وفادارترین هم پیمانان اسرائیل طی مذاکراتی طاقت فرسا تلاش کردند احتمال هر گونه تهدید بالقوه در برنامه هسته ای ایران را از بین ببرند

وفادارترین هم پیمانان اسرائیل طی مذاکراتی طاقت فرسا تلاش کردند احتمال هر گونه تهدید بالقوه در برنامه هسته ای ایران را از بین ببرند

توافق هسته ای میان ایران و قدرتهای جهانی که نهایتا در تاریخ ۲۴ نوامبر در ژنو به نتیجه رسید از سوی بسیاری از کشورهای غربی به عنوان پیشرفتی تاریخی در دیپلماسی بین المللی مورد استقبال قرار گرفته است. این توافقنامه در ازای کاهش موقت و مشروط تحریمها، محدود ساختن – و نه برچیده شدن – فعالیت های هسته ای تهران را به صورتی قابل اثبات تضمین می کند.

باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده، در سخنان خود اندکی پس از پایان مذاکرات، این توافقنامه را “گام نخستی” توصیف کرد که “دستاوردهایی بزرگی داشته است”. او همچنین اظهار داشت: “برای اولین بار پس از نزدیک به ده سال توانستیم جلوی پیشرفت برنامه هسته ای ایران را بگیریم و بخش های کلیدی آن [به واسطه این توافقنامه] عقب رانده خواهد شد”. “به بیان ساده تر، محتمل ترین مسیرهای ایران برای دستیابی به بمب مسدود شده است”.

در اظهار نظری مشابه، جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا به منظور تسکین نگرانی ها در مورد سطحی بودن این توافق بر امکان اعمال “نظارت بی سابقه بین المللی” حاصل از آن بر فعالیت های هسته ای ایران تاکید کرد و گفت که این توافقنامه موجب “امنیت بیشتر هم پیمانان ما در منطقه خواهد شد و امنیت بیشتر اسرائیل را نیز در پی خواهد داشت.” به بیان او یکی از مزایای بزرگ این دست آورد این است که “اسرائیل فضای تنفس بیشتری در زمینه گریز احتمالی ایران [به سوی ساخت سلاح اتمی] خواهد داشت”، به این معنی که هر زمان که تهران قصد کند تعهدات منع گسترش تسلیحات اتمی خود را نادیده گرفته و به سوی ساخت سلاح هسته ای خیز بردارد، تل آویو و هم پیمانانش فرصت و آزادی عمل بیشتری خواهند داشت تا با توسل به زور یا حمله نظامی آن را متوقف کنند.

رهبران دیگر کشورهای غربی از جمله بریتانیا و فرانسه در مورد مزایای پیمان ابتدایی ژنو در راستای توقف گسترش سلاح های هسته ای در خاور میانه و ساختار امنیت جهانی اظهار نظرهای کم و بیش خوشبینانه ای مطرح کرده اند. وزیر امور خارجه بریتانیا آن را پیمانی توصیف کرد که ” برای همه جهان خوب است”.

در شرایطی که وفادارترین هم پیمانان اسرائیل طی مذاکراتی طاقت فرسا تلاش کردند احتمال هر گونه تهدید بالقوه در برنامه هسته ای ایران را از بین ببرند، مخالفت سرسختانه رهبران اسرائیل با این توافق که به سختی بدست آمده است جای تامل دارد و مستلزم اندکی واکاوی بیشتر است. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل بلافاصله پس از پایان مذاکرات این توافق را یک “اشتباه تاریخی” خواند و اعلام کرد که اسرائیل از پذیرش آن اجتناب می کند، زیرا این توافق از انتظارات تل آویو مبنی بر برچیده شدن همیشگی برنامه غنی سازی تهران به مراتب فاصله دارد.

اندکی پس از پایان مذاکرات، نتانیاهو طی سخنانی در دیدار هفتگی کابینه اش تاکید کرد “امروز جهان بسیار نا امن تر از گذشته است زیرا خطرناک ترین رژیم جهان گامی بزرگ به سوی دستیابی به خطرناک ترین سلاح موجود در جهان برداشته است”. یووال استاینیتز، وزیر اطلاعات و امور استراتژیک اسرائیل نیز با تکرار مواضع سرسختانه نتانیاهو اظهار داشت “توافق فعلی، مانند پیمان شکست خورده سال ۲۰۰۷ با کره شمالی، ایران را به دستیابی به سلاح هسته ای نزدیک تر می کند”.

علی رغم اینگونه هشدارهای علنی، سیاستمداران اسرائیلی متعلق به طیف های مختلف به خوبی می دانند با توجه به حجم عظیم سرمایه گذاری سیاسی که طی سالهای گذشته از جانب جامعه بین المللی برای حل مسئله هسته ای ایران صورت گرفته، و همچنین با توجه به سابقه شک برانگیز ایران در پیشبرد برنامه هسته ایش، استفاده از مذاکرات به عنوان حربه ای برای فریب جامعه جهانی و انجام فعالیتهای محرمانه در مسیر دستیابی به سلاح اتمی برای تهران ریسک بسیار بزرگی خواهد بود.

