در حالی که وضعیت تحریمها علیه ایران هنوز نامشخص است و صادرات نفت ایران با مشکلات جدی رو به رو است، یکی از مقامات شرکت ملی نفت ایران از واگذاری فروش نفت خام به بخش خصوصی خبر داده است.

مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران گفته است، مشکلی برای واگذاری فروش نفت به بخش خصوصی وجود ندارد به شرط آنکه آنان توان فروش نفت در بازارهای بین المللی را داشته باشند.

سید محسن قمصری روز شنبه در گفتگو با خبرگزاری ایرنا گفته است: «اگر بخش خصوصی بتواند محموله های نفت خام را در بازارهای جدیدی که ما در آنها فعالیت نداریم به فروش برساند استقبال می کنیم.»

این مقام شرکت ملی نفت ایران خاطرنشان کرد که «هنوز برای فروش نفت خام، بخش خصوصی وارد نشده، اما برای فروش فرآورده های نفتی که با سهولت بیشتری انجام می شود، بخش خصوصی اقداماتی را شروع کرده است.»

فروش نفت خام ایران در سالهای اخیر به ویژه از زمانی که تحریم های بین المللی علیه ایران تشدید شد با بحران بی سابقه ای رو به رو شد به طوری که صادرات نفت ایران از تولید روزانه دو میلیون و چهار صد هزار بشکه در روز به هشت صد هزار بشکه رسید.

این وضعیت، ایران را با مشکلات جدی مواجه ساخت چرا که هشتاد درصد درآمدهای خارجی ایران از طریق فروش نفت‌ خام به دست می آید.

پس از توافقنامه موقت ژنو که به تازگی مهلت آن چهار ماه دیگر تمدید شد، وضعیت فروش نفت ایران هم تغییر کرد و برخی از کشورهایی که از ایران نفت می خریدند، دوباره وارد بازار نفت ایران شدند.

پیش از انتخاب دکتر حسن روحانی به عنوان رییس جمهور، مجلس ایران در اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن به بخش خصوصی اجازه داده شد به واردات و فروش نفت خام و فرآورده های نفتی بپردازد.

در همان زمان رستم قاسمی، وزیر نفت ایران گفته بود که دغدغه ای برای فروش نفت به مشتریان خارجی نداریم. اما گزارش بانک مرکزی ایران حاکی از آن بود که صادرات نفت خام ایران با هفت درصد کاهش به زیر دو میلیون بشکه در روز رسیده است.

وزیر نفت ایران در کابینه احمدی نژاد معتقد بود که دشمنان در برنامه ریزی خود برای تحریم ایران در گام اول جلوگیری از فروش نفت ایران را هدف قرار دادند اما مرغوبیت نفت ایران مانع از تحقق این هدف دشمنان می شود.

اما مرغوبیت نفت ایران در عمل نتوانست در برابر تحریمهای گسترده علیه این کشور ایستادگی کند.

با انتخاب حسن روحانی و تغییر خط مشی ها در سیاست خارجی و اقتصاد، وضعیت فروش نفت ایران هم تغییر کرد به طوری که هم اکنون که تولید نفت ایران به یک میلیون بشکه در روز رسیده به دنبال فروش نفت بیشتر توسط واحدهای خصوصی است.

در گذشته و به ویژه در زمان دولت احمدی نژاد، فروش نفت ایران توسط نهادهای نظامی و امنیتی مانند نیروی انتظامی صورت می گرفت اما سید محسن قمصری در این باره گفته است: «در دولت روحانی به هیچ نهادی نفت خام برای فروش واگذار نکرده ایم. در دولت قبل قرار بود برخی نهادها نفت خام بفروشند اما پس از واگذاری دو محموله و مشخص شدن ناتوانی آنها در فروش، واگذاری نفت به آنها متوقف شده است.»

اما پرسش این است که کدام یک از واحدهای خصوصی در ایران قادر هستند وارد بازاری شوند که تاکنون ایران نتوانسته به آن دست یابد و اساسا آیا فروش نفت ایران توسط بخش خصوصی ممکن است؟

حسن خسروجردی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران، به شرق پارسی گفت: «اواخر سال ۹۱ و با شدت گرفتن تحریمها و مشکلات عدیده داخلی عملا صادرات نفت خام ایران توسط بخش خصوصی کاملا متوقف شد. اما با توجه به تحولاتی که در یک سال اخیر در حوزه سیاست داخلی و خارجی به وجود آمده و بخشی از فشار تحریمها کاسته شده امید می رود که بخش خصوصی در ایران بتواند دوباره نقش جدی ایفا کند.»

وی افزود: «برای اینکه صادرات نفت توسط بخش خصوصی، جان دوباره ای بگیرد باید وارد چرخه اقتصاد سالم گردد و حضور افرادی و نهادهایی که هیچ تجربه و تخصصی در حوزه نفت ندارند منتفی شود. اما به یک نکته مهم باید توجه کرد و آن این است که بخش خصوصی در ایران عملا قادر نیست با دولت رقابت کند و بازارهای مهمی که در جهان وجود دارد خود دولت در آنها حضور دارد و عملا بخش خصوصی باید دنبال شرکتها و پالایشگاه های خاصی باشد که بتواند با آنها وارد قرارداد شود.
بیشتر کشورهایی که مشتریان نفت ایران محسوب می شوند شامل اتحادیه اروپا، ژاپن، هند، چین، مالزی، سریلانکا، و حتی ترکیه و آفریقای جنوبی هستند.»

وی با اشاره به این نکته که نقش بخش خصوصی در صنعت نفت ایران بسیار نحیف و کم رنگ است گفت : «در دولت جدید سعی شده به این موضوع تا حدی توجه شود متاسفانه این توجه حالت نمادین پیدا کرده و کمتر می تواند وارد حوزه ای جدی و رقابتی گردد. برای اینکه بخض خصوصی بتواند در صنعت نفت ایران و به خصوص در حوزه صادرات نقش داشته باشد باید دستگاه های اقتصادی و مالی ایران در این حوزه وارد شوند و موانع مدیریتی که در شرکت ملی نفت ایران وجود دارد نیز برطرف شود.»

به گفته خسروجردی، بخش خصوصی در زمان تحریمها با ایجاد یک کنسرسیوم وارد بازار اروپا شد و توانست با پالایشگاه‌های اروپایی مذاکره کند و به توافق نهایی هم برسد. وضعیت بخش خصوصی در ایران به گونه ای است که با ایجاد یک فرایند سالم مدیریتی و مالی می تواند به وضعیت قابل قبولی برسد.

نگاه منتقدانه رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در حالی طرح می شود که منصور معظمی، معاون برنامه ریزی و امور هیدروکربوری وزیر نفت ایران به خبرگزاری ایرنا گفته بود: «مجموعه های بخش خصوصی که بخواهند نفت خام صادر کنند باید یک ضمانت نامه معتبر برای انجام این کار ارایه دهند. همچنین شرط دیگر ورود بخش خصوصی به عرصه فروش نفت این است که آنها دارای تجربه کافی در این عرصه باشند.»