتمدارى مدیر مسئول روزنامه کیهان نیز از جمله افرادى است که در انتظار عدم موفقیت مذاکرات است. وى بعد از پایان دور چهارم مذاکرات از اینکه این مذاکرات به قول وى “با شکست روبرو شده”، ابراز خوشحالى کرد.

وى هفته گذشته در یادداشتى در روزنامه کیهان آورد که “مذاکرات وین ۴ که می‌توانست به شدت آسیب‌رسان باشد، با شکست روبرو شد و تلاش همه‌جانبه و چندماهه اخیر حریف خوشبختانه بی‌نتیجه ماند.”

علاوه بر این شاهد مخالفت هایى از سوى برخى نمایندگان مجلس و فرماندهان نظامى هستیم.

گرچه سخنان هفته گذشته سرلشکر سیدحسن فیروزآبادی رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نشان از حمایت نیروهاى مسلح ازعملکرد دولت روحانى داشت، اما طى ماه هاى گذشته شاهد سخنانى از سوى مقامات نظامى علیه مذاکرات هسته اى بوده ایم . فیروز آبادى از برخى رسانه ها که به گفته وى موجب تشویش اذهان و تضعیف دولت و تخریب برخى اقدامات مى شوند، انتقاد کرد.

از طرف دیگر سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران مدتى پیش سکوت خود در قبال مذاکرات را به “نگه داشتن بغض در گلو تعبیر کرد.” وى در این باره گفت: «به دلیل مقطع حساسی که باید مذاکرات به جلو برود تا بهانه دست کسی ندهیم، فعلا باید سکوت کنیم و بغض در گلو نگه داریم.»

جعفرى در اظهاراتى دیگر ضمن ابراز بدبینى به سیاست هاى آمریکا مى گوید: «به نظر می آید به مشکل می‌خوریم که امیدواریم این طور نشود.»

سرتیپ مسعود جزایری، معاون ستاد کل نیروهای مسلح ایران نیز در سخنانى گفته است: «نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هیچ توافق غیر اصولی را نمی‌پذیرند.»

جزایری خطاب به آمریکا گفت: «ما زمانی برای مفاهمه احترام قائل هستیم که در چارچوب منافع ملی کشورمان باشد.»

احمدرضا پوردستان، فرمانده نیروی زمینی ارتش ایران نیز فروردین ماه امسال به مناسبت روز ارتش در این کشور گفت: «چنانچه گروه ۱+۵ در مذاکرات هسته ای به وعده های خود عمل نکنند جمهوری اسلامی ایران اصراری به ادامه مذاکرات هسته ای نخواهد داشت و در کوتاه ترین زمان ممکن به سایر فناوری های هسته ای دست خواهد یافت.»

علاوه بر فرماندهان نظامى، تعداد زیادى از نمایندگان اصولگراى مجلس نیز اظهاراتى درباره مذاکرات هسته اى بیان کرده اند که نشان از ناخرسندى آنها از این مذاکرات دارد.

از طرف دیگر دولت اوباما نیز در داخل آمریکابا مخالفانی روبرو است که در صورت عدم موفقیت مذاکرات، بهانه اى براى فشار برکاخ سفید خواهند داشت.

تندروهای کنگره که طى این مدت خواهان وضع تحریم هاى جدید بر علیه ایران بودند و مخالفت هاى اوباما مانع از آن شده بود، ممکن است عدم موفقیت مذاکرات را بهانه اى براى فشار بیشتر بر دولت اوباما و وضع تحریم هاى جدید قرار دهند. در مجموع این فشارها بر روند مذاکرات اثر سوء خواهد گذاشت.

در این میان نمى توان به تاثیرات معادلات جهانى بر روند مذاکرات هسته اى بى تفاوت بود. ایران همراه با شش کشور تاثیر گذار در معادلات جهانى (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) در حال مذاکره است. حضور هفت بازیگر مهم جهانى – منطقه اى که داراى تضاد منافع با هم هستند، بر روند مذاکرات تاثیر گذار است. نمونه اخیر، اختلافات روسیه با اتحادیه اروپا وآمریکا بر سر مسئله اوکراین است که بعید به نظر مى رسد دو طرف راه حل سریعى براى پایان اختلافات خود بر سر این موضوع پیدا کنند.

با این اوصاف، هم دیپلمات های ایرانى و هم پنج بعلاوه یک امیدوارند موفقیت مذاکرات در دوره شش ماهه اول و تصویب توافق نامه نهایى میان گروه هاى مذاکره کننده، آنها را از ورود به شش ماهه دوم و راهى دشوار که انتهاى آن مشخص نیست باز دارد، درست برخلاف جام جهانى فوتبال که همه تیم ها از جمله ایران امیدوارند بازی هایشان بیشتر شود و کارشان به دور دوم و دورهاى بعد کشیده شود.