حتی اگر رهبران ایران چنین فکری در سر داشته باشند، آنقدر منطقی هستند که در شرایط فعلی که جمهوری اسلامی پس از سالهای پرهزینه و پر تنش اخیر، توانسته تا حدی اعتماد غرب را بدست بیاورد چنین مسیری را در پیش نگیرند. برای آیت الله خامنه ای، رهبر ایران که تصمیم گیرنده نهایی در مورد امور مهم کشور است، در شرایط فعلی هر نوع دورویی و دوگانگی در گفتار و رفتار چیزی جز خودکشی نخواهد بود زیرا بهانه ای خواهد شد برای مداخله خارجی در راستای تغییر رژیم در ایران. جمهوری اسلامی هر اندازه هم که سرکش و غیر قابل اعتماد باشد، مسلما در چنین دامی نمی افتد.

و این دقیقا همان چیزی ست که موجب نگرانی تل آویو است: به کار گیری راه حل های دیپلماتیک برای مسئله هسته ای ایران موجب می شود که جنگ طلبان اسرائیلی تنها فرصت عملی موجود برای براندازی حکومت ایران، یعنی از طریق حمله نظامی، را از دست بدهند. نتانیاهو با طرح دیدگاهی مشابه در مصاحبه ای با بی بی سی فارسی در اکتبر ۲۰۱۳ تاکید کرد “اگر [جمهوری اسلامی] به سلاح هسته ای دست پیدا کند، این رژیم بی رحم مانند کره شمالی جاودانی خواهد شد”.

با این وجود، از منظری واقع بینانه تر برای نتانیاهو و هم فکران اسرائیلیش، جمهوری اسلامی حتی بدون دستیابی به توان بازدارندگی هسته ای و مادامی که تغییر رژیم از خارج تحمیل نشود (صرف نظر از اینکه موفقیت آمیز باشد یا نه) به حیات خود ادامه خواهد داد. توافق ژنو با رفع احتمال وقوع جنگ، این گزینه طلایی را کمرنگ می کند و از این روست که دولت نتانیاهو با تکرار مداوم روی میز بودن تمام گزینه ها و تاکید بر حق اسرائیل در دفاع از خود (گویی اینکه چنین حقی پیشاپیش از او گرفته شده است) سعی در زنده نگه داشتن این گزینه می کند. این مسئله همچنین پافشاری سرسختانه دولت اسرائیل و در واقع رویکرد حداکثری آن را در مورد نظام تحریم ها علیه تهران تا حد زیادی روشن می سازد: برای تل آویو، تحریمها نه فقط وسیله اعمال فشار برای به زانو درآوردن رهبران جمهوری اسلامی در مورد مسئله هسته ای، که در واقع “تداوم سیاست [نابودسازی] از طرق دیگر” است، یعنی یک استراتژی جامع و تمام عیار برای نابودی ایران به عنوان یک حکومت و همچنین به عنوان یک ملت.

طی ماههای آتی که جامعه جهانی تلاش خواهد کرد که این توافقنامه موقت را در راستای حل همیشگی مسئله هسته ای ایران تبدیل به یک پیمان “جامع” کند، اسرائیل مسلما نقش خرابکارانه اش در برهم زدن حصول نتیجه نهایی را پررنگتر و موثرتر ایفا خواهد کرد. این پیمان می تواند به حذف گزینه “جنگ” و بنابراین ازبین رفتن امیدهای تل آویو برای پایان دادن به حیات جمهوری اسلامی منجر شود. از آنجا که اسرائیل تصور می کند ایالات متحده در حق آن خیانت کرده – به ویژه با در نظر گرفتن گفتگوها و ملاقات های مخفیانه میان ایران و ایالات متحده پیش از مذاکرات ژنو – استراتژی مخرب آن عمدتا در قالب عملیات و فعالیتهایی در جهت “افشای” فریبکاری های [فرضی] ایران نمایان خواهد شد.

با این حال چالش جدی تر این است که آیا دولت اوباما قادر خواهد بود در حالیکه به عنوان بخشی از پیمان موقت ژنو سعی در کاهش تحریم ها دارد، عوامل طرفدار اسرائیل در کنگره را که برای تشدید تحریم ها در تلاشند مهار کند؛ اگر این عوامل در کنگره پیروز شوند بدون شک احتمال هر گونه توافق نهایی از بین خواهد رفت. آنگونه که جان کری گفته با برداشتن قدم اول “بخش سخت کار تازه شروع شده است”